Oud-limuidm spreekt
zo oud als IJmuiden
Broodnijd en
broederschap
Strop
GALAVAZI
Fa.
PRUIS
via de mond van
een oude IJmuidenaar
Al bent U
i *1 am the first"
H
Een broek met kanten om één uur 's nachts
en een el ongebleekte katoen na kerktijd
acrobaten van de zee,
vol concurrentie-lagen
en jachtdrift
IyAls je nuchter
ze
aan boord
of je ziek was", vertelt
kwam, vroegen
Doris Dropman
Goed AMtorifdera
ZMoeder van de middenstand" vertelt
En je werkte maar een end weg..
Bloemenmagazijn KRAAK
SCHOOLVULPEN
Stalen pen ƒ2.25 en ƒ3.25
„Ons kanaal"
dan rijdt U nog prettig op een rijwiel van Pruis
Vletterlieden
HOOR HEN, DIE BIJ DIT DRIEKWART EEUWFEEST van IJmuiden vol bewon-
V dering tegen deze havenplaats opzien om haar bruisende levenslust, moet om der
die van de objectiviteit ook even aangetekend worden, dat er wis en zeker mensen
tetaan voor wie IJmuiden dood is. Die lieden zullen zich natuurlijk hebben te ver
boorden voor deze krasse bewering, maar dat doen ze graag. Men vindt ze bij de
wd0 garde voorzover die nog in leven is: bejaarde, stramme kerels, die zonder
«neling halt en front maken voor IJmuidens ruige verleden, dat zij gekend hebben
adathun tot de dood toe met ontzag zal blijven vervullen. En zij kunnen genoeg uit
bi herinnering putten om aan te tonen, waarom „het tegeswoordige IJmuiden" hen
nis meer doet". Maar dan wordt het ook duidelijk, wat zij in IJmuiden missen. De
vilde haren zijn eraf....
D» bijna 80-jarige Doris Dropman, die eens speculeren op de neiging van uit-
"j zijn levensavond doorbrengt in het varende vissers om de zwakkere te helpen
^verzorgingshuis voor Ouden van tegen de sterke. Dan mochten ze hun vletje
Igen in Wijk aan Zee, is nog één van die aan een uitvarende „stoomtrolder" vast-
iKresentanten van een roemrucht ver- maken en die dingen gingen harder dan
Sa Doris behoorde tot het rauwe gilde het scheepje van hun tegenstander,
vletterlieden, zoals dat lang geleden Het is ook wel ge];)eurd> dat tegenstan
den nacht, zomer en winter bij Amster- ders van de Koperen Ploeg hun vlet op
een boerenwagen laadden en over de oude
kettingpont een grote omweg over land
naar Wijk aan Zee maakten, alleen om
ongezien op zee te komen, zodat ze staat
konden maken op een flinke voorsprong.
Groter dan voorheen is IJmuiden
herrezen uit het puin van de bezet
ting. De „wijde blik", die van de
watertoren af te genieten valt, ver
telt dit duidelijk aan degene, die het
oog naar de Heerenduinen wendt: een
nieuwe, propere woonwijk graaft zich
diep in het duin.
cas nieuwe havenmond nestelde: azend
co een schip, dat hen kon gebruiken als
ca troep meeuwen op ccn stuk brood.
_Als vlètterman zijnde had je altijd con
ventie", zegt Doris, „behalve de jongens
ra de Gouwe Ploeg, die hadden meest
dis van te voren op een papier en konden
zeker wezen van hun boot. Maar
„Als ze maar niet in de peiling kregen
wat je in je schild voerde, dan viel er nog
aan boord komen en de kapitein moest
maar aan het eerlijke gezicht zien, wie er
niet loog, als hij beweerde, de eerste te zijn.
Toen eens een vletterman bij zo'n kibbel
partij van drie „eersten" op het idee kwam
om voor de afwisseling eens te zeggen dat
hij de laatste was, werd hij daarvoor door
de Engelse kapitein grif beloond. „The last
shall be first", herinnerde deze zich van
een bijbeltekst en de andere twee konden
morrend heengaan.„In het donker kon
je natuurlijk ook makkelijk de haken, die
je concurrenten na jou aan de reling sloe
gen, losgooien wanneer je zelf al boven
stond te wachten", vult Doris nog even aan,
„trucjes genoeg".
„De Witte Biëeskoop"
den er toch ook heus geen lol in om me
kaar zachies dood te zien gaan. We hebben
het wel gehad dat we met twee vletten
door de storm op een boot afroeiden. Toen
kregen die anderen een zware breker over
d'rlui heen en hun vlet stond halfvol water.
Nou, dan vaar je niet door, al weet je dat je
er het eerst zal wezen. Je gaat toch mekaar
weer helpen en daar laat je zo'n pracht van
een boot voor schieten. Neenee, 't ging wel
venijnig en vaak hardhandig, maar zo rot
tig was je nou ook weer niet".
En als er kermis in IJmuiden was, dan
spraken de concurrenten broederlijk met
elkaar af dat er die dag of die nacht nie
mand aan 't werk zou gaan. Dan kan ieder
een onbekommerd drinken en feestvieren.
„Drinken", zegt Doris (en dan nog eens
met stemverheffing), „drinkeü!(en
tenslotte met plechtige zekerheid) „zo
ADVERTENTIE
DUYN's AUTORIJSCHOOL
Kal verstraat 20 - IJmuiden-Oost - Tel. 480R
[chestmeneer, die beconcurreerde mekaar
't leven af, Vaak genoeg de zoon tegen
:=vader of de ene broer tegen de andere
Als hij onze verbazing merkt zegt hij
[kiena: „Ja, waarom niet? Als vader nou
ie Kopere Ploeg zat en ze zoon niet, nie-
I ilar, dan kreeg je dat vanzelef
Op ons argeloos „hoezo?" volgt dan de
I pichietfenis van de „Koperen Ploeg", de
[poep van samenwerkende vletterlieden,
ei? na de opening van het Noordzeekanaal
hmonding van het Noordhollands Kanaal
ij Den Helder had verlaten en het in
ümuiden kwam zoeken. „Maar ze hebben
wel tegen te concurreren"vertelt Drop
man, „daarom hadden we ook 's nachts de
meeste kans. Als 't pikkedonker was kne
pen we d'r tussemdt. We haalden effe de
prop uit de bodem van het vlet, zodat ie
wat dieper in het water kwam te liggen.
Anders zou je er nog vaak bij zijn door het
licht van de vuurtoren. Dan haalden we
'm helemaal onder langs het fortéén d'r
in en dé ander sprong over de keien mee.
Zo had je dan nog wel een kans om het
eerst aan boord te zijn".
En dat een vletterman het eerst aan
boord was zei nog niet altijd, dat hij ook
Toen Doris ook in de Koperen Ploeg zat,
die altijd de beste concurrenten probeerde
aan te trekken, verscheen er nog een bar
kas vol nieuwe optimistische vletterlieden,
maar die heeft het niet lang tegen de ploeg
kunnen uithouden. Omdat het bootje,
waarmee zij hun vlet opvoeren zo helwit
was, werd dit groepje al gauw betiteld als
wordt er nou niet meer gedronken". „Als
vletterman zijnde liep je daar gewoon op,
zoals een auto op benzine. Wanneer ze jou
helemaal nuchter aan boord zagen komen
dan vroegen ze of je ziek was!
Hoort u? Dat was 'n andere tijd. En geen
i cent last als we in het kanaal het roer
„de jongens van de Witte Bieëskoop". „Er namen of in Amsterdam de tros wegbrach-
waren beste krachten bij", zegt Doris prij- ten, geen cent last. Ik zal u zeggen, dat wij
zend, „die hebben we later ook bij ons in met 't barkasje vaak nog naar buiten
fin de eerste dag af concurrentie gehad, het schip zou „bedienen". Als de kapitein
[keil heb ze met een paar maten ook nog niet te spreken was, dan konden er in
schepen afgepikt totdat ze mij de gauwigheid ook nog twee concurrenten
rat en nabij 1910 in de ploeg hebben op-
jaonen. Toen dee ik weer mee tegen hun
pnmnten, met wie ik zelf jarenlang
pi geprobeerd om de Kopere Ploeg een
te te draaien. Zo ging dat nou eenmaal.
h.aatik je zeggen, dat we het mekaar
Qt gemakkelijk maakten tussen en buiten
-pieren. Je reinste broodnijd. Als je me-
pr son judassen zou je dat niet laten.
1daarPn was ie n°S gee" vijanden.
le 's avonds maar es in de kroeg
«pen. Dan kon je de jongens, die op dat
I spent geen werk hadden, in goeie ge
stae bij mekaar vinden."
die tijd waarin Doris Dropman nog
de jongens van de Koperen Ploeg
We, was niet direct de beste. Daar
eenvoudig met tegen te roeien. De
brVacif m zit van een zeewaardig
terri'\n!f gew.ezen walvis jagertje, dat
i jet en al naar buiten bracht als
««schip aankwam. Maar Doris en de
Cl ®°?,e".het zelfda eind uit de haven
Venh tK? enV0ets-vlet heggen. Om
M bootje van de Koperen Ploeg op
roeien hadden ze een flinke
naciiS> die zij zich overdag niet
:S b?h f?11; Want z°dra «i om wat
fendobblln tekomen buitengaats
fcrkasje van verscheen ook prompt het
fe LI u concurrent buiten de pier,
binnenvarend' °,m h.et eerst bi-> een
feen waren rS i Z1'n' alweer ver-
I1 Gelukkig konden ze nog wel
advertentie
de ploeg genomen, maar ze maakten ook
wel eens domme fouten. Kijk, als vletter
man zijnde ken je beter geen zware laarzen
aantrekken, daar ken je je lang niet kwiek
genoeg mee bewegen. Ik heb dit werk al
tijd met een paar pantoffels aan gedaan,
daar klom je ook veel makkelijker mee
aan boord.
„En we zeggen nou wel dat we mekaar
bij 't leven af beconcurreren, maar we had
gingen als de loodskotters vanwegens de
storm al binnen waren. Dan keken ze op
de semafoor of ze ons nog zagen roken.
Maar de drank hoorde d'r bij, dat wisten
de kapiteins van de boten ook wel. Ik heb
er eens een gehad, die nam er zo te zeg
gen eentje op de eerste topvuren, daarna
eentje op de tweede topvuren, daarna op
de achtervuren en de zijvuren en zo ging
dat maar door meneer. Vuren genoeg!"
ZE ZIJN DUN GEZAAID, de oude mensen, die IJmuiden in de
wieg hebben zien spartelen en zijn eerste onzekere stappen zo'n
dikke halve eeuw geleden hebben gevolgd gevreesd vaak
en ook bewonderd, omdat ze de durf van dat prille wicht toch
wel apprecieerden. Verscheidene van de vroegere werkers in vis
serij of aan het kanaal zijn door de evacuatie verstrooid naar de
Friese klei of een nood-verzorgingshuis, een familielid in Almelo
of een nauw-aanvaarde woonstee op een Amsterdamse étage. Als
ge de gelukkigen ziet, die IJmuiden terug zagen en die bij hun
vertrouwde haven, in hun Veiserbeek en hun zonnetje de laatste
levensjaren slijten, komt het besef van het tergende leed der
oude evacués weer even boven leed, dat in honderden snip
pers samen de zware heimwee vormtnaar IJmuiden.
En als er dan één van die heel
oude mensen voor je zit met
een fijn-gerimpeld gelaat en
een zoekende blik in de ogen
of hij je niet eerder heeft ge
zien of je geen IJmuidenaar
bent van dé oude stempel
dan is deze verbondenheid met
het oude nest bij het Noordzee
kanaal duidelijk voelbaar: on
danks het mengelmoes van ge
slachten, namen en herkomsten
leeft er in IJmuiden een een
heid, die de kern vormt van
een sterk levende liefde voor
de Annastraat, de Bloemstraat,
Bik en Arnoldkade en de ba
saltkeien in de kanaaloever.
Arie de Koning is nu 90 jaar
geweest, hij was van 23
Februari 1861 en al is er een
IJmuidense ingezetene, die
hem nog met een jaar in ouder
dom slaat, Arie heeft van die
negentig zo'n zeventig in dit
oord gesleten en dan ben je zo
langzamerhand een volbloed
oud-IJmuidenaar die het wie
getouw van de plaats heeft
helpen trekken.
vindt. Het gaat langzaam en
voorzichtig, net als vroeger
met de bak en zo nu en dan
kijken twee blauwe ogen je
aan met de onuitgesproken
vraag er in: „Wat je déar nou
an vindt"
Goed.
Arie de Koning vertelt.
Van IJmuiden, waar hij werk
te voor Kalis, later voor Vol
leer en Bos.
Bij de vijf kleine bagger
molentjes tussen de pieren,
aan de helmstok van de „bak"
of van de tjalk met basalt
stenen, bestemd voor de ha-
venglooiïng bij de semafoor
(„die steentjes liggen d'r nou
Schipper Arie vertelt verder.
Hij schuifelt in gedachten voor-
ij is Arie de schipper, nog
van de bakken, die in de tach
tiger jaren voor de afvoer van
gebaggerd zand naar de zee
zorg droegen, later de schipper
van het slepertje, dat voor die
bakken het havenwater tot
schuim sloeg: de „Tijl Uylen-
spiegel", die daarna „Ir. van
Rhijn" ging heten.
Het is niet zo heel makkelijk
uit zulk een lang leven de her
inneringen te lokken, die de
oude baas zelf zo heel gewoon
nog"). Van Maandagoches
vier uur tot Zaterdagaves
acht. Je werkte maar een end
weg."
Schipper Arie vertelt over het
kleine klusje huizen, dat
vroeger IJmuiden was, onge
veer ter hoogte van de huidige
Oranjestraat tot het station van
nu. En op de hoek van de
tegenwoordige Bik en Arnold
kade stond plotseling en hele
maal onverwachts een heel
klein gasfabriekje.
In het duin.
En aan de andere kant van
IJmuiden stond een houten
station, zowat waar nu de
Annastraat ligt. In dat houten
station mochten de kinderen
gerust komen spelen als het
eens regende. Moet je nóu es
om komen bij de spoorwegen.
zichtig door zijn herinneringen
en heeft dan plotseling weer
een verhaal te pakken: van de
kerktrappen, waar nu de oude
P.E.N.-centrale staat.
Daar voer heel vroeger een
vlet over het kanaal voor de
mensen, die uit Wijk aan Zee
naar de kerk in Driehuis gin
gen, of soms nog wel verder,
naar Santpoort.Dat kostte niks,
want het was een kerkveer.
Met kerktrappen in de ka
naaloever.
Verderop, waar nu de boot
jes van Donkersloot heen en
weer dobberen, is nog zo'n vlet-
veer geweest.
De Julianabrug? Die bestond
in die dagen niet. Je moest
gewoon over de rails naar de
begraafplaats als je dat wou.
En de lijkstoet dus ook, als het
zo uitkwam.
In de herinnering van de
oude duikt nu van alles op: Jan
ten Broeke en de oude Ooster
hof en het Wijk aan Zeeër
voetpad en de schuine buurt,
waar nu de Willemsbeekweg is
en het oude Gereformeerde
hulpkerkje aan de Kanaal
straat en
Het is een bonte wemeling
van feiten en namen uit IJmui
dens oertijd, toen iedereen
iedereen kende en bij de voor-
of de scheldnaam noemde.
Daar duiken dan Gerrit Ha
ver, de peiler en Theunis de
Wit, de timmerman uit op, die
in 1936 nog geridderd zijn we
gens hun 50-jarig dienstver
band bij Volker. Daar komt de
oprichting van de Groen van
Prinstererschool uit te voor
schijn en de stichting van de
Marnixschool, waarin Arie de
Koning een werkzaam aandeel
had. Het „ziekenfonds" Onder
ling Hulpbetoon niet te verge
ten, nog een stukje herinnering
aan de samenwerking in het
vroegere IJmuiden, dat z'n
eigen ziekenfonds kende vóór
dat de overheid de ziekenfond
sen ging regelen.
Arie de Koning kan helaas
moeilijk meer de haven
nog eens rond, dat weet hij zelf
wel: „Als het wat waait kan
ik, om zo es wat te zeggen,
bekant niet meer overeind
blijven." Maar zijn memorie is
nog betrouwbaar, tot dik ze
ventig jaar terug. Hij heeft zijn
"steentje bijgedragen tot IJmui
dens glorie en dat is een heel
ding.
J. F.
Ze is 72 jaar oud en mag aanspraak
maken op de eretitel: „oudste midden
standster" van IJmuiden. Mevrouw
Glas-Jansen is nog rap met haar ge
dachten en het kost haar generlei
moeite, om zo'n vijftig jaar terug te
gaan naar het jaar 1902, toen haar
eerste zaak op „de hei" werd opge
richt een manufacturenzaak, waar
uit de huidige winkel aan de Tromp
straat groeide.
Ze was ook de eerste, die de vruchten
van de electriciteit plukte, want haar zaak
kreeg al heel gauw een aftakking van de
stroomader, die als voorbode van een
nieuwe tijd, door het Kennemer duin werd
getrokken.
Haar grootvader was de eerste bakker
van IJmuiden. Bij ,,'t klaphek" aan het
kanaal, waar nu het cafétje op de hoek
van de IJmuiderstraatweg staat, heeft de
oude heer jaren de polderjongens van
brood en mik voorzien. Met de manden
aan het juk ging hij de klanten af en dat
moet wel eens moeite gegeven hebben de
penningen binnen te krijgen, als de winter
over de ruige vlakte blies.
Zijn zoon begon een kruidenierszaak
annex brandstoffenhandel, annex café
en nu niet eens zo'n klein tentje, want drie
of vier dagen lang werd daar gedanst als
de tijd van de kermis kwam gedanst in
de schuur, waar de brandstof opgeslagen
lag. „Dan speelde er een Duits hoempa
orkestje" herinnert de oude dame zich nog
heel duidelijk „en in de winter hadden we
er toneelvoorstellingen, eerst een drama en
dan eeivklucht". Achter het café begon de
„Urker buurt", waar de Urker vissers
huisden.
Dat eerste middenstandsleven in IJmui
den heeft weinig rust gekend winkel
sluiting was een onbekend begrip en de
klanten kwamen gemoedereerd om één
uur in de nacht nog een onderbroek met
kanten kopen. Of 's Zondags na kerktijd
een el ongebleekt katoen.
Maar mevrouw Glas is er gezond bij ge
bleven en ze heeft het nooit zo heel erg
gevonden. „Geen mens is ooit dood gegaan
van werken" zegt ze.
ADVERTENTIE
Kennemerlaan 29 - Tel 4528
SPECIALITEIT IN BRUIDSBOUQUETTEN
Met groot enthousiasme gewaagde het Vel-
sense gemeentelijke jaarverslag van 1878
van de bouw van het Willem Barendsz-
hötel in IJmuiden. De spoed welke er ach
ter gezet werd had de volle instemming
van de opsteller: het moest gereed zijn
wanneer de grote „Suez-stoomboten" de
haven van IJmuiden zouden binnen ko
men.
Twee jaar later werd er in het verslag
van de gemeente Velsen een toontje lager
gezongen over het Willem Barendsz-hótel.
Goed, het genoot volop belangstelling maar
het doel, dat men zich met „deze onderne
ming" had gesteld was toch niet ten volle
beantwoord.
Want zo constateerde de schrijver merk
baar gedesillüsionneerd „de reizigers
van de maatschappij Nederland begeven
zich allen te Amsterdam aan boord
Daarop volgde dan nog een krachtige pas
sage, die er op neer kwam, dat de maat
schappij haar reizigers wat meer vrijheid
diende te geven en ze niet aan Amsterdam
moest binden, dan zouden zeker velen in
IJmuiden embarkeren! Men had in die eer
ste jaren toch maar een voorbeeldig ver
trouwen in IJmuiden!
ADVERTENTIE
Kennemerlaan 17
Zo werd het duinland vaneen gescheurd
om de nieuwe toegang te leveren tot
's lands hoofdstad.
Deze oude plaat laat een overzicht van
het werk zien.
x»oooccoooooooooooa
Vijf en zeventig lange jaren zijn ver
streken sinds de verwezenlijking van de
plannen, die hun grondslag vonden in
een potloodstreep, die onze eerste
Oranjekoning trok door „Holland op z'n
smalst".
Vijf en zeventig jaren van wel en wee.
Jaren, die IJmuiden deden ontstaan en
groeien en daardoor aan duizenden en
duizenden een bestaan verschaften,
't Eigenlijke IJmuiden ontstond door de
nederzetting van arbeiders aan kanaal
en sluizen naast 't eeuwenoude dorpje
Velsen. Spoedig groeide deze kleine
volksplanting tot een dorpje. Van dorpje
tot dorp en nu is 't al bijna een stad
zeggen de IJmuidenaren vol trots.
Deze groei ontstond en hield gelijke tred
met de groei van kanaal en sluizen, die
nodig was om de groei van de scheep
vaart te kunnen opvangen. Een groei,
die slechts met onderbreking der beide
wereldoorlogen gestadig voortgang vond.
Immers ternauwernood waren de oude
sluizen gereed, toen reeds de behoefte
aan een grotere doorgang naar zee
zich liet gevoelen en daarna is de bouw
van onze Noordersluis de grootste
der wereld de kroon op 't streven
komen zetten en is onze grote moeder
stad Amsterdam door de grootste sche
pen van uit zee te bereiken.
Nog steeds wordt er verbeterd, verdiept
en gewerkt aan de onbelemmerde ver
binding van Amsterdam met de zee en
vele wensen en verlangens gaan uit naar
de tijd, dat door 't verdwijnen van de
spoorbruggen een meer ideale passage
verkregen zal zijn.
Moge 't ons, IJmuidenaren, gegeven zijn
mede te werken met onze beste krachten
om te komen tot dat doel.
Moge 't ons gegeven zijn nog vele malen
de ingebruikneming van „Ons" Kanaal,
waarvan wij thans 't 75 jarig bestaan
bejubelen, met evenveel recht te her
denken.
Kapt. G. A. MAN
Rijkshavenmeester van het
Noordzeekanaal.
ADVERTENTIE
Wij kunnen U uit voorraad leveren
RIJWIELEN in sport on in alle
merken
AUTOPEDS v.a. 32.- DRIEWIELERS
Strijkbouten - Wringers - Beenpijpen
LEDEREN HANDSCHOENEN
HANDWARMERS - ZAKLANTAARNS
enz. enz.
NOG ENKELE LEDEREN JASSEN
VOOR OUDE LAGE PRIJS
Willem Barendszstraat 21
Telefoon 5726
IJmuiden
