De symboliek der kleuren
Bij de Indianen: vroeger knotsen
nu atoomexplosies in de bergen
24
Zie Boven:
zon nu verder weg dan in Januari
EXTRA AANBIEDINGEN
Ph. de Koning j
Beverwijk
Castricum
Krimpen van pijn
HERENMODES - CONEECTIE I
PER AUTO AMERIKA ROND
DINSDAG 8 JULI 1952
7
OVER BEELDENDE KUNST
Kerkelijk Nieuws
Aardbeien tot vier gulden
per slof
Textielarbeiders en sociale
wetgeving
Scheepvaart
Wanneer de kunstenaar het penseel aan
vat om zijn onderwerp binnen de vastge
stelde afperking van de ruimte te her
scheppen, dan is dat onderwerp gewoonlijk
reeds in een meer of minder uitgewerkte
schets aangezet. Daarna geeft de kleur be
tekenis aan de vorm: zij bepaalt de eigen
schap, peilt het wezen van het „lichaam",
dat binnen de vormbeschrijvende contouren
besloten is, hetzij dit een menselijke figuur
is, een bloem of een voorwerp. Het organ i-
sche verband tussen vorm en kleur, dat
onder steeds wisselende omstandigheden
binnen en buiten het te herscheppen object
een ongelimiteerde scala van verschijnings
mogelijkheden biedt, is in de evolutie dei-
beeldende kunsten hèt probleem geweest
der opeenvolgende kunstenaars-genei-aties.
En talrijk zijn de problemen waai-in hèt
probleem bij nauwkeuriger ontleding uit
eenvalt, vooral nadat de locale „kleuren-
bouquet" uit de miniatuur of het paneel
der late middeleeuwen plaats had gemaakt
voor het kleurenspel, dat atmosfeer en
ruimte recht liet wedervaren. (Onder het
locale „kleurenbouquet" versta ik de scho
ne harmonie der ongebroken kleuren van
de dingen op zichzelf, die dus naast elkaar
hun eigen kleurwaarden behouden en nog
niet zijn afgestemd op de atmosfeer van
de natuur of de stemming in een interieur).
Wanneer de primitieven abstracte begrip
pen tot uitdrukking wensten te brengen,
kenden zij bepaalde kleuren een symboli
sche betekenis toe: bij de verbeelding der
heilsgeschiedenis de hoofdbron hunner
inspiratie spraken zij met hun locale
kleuren een geestelijke taal, die dé moder
ne meixs over het algemeen niet meer aan
spreekt. Al naar de zin van het onderwerp
was het wit in die taal de waarheid of de
goedheid, de maagdelijkheid, het geloof of
de Goddelijke wijsheid; was blauw: kuis
heid, onschuld; was groen: hoop, nederig
heid of beschouwing; was rood: liefde, lij
den en offer; was zwart: dwaling of rouw;
was bruin: dorheid, nalatigheid, armoede;
was geel: verraad, afgunst en was paars:
rouw. Thans is het duidelijk waarom
Christus op de triptiek van Gerard David
in het Frans Halsmuseum in rood gewaad
uit het gi-af verrijst, waarom Maria in wit
en blauw is gekleed, Johannes de Evange
list en Jozef in rood, één der lansknech
ten die Christus' zijde doorboort in geel, de
engel in wit.
Als de Renaissance de blik aftrekt van
het bovennatuurlijke en richt naar de zich
verruimende perspectieven van het aard
rijk, verliest dé kleur in het academische
zowel als in het naturalistische kunstwerk
allengs haar symbolische betekenis, zij het
ook dat een (vei-anderlijk) schema voor
kleurensymboliek zich handhaafde. Tè aan
trekkelijk zijn de uitdrukkingsmogelijk
heden van de kleur dan dat bepaalde kun
stenaars zich daarvan niet zouden hebben
bediend, vooral bij het scheppen onder
sterke gemoedsbeweging. Typerend is zulks
onder meer in het Isenheimer Altaar te
Colmar, waarin Grünewald met een vol
strekt origineel gecomponeerde kleuren-
orchestratie kracht bij zette aan de diepere
zin van zijn schepping, die daardoor indruis
te tegen de aesthetische normen der Re
naissance, die de kleurensymboliek veel
eer elimineerde en de idealiserende vorm
bij voorkeur accentueerde door de pracht
van de kleur. Als een exces vinden we de
kleurensymboliek verdwaald in de Hol
landse litteratuur, toen deze, een zeventig
jaar geleden, onder invloed stond van de
schilderswereld en sommige litteratoren
zich „bedwelmden aan het wooi'd". Het is
onder meer Van Deyssel die zich daaraan
bezondigt als hij (om slechts één der tal
rijke „kleurgevoelige" passages te citei-en)
in „Een Liefde" schrijft: „Zij had heel even
het grijs-bleeke gevoel der kille leegte, zich
terstond oplossend in de licht-blauwe
breedheden van hoop, waarin haar denken
waadde...." Wat Van Deyssel, niettegen
staande zijn meesterschap over de taal,
ontglipte, volbracht de schilder als hij ab
stracties in kleuren zocht te concretiseren.
Een van de schilders uit de tachtiger
jaren die zulks zocht en de macht had te
verwezenlijken, was Vincent van Gogh.
Het ligt voor de hand dat deze expansieve
kunstenaar de kleuren niet gelijk de
pur-sang impressionnisten uitsluitend
ontleedde in de oneindige nuanceringen
die zich in de wisselende atmosfeer voor
doen, maar dat hij haar ook als medium
gebruikte tot het uitdrukken van abstrac
ties. Hij spi-eekt zich hierover in zijn brie
ven duidelijk uit: „J'ai cherché avec le
rouge et le vert a exprimer les terribles
passions humaines" (Brief 533). (Met
rood en groen heb ik getracht de hevige
menselijke hartstochten uit te beelden).
De „ongewone" kleurenscala maakt de
schoonheid van het kunstwerk voor de
meeste mensen ontoegankelijk, omdat zij
niet ontvankelijk zijn voor de harmonieën
die de kunstenaar door een andere „toon-
Ned. Herv. kerk
Bedankt voor Oldebroek (2e pred. pl.)
H. Goedhart te Middelharnis.
Geref. kerken
Beroepen te Auckland, (Nw. Zeeland)
(Prot. Holl. gemeenschap) J. W. Deenik
te Poortugaal.
Geref. kerken art. 31 K.O.
Beroepen te Sliedrecht: H. D. van Herk-
sen te Ommen.
„Café de Nuit" door Vincent van Gogh.
„In -mijn schilderij „Nachtcafé" heb ik ge
tracht uit te drukken dat een café een
plaats is waar men zichzelf kan ruineren,
waar men gek kan worden of een misdaad
kan bedrijven. Ik heb dit trachten te be
naderen door tegenstellingen van teer-rose,
bloedrood en donker-wijnrood, door een
teer-groen a la Louis XV en Veronese-
groen, contrasterend met geel-groenen en
harde blauw-groenen.enz.". (Vertaalde
passage uit brief 534 aan zijn broeder Theo
van September 1S88).
zetting" oproept. Over het afwijken van
de in de natuur waarneembare kleuren
maakt Vincent van Gogh treffende opmer
kingen: „dat algemeen mooi doen tegen
elkaar van de tonen in de natuur, men ver
liest het door pijnlijk letterlijke nabootsing,
men behoudt het door hei-schepping in een
kleurengamma, evenwijdig, maar desnoods
niet precies of lang niet eender aan 't ge-
gevene...." (Brief 429 aan zijn broeder
Theo). Ook ten aanzien van de symboliek
der kleur spi-eekt Vincent zich uit. Wat te
zeggen tot de ontoegankelijke, die schou
derophalend staat voor een portret met gele
haren tegen een blauw fond.Van Gogh
zelf geeft de heldere verklaring in de hem
eigen, expressieve taal, die hij hanteert als
de verf, in stugge en rake toetsen op het
doek gezet: „In plaats van te trachten pre
cies weer te geven wat ik voor mijn ogen
zie" aldus Van Gogh „bedien ik mij
onbeperkt van de kleur om mij zo krachtig
mogelijk uit te drukken. Maar laten we dit
rusten, theorie zijnde. Ik ga je echter een
voorbeeld geven van wat ik bedoel. Ik zou
het portret willen maken van een bevriend
artist, één die grote dromen droomt, die
werkt als een leeuwerik zingt, want zó is
zijn aard. Die man zal blond zijn. Ik zou in
het schilderij mijn waardering willen leg
gen en de liefde die ik voor hem voel. Zó
zal ik hem dus om te beginnen schilderen
zo precies als ik kan. Maar het schilderij
is dan nog niet klaar. Om het te beëindigen
word ik eigenmachtig colorist. Ik overdrijf
het blond van de haren, ik kom tot oranje
kleuren, tot chroomaat- en bleke citroen-
tinten. Achter het hoofd schilder ik, in
plaats van de alledaagse muur van een
armzalig kamertje, het oneindige, ik maak
een eenvoudige achtergrond van het rijk
ste, het meest intense blauw, dat ik zal
kunnen maken en door deze simpele com
binatie krijgt het blonde hoofd, lichtend
tegen die rijke blauwe achtergrond, een
mysterieus effect, als een ster in de diep
blauwe nacht.
Bij het portret van de boer heb ik de
zelfde weg gevolgd. Zonder evenwel in dat
geval de geheimzinnige glans van een bleke
ster in het oneindige te willen oproepen,
want die verschrikkelijke man moest ik
schilderen in de blakende hitte van de
oogst, op het midden van de dag. Vandaar
die krasse oranje tonen als van een gloeiend
ijzer, vandaar die tonen van oud glanzend
goud in de duisternissen. Ach, mijn beste
broer.en die goeierds zien in die over
drijving alleen maar de caricatuur.
(Vertaalde passage uit Brief 520).
Zo ervaren we door Vincents pen èn pen
seel hoe deze geniale kunstenaar in ex
pressionistische vormgeving en een zinrijk
coloriet de werkelijkheid herschiep tot
symbool, aldus beeldend en vereeuwigend
het wezen der dingen tegen de achtergrond
van zijn bewogen geest. H. P. BAARD
Maandag bedroeg de aardbeienaanvoer
aan de Beverwijkse veilingen ongeveer
15000 manden. Aardbeien met dop van
goede kwaliteit gingen voor uitstekende
prijzen vain de hand.
Ér werd voor de Moulin Rouge en Cli
max van f2,30—f4,— per slof betaald.
Doosjes werden al even vlot verkocht en
ze kwamen tot f 0,90 per stuk.
De aardbeien zonder dop hadden nu ook
weer aftrek naar de fabriek voor een prijs
van f 1,70—f2,20 per slof.
De kwaliteit van de aardbeien loopt op
het moment aan de Castricumse markt
danig uiteen. Dit is Maandag vooral tot
uiting gekomen in de prijs die de tuinders
per slof kregen betaald. Zij varieerde van
f 1,60 tot f3,70 bij een behoorlijke aanvoer.
Duimstok op stap
Aan het politiebureau Dorpsstraat la zijn
inlichtingen te verkrijgen over de volgende
verloren en gevonden voorwerpen.
Gevonden: grijze overjas, bruine vulpen
inscriptie: N.V. v. d. Akker, damesregen
jas met capuchon, kinderregenjas met ca
puchon, autoped op luchtbanden, crème
kleurig overhemd.
Verloren: zwart lederen portefeuille in
houdende 2 bewijzen van Nederlander
schap ten name van Rem, polshorloge,
bruine Osmia-vulpen, bril met cylinder*
glazen, bankbiljet van 25.zilveren zak
horloge met nikkelen ketting (de vinder
wacht een beloning), bruin lederen dames
tas, duimstok en stopmes. Nadrukkelijk
verzoekt de politie ons er op te willen
wijzen dat het bureau voor het afhalen
van deze goederen is opengesteld des Za
terdags van 9 tot 12 uur.
ADVERTENTIE
door rheumatiek. spit, ischias, hoofd- en
zenuwpijnen is onnodig. Togal bevrijdt U snel
en afdoende van die pijnen. Togal baat waar
andere middelen falen. Togal zuivert de nie
ren. is onschadelijk voor hart en maag. Bij
apothekers en drogisten 0.95, 2.40, 8.88.
„Maak geen misbruik van nieuwe
voorrechten"
De Nederlandse Katholieke Kleding- en
Textielarbeidersbond „St. Lambertus" af
deling Castricum organiseerde Maandag
avond in het Jeugdhuis aan de Overtoom
een ledenvergadering die ondanks het
warme weer opvallend goed was bezocht.
Een reden hiervoor zal ongetwijfeld de
komst van de kringbestuurder de heer H.
J, C. Smits uit Amsterdam geweest zijn.
Deze spreker heeft een uiteenzetting ge
geven van de huidige Collectieve Arbeids
overeenkomst die aan veel wantoestanden
in de textiel- en kledingindustrie een einde
heeft gemaakt.
„Wij moeten bij ziekte of werkloosheid
geen misbruik maken van de huidige ver
beteringen, want, zo er mee geknoeid
wordt, zal het moeilijk zijn de werkloos
heids- en wachtgeldvoorzieningen in stand
te houden", aldus de heer Smits.
Het was een vergadering, tijdens welke de
leden een ruimer inzicht over de gang van
zaken in de Nederlandse sociale wetgeving
hebben gekregen. De bijeenkomst stond
onder voorzitterschap van de heer J. v. d.
Hoeff.
Beverwijkse liep midden op straat
en werd aangereden
Zondagavond liep mej. J. R. uit Bever
wijk midden op de Dorpsstraat in Castri
cum nabij hotel „De Rustende Jager" het
geen tot gevolg had dat zij door een pas
serende motorrijder werd omvergereden.
De dame liep een shock en een wond aan
het linkerbeen op. De heer en mej. Veen-
stra verleenden eerste hulp, later geassis
teerd door dokter A. de Jongh, die mej. R.
naar huis liet vervoeren. De motorrijder
treft generlei schuld.
REEDS DEZE WEEK:
Kennemerlaan
DIE zon, die ons deze
en vorige week zo
deed puffen, staat nu vijf
millioen kilometer ver
der van ons af dan begin
Januari, al zal men dat
bij eerste kennisneming
misschien nauwelijks ge
loven. Toch geldt (voor
het Noordelijk halfrond)
dat het licht van de zon
op dit ogenblik bijna ze
ventien seconden langer
onderweg is voordat het
ons oog bereikt dan zes
maanden geleden.
Konden wij van ver in
het heelal de bewegingen
van de aarde om de zon
gadeslaan dan zouden
wij, bij keuze van een ge
schikt punt, de aarde in
een jaar een kringloopje
om de zon zien beschrij
ven dat heel sterk op een
cirkel lijkt, maar het
niet is. Het is een ellips-
je en daar zit 'm de
kneep.
Ware de aardbaan om de
zon een cirkel, dan zou
de aarde te allen tijde
even ver van de zon zijn
verwijderd. Nu die baan
echter elliptisch van
vorm is, wijzigt zich de
■afstand aarde-zon voort
durend. Gemiddeld be
draagt zij een kleine 150
millioen kilometer; een
maal per jaar bereikt zij
een minimum-waarde
onder en eenmaal een
maximum-waarde boven
dit bedrag.
„Moet dit niet tweemaal
zijn?", vroeg eens een le
zer. „Ik teken een ellips,
zet de zon in het middel
punt en zie dan dat er
twee grootste en twee
kleinste waarden voor de
afstand aarde-zon be
staan". Hier werd echter
vergeten wat in het
tweede deel van de „wet
van Kepler" (1571-1630)
staat, n.l.: „De planeten
lopen om de zon in el-
lips-vormige banen, met
de zon in één der brand
punten". De zon bevindt
zich dus buiten het mid
delpunt en wie de moeite
wil nemén, de situatie
even te tekenen, ziet di
rect dat er dus maar één
maal sprake is van een
kleinste en van een
grootste afstand. Met aan
het Grieks ontleende ter
men zegt men in deze
situatie: de aarde staat
in haar perihelium (dicht
bij de zon) of in haar
aphelium (ver van de
zon). Dat laatste was nu
Donderdag om 03.00 uur
het geval.
Maar vanwaar dan die
hitte? En waarom zijn
wij dan juist in de zomer
ver van de zon af en er
's winters dicht bij? De
paradox gaat alleen op
voor het Noordelijke
halfrond: bezuiden de
evenaar is de situatie
omgekeerd. In feite heeft
namelijk het betrekke
lijk geringe verschil in
afstand vrijwel geen in
vloed. Wat bepalend is
voor het seizoen is de
hoek waaronder de zon
nestralen in een bepaald
gebied het aardoppervlak
treffen. Die hoek is nu
voor het Noordelijk half
rond groot: de Zonnestra
len vallen vrij steil op
onze streken. Vandaar
ons gepuf.
G. v. W.
Automobilisten, denk om de
stoplichten
Van rijkswege is men op het ogenblik
doende de Beverwijkerstraatweg onder
Castricum opnieuw te bestraten. Over een
lengte van ongeveer 250 meter is de weg
daar opengebroken. Het snelverkeer wordt
over het langs de weg liggende rijwiel- en
wandelpad geleid en de autobestuurders
worden op deze werkzaamheden attent ge
maakt door middel van rode verkeerslich
ten. Gedurende het afgelopen weekeinde
zijn er niet minder dan 40 personen be
keurd wegens het niet in acht nemen van
deze lichten. Men zij dus gewaarschuwd!
Alderamin, 5 v. Bremen te R'dam.
Altair, 5 v. R'dam naar Buenos Aires.
Aagtekerk, 6 van Colombo.
Abbedijk, 6 te Havana.
Alamak, 6 v. Londen n. Marseille.
Alkaid, 6 te Recife.
Alnati, 7 te Rio de Janeiro verwacht.
Alphacca, 6 te Santos.
Alpherat, 7 v. Quebec te R'dam.
Ampenan, 6 te Aden.
Amsteikerk, 6 van Dakar.
Ar.c.ekerk, pass. 6 Gibraltar.
Axeldijk, 6 te Singapore.
Aldabi, 6 80 m. Z. Ouessant.
Algemb, 6 v. Victoria n. Las Palmas.
Alchlba, 7 dwafs Finlsterre.
Almkerk, 7 vanHongkong n. Manilla.
Arendskerk, pass. 6 Gibraltar.
Arundo, 6 van Montreal n. Rotterdam.
Aagtedij'k, 5 v. Montevideo n. Santos.
Alcyone. 6 van Bremen naar Hamburg.
Amstel.'I.Td, pass. 6 Anderhalfgraadskan.
Amstelvaart, 6 280 m. W. Scilly's.
Argos, 7 te Limasol.
Armilla, 5 v. Soerabaja n. Pladju.
Aalsum, 7 van Bremen te Antwerpen.
Aardijk, S 160 m. N. Bermuda.
Agamemnon, 6 820 m. ZW. Flores.
Alwaki, 6 van Trinidad n. Fort Aleza.
Amsteldiep, 6 280 m. Z.t.W. Sable eil.
Amsteldijk, 6 dwars Cherbourg.
AmsteHand, 6 dwars St. Paulsrock.
Amstelpark, 6 160 m. W. Scilly's.
Baarn, 6 v. R'dam naar Bremen.
Bali, 5 te Belawan.
Biliiton, 4 v. Lorenzo Marques te Calcutta.
Bantam, 6 van Suez.
Bennekom, 6 te Callao.
Boskoop, 6 te Le Havre.
Barendrecht, 6 dwars Kp. Comorin.
Baud, 7 te Makassar.
Borneo, 8 te Balikpapan.
Barito, 6 dwars Golf v. Bona.
Caltex Nederland, pass. 5 Algiers.
Congostroom, 5 te Takoradi.
Caltex Utrecht, pass. 6 Kp. St. Vincent.
Cirrus, 5 v. Atl. Oceaan naar R'dam.
Caltex Delft, 7 van Sidon naar Rotterdam.
Calliston, 6 325 m. W.t.N. Kp. Clear.
Ceram, 6 120 m. W. Helgoland.
Caltex Leiden, 6 100 m. W. van Kreta.
Caltex Pernis, 6 150 m. O. Malta.
Caltex The Hague, 5 80 m. N. Kp. Vilano.
Celebes. 6 te Penang.
Cleodora, 6 45 m. O. Ras Albad.
Dongedijk, 5 v. R'dam n. Londen.
Delft, 6 v. Valparaiso n. Coqulmbo.
Diemerdijk, pass. 6 Kp. San Lucas.
Duivendijk, 7 te Balboa verwacht.
Danae, 5 Belona te Amsterdam.
Delf shaven, pass. 5 Barbados.
Drente. 6 DÓndrahead gepass.
Eemdijk, 5 v. Hamburg te R'dam.
Esso Amsterdam, 6 te Rotterdam.
Eos. 6 van Tunis naar Amsterdam.
Elmina, 5 v. West Afrika te Amsterdam.
Ena, 6 dwars Mogidishu.
Farmsum, 6 v. Newport News te R'dam.
Fairsea, 6 600 m. ZO. Kp. Guardafui.
Felipes, 7 van Pladju te Tjilatjap.
'Van onze Amerikaanse r~binnen .kwam gekropen-
(Van onze Amerikaanse
correspondent)
SANTA FE (Nw. Mexico). - In
de Indianen-boeken, die men
als kind las, waren de Indianen
bijna altijd rondtrekkende ja
gers, die in tenten woonden.
Maar toch zijn er zeker se
dert de middeleeuwen in
Amerika vele Indianenstam
men geweest, die in dorpen
woonden en die aan de kost
kwamen door wat landbouw
en veeteelt, een vredig bestaan,
zult ge menen. Maar de bouw
van de huizen wijst er zelfs nu
nog op, dat die dorpen een
soort vestingen waren; ook
deze Indianen hebben heel wat
afgevochten met vijandige
stammen
Rondtrekkende Indianen zult
ge thans echter niet meer te
genkomen in Amerika, maar
in New Mexico en Arizona zijn
nog vele Indianenstammen
over, die in dorpen wonen.
Wanneer men Santa Fe, de
hoofdstad van New Mexico,
verlaat en in Noordelijke rich
ting rijdt, dan verbaart men er
zich over, dat die Indianen zich
zulk een droog en schamel land
tot woonplaats gekozen hebben.
Sommige van hun mooiste dor
pen vindt men juist in dit
grootse, maar soms spookach
tige gebied. In deze hoogvlakte
rijzen kolossale tafelbergen
hier en daar abrupt omhoog;
de losstaande rotsen hebben
grillige vormen en de beddin
gen der rivieren liggen meestal
droog.
Het raadsel: de kiva.
We trokken zulk een droge ri
vier over, volgden een zandweg
van een paar kilometer lengte,
en stonden toen ineens op een
stil, wijd zandplein, met zand
kleurige huizen rondom en een
vreemde, zandkleurige verho
ging in het midden. Die ver
hoging is de Kiv a, het myste
rieuze centrum der dorpen; nie
mand weet eigenlijk precies
wat die Kiva betekent, althans
niemand van het blanke ras.
Men zou zulk een Kiva het best
kunnen beschrijven als een
tonvormig bouwsel. In „ons"
dorp bedroeg de hoogte ervan
ongeveer drie meter, en de
middellijn zo om en nabij tien
meter. Een brede trap leidde
naar het bovenvlak van de
„ton". Het dak bleek slechts
één opening te hebben. Door
dit gat kon men langs een lad
der afdalen in het binnenste
van de Kiva, een lege, donkere
ruimte.
Vast staat, dat de Indianen
soms hun ceremoniële dansen
uitvoeren op het dak van de
Kiva. Verder neemt men aan,
dat van tijd tot tijd de man-
Rotsplateau in Nieuw Mexico.
lijke leiders van het dorp hun
beraadslagingen houden in het
binnenste van het bouwsel.
Vele Indianenstammen geloven
aan een geestenwereld, waar
de menselijke zielen vandaan
komen en na de dood weer
naar terugkeren. Men stelt zich
die geestenwereld niet voor in
een „hemel", maar juist in de
grond. En nu neemt men aan,
dat die gewoonte, om beraad
slagingen te houden in een
Kiva, die boven de grond uit
rijst, maar ook voor een deel
in de aarde is uitgegraven,
verband houdt met een contact
zoeken met de geestenwereld.
In ruines van Indianendorpen
heeft men kunnen vaststellen,
dat in het centrum van de Kiva
een steen placht voor te ko
men, met een opening, die de
aarde inleidde en bovendien
trof men in Kiva-ruïnes door
gaans een paar grafachtige uit
hollingen aay i, waarvan de
functie echter nooit is vast ko
men te staan. Men heeft ge
dacht aan offerplaatsen, maar
nooit heeft men resten gevon
den, die deze theorie zouden
kunnen bevestigen.
Dat eerste dorp, waar we kwa
men, was maar een eenvou
dige nederzetting: alle huizen
waren gelijkvloers en het sym
pathieke was, dat er niets uit
de toon viel. Het hele dorp was
adobe-bouw, dat wil zeggen:
in de zon gebakken steen van
leem en tro met een dak van
hetzelfde materiaal, dat rust
op boomstambalken, die men
in de voorgevel naar buiten
ziet steken. De ovens, waar de
vrouwen brood in bakken,
staan naast de huizen. Deze
zijn eveneens van leem en heb
ben de vorm van een half ei.
Toen wij op het plein kwamen,
zagen we eerst alleen een stuk
of tien grappige Indianen-kin-
dertjes, die krijgertje aan het
spelen waren. Maar ze deden
dat toch op een typische ma
nier: met lasso's.... Bang of
verlegen waren ze niet, en het
was niet moeilijk hen te foto
graferen. Wat later kwamen er
ook een paar vrouwen naar
buiten. Onder elkaar spraken
ze Indiaans, maar sommigen
konden zich toch ook heel aar
dig in het Engels uitdrukken.
Een van hen, blauw koren ge
naamd, liet ons de potten en
schaaltjes zien, die ze zelf
bakte. Mooi handwerk was dat.
We vroegen haar hoe het die
zwarte kleur kreeg, en ze ver
telde ons, dat ze haar aarde
werk liet beroken boven een
open vuurtje, waar ze mest in
verbrandde. We kochten een
van haar schaaltjes, reukloos
gelukkig.
Huizen, die vestingen waren
In San Ildefonso, ait eerste in
dianen-dorp, hebben alle hui
zen vensters. In Taos, een ze
ventig km. verder naar het
Noorden, kan men zich nog be
ter voorstellen, hoe de Indianen
vroeger huisden. De woningen
in Taos hebben namelijk maar
heel kleine ramen. Wel zijn
deze huizen tegenwoordig van
een deur voorzien, vroeger
vond men het echter veiliger
door een gat in het dak naar
binnen te gaan. De ladders, die
men eertijds gebruikte om op
het dak te komen, haalde men
naar binnen en aanvallers had
den het daardoor niet zo ge
makkelijk om binnen te drin
gen. Wie in die oude tijden
over een woning van twee ver
trekken beschikte, woonde nog
veiliger. Tusseti de vertrekken
was een opening, maar zo laag,
dat men er alleen op handen
en voeten door kon. Een onge
wenste gast, die door wilde
dringen naar de tweede ka
mer, kon men wanneer hij
binnen .kwam gekropen vrij
gemakkelijk de schedel inslaan.
Men ziet het de vriendelijke,
brede, zangerig sprekende In
dianen niet meer aan, dat ze
zulke vechtersbazen zijn ge
weest.
Los Alamos: atoom-artillerie
Allerlei interessants over de
leefwijze der Indianen kan
men aan de weet komen, wan
neer men de ruïnes te Frijoles
bezoekt, aan de bovenloop van
de Rio Grande, ten Noord-
Westen van Santa Fe. Wij had
den gedacht, dat de iceg daar
heen primitief zou zijn, maar
tot onze verbazing vonden we
daar een brede autoweg en een
gloednieuwe brug over de Rio
Grande en het verkeer was er
opvallend druk. Zó veel tou-
risten?
Het raadsel werd opgelost, toen
op een wegwijzer in grote let
ters de plaatsnaam: „Los Ala
mos" zagen staan. Onze artis-
ten-vrienden in Santa Fe had
den de activiteit in Los Alamos
trouwens reeds herhaaldelijk
ter sprake gebracht. In de da
len van het woeste gebergte
heeft men verscheidene labora
toria ingericht. Het schijnt dat
er hard gewerkt wordt. Naar
men meent aan atoom-artille
rieGedurende de week
ends zakken de onderzoekers,
die met hun gezinnen in een
afgesloten gebied iconen, dik
wijls af naar Santa Fe. Dan is
er een ongewoon publiek in de
Roze Adobe, de plaats, waar op
andere avonden zoveel kunste
naars samen eten en drinken.
Harmonie met de barre natuur
Onderweg naar de ruïnes van
Frijoles, temidden van een
dorre, grillige, soms bijna
spookachtige bergwereld, hoor
den we opeens een harde ont
ploffing, onmiddellijk gevolgd
door het geloei van sirenes.
Dergelijke ontploffingen hoort
men daar vaker, zo zei men
ons
Zowel de Adobe- als de atoom
civilisatie passen in deze woes-
ternij. Reeds in de middeleeu
wen woonden hier Indianen.
Zij huisden half in de rotsen,
half in huizen, die zij voor hun
hol bouwden. Nog altijd zijn
hun woningen droog en kor
relig in volmaakte harmonie
met het brokkelige, dorre land
schap; een streek, die door zijn
grilligheid iets bezetens heeft.
Maar evengoed is dit een na
tuur voor atoom-explosies. Ge
bergten zijn hier afgeslepen en
uiteengevallen, eeuwenlang
hebben wind en warmte hier
brokken gemaakt. De mens
doet het thans alleen wat snel
ler.
Groote Beer, 9 6 u. v. New York aan de Hoek
van Holland verwacht.
Gaasteriand, 6 van St. Vincent.
Gaasterkerk, 6 540 m. NW. Cocos eil.
Ganymedes, 6 v. Ciudad Trujmo n. Guanta.
Garoet, b 130 m. NW. Flores.
Gouwe, pass. 6 Cherbourg.
Groote Kerk, 6 dwars Esperance bay.
Hersilia, 5 v. Barbados n. Curasao.
Haulerwijk, 6 v. Quebec te Amsterdam.
Hestia, 5 van A'dain n. West-Ir.dié.
Heemskerk, pass. 6 Gibraltar.
Hoogkerk. 5 te Burban.
Haarlem, 6 740 m. ZW. Flores.
Heelsum, 6 470 m. W. Fimsterre.
Helder, 6 230 m. z.t.o. Kp. Race.
Helicon, 6 380 m. O.NO. Fiores.
Hecuba, 6 te New York.
Hermes, 5 v. Georgetown n. Ciudad Bolivar.
Ittersum, (i Kp. Race gepass.
Japara (KPM), 6 te Singapore.
Jagersfontein, pass. 6 Ouessant.
Joh. v. Oldenbainevelt, 6 380 m. w. Padang.
Klipfontein, 6 v. Southampton te Antw.
Kie.drecht, 7 te Le Havre.
Kaïmana, 7 te Belawan.
Kalimantan, 6 te Pnok.
Kota Gede, 6 dwars Kreta.
Loch Ryan, 6 van Antwerpen te R'dam.
Lankoeas, 7 te Soerabaja.
Lutterkerk, pass. 6 Algiers.
Laertes, 6 v. Liverpool te Amsterdam.
Larenberg, 6 Finlsterre gepass.
Lemsterkerk, 6 270 m. W. Minicoy.
Lieve Vrouwekerk, 6 590 m. O.ZO. Socotra.
Loosdrecht, 6 310 m. Z.t.O. Bombay.
Luna, pass. 6 Finlsterre.
La wak, 6 v. Bombay naar Cochin.
Leopoidskeik, 6 nog te Bahrein.
Modjokerto, 6 te Prlok.
Malea, 6 v. Liverpool naar Rotterdam.
Mapia, 6 van Belawan.
Mataram, pass. 5 Perim.
Muiderkerk, 6 te Durban n. Kaapstad.
Maaskerk, 6 v. Lagos n. Pte Noire.
Marpessa, 6 v. Sporte te Mirt.
Meiiskerk, pass. 6 Sir. Messina.
Mentor, pass. 6 Gibraltar.
Ml tra, 6 360 m. NO. Fiores.
Musi, 7 v. Djambl te Pladju.
Maas, 6 90 m. Z.ZW. Ouessant n. Oran.
Macuba, 6 900 m. ZW. Azoren.
Manoeran, 6 150 m. N. Massawa.
Marisa, 6 dwars Bum.
Mirza, 6 bij Sulu Arch.
Molenkerk, 6 360 m. W. Kp. Frio.
Noordam, 6 150 m. O.ZO. Kp. Race.
Nigerstroom, 6 v. West Afrika ie A dam.
Nestor, 6 840 m. O.NO. Barbados.
Nieuw Holland, 7 v. Sydney te Melbourne.
Oranje, 6 pass. Algiers n. Port Said.
Orestes. 5 v. Antw. te Amsterdam.
Orion, 5 v. Hamburg te Amsterdam.
Or.dina, 6 75 m. O. Kreta.
Ootmarsum, 6 500 m. NO. Bermuda.
Ophir, 6 v. Muntok n. Pladju.
Ovula, 6 v. Suez n. Rasghari'b.
Oberon, 6 v. Pto Plata n. Philadelphia.
Prins Alexander, 6 v. Montreal te R'dam.
Prins Frederik Willem, 6 v. R'dam n. Hamburg
Poelau Laut, pass. 7 Gibraltar n. Le Havre.
Pnrontis, 7 v. Port Said n. Amsterdam.
Prins Maurits, pass. 6 Dover.
Prins Willem II, pass. 6 Wight.
Poseidon, 7 v. New York te Cape Hattien verw.
Pnns Willem IV, 6 135 m. W. Kp. Ray.
Prambanan, 6 v. Pontianak n. Priok.
Ridderkerk, 5 v. Zanzibar n. Tanga.
Rijndam, 5 te R'dam v. New York.
Raki, 7 v. Curacao te Cristobal.
Radja, 8 v. Singapore te Penang verwacht.
Rempang. 7 te Singapore.
Rafaela, 6 50 m. Z. Balboa.
Riouw. 6 nog rede Kuweit.
Rodas, 6 v. Curaqao te Port au Prince.
Roebiah, 6 te Paulsboro.
Roepat, 6 v. Makassar naar Bitung.
Ruys, 7 van Kobe le Hongkong.
Rijnkerk, 7 van Muscat naar Suez.
Rotti, 6 pass. Cherbourg.
Sehie, 6 v. R'dam naar Antwerpen.
Slamat. 6 te Djibouti.
Sibajak. 6 1020 m. W.t.Z. Galapagos eil.
Straat Makassar, 6 v. Montevideo n. Santos.
Sarangan, 7 te Manilla.
Soestdijk, 6 te Halifax.
Salawati, 6 120 m. Z.t.W. Sable.
Salland, 6 bij St. Vincent.
Saroena, 6 dwars Str. Singapore.
Scherpendrecht, 6 470 m. NW. Fernando No-
ronba.
Stad Alkmaar, 6 380 m. O.NO. Kp. Race.
Stad Maastricht, pass. 6 Kp. de Gata.
Stad Vlaardilngen, 6 400 m. O.NO. Kp. Race.
Sunetta, 7 v. R'dam te Heysham.
Stad Breda, 6 760 m. W. Scilly's.
Saidja, 6 nog te Pladju.
Saparoea, 6 van R'dam te Hamburg.
Sloterdijk, 6 v. Penang n. Singapore.
Stad Lelden, 6 280 m. W. Valentie.
Stad Schiedam, 7 v. Vlaardingen te Kirkenaes
verwacht.
Stanvac Djirak, 5 v. Tj. Uban n. Soerabaja.
Teiresias, 4 van Belawan.
Teucer, 6 te Penang.
Tjibamjet, 6 te Genua.
Tamo,, pass. 7 Finlsterre.
Tawali, 7 te Suez.
Tabian, 6 Algiers gepass.
Tankhaven 11, 7 te Palembang verwacht.
Tankhaven lil, 7 v. Pon Swettenham te P ang
Taria, 6 rede Singapore.
Tawali, pass. 6 the Brothers.
Tegelberg, 7 van Mauritius te Lorenzo Marquez
Tjiiuwah, 6 v. Priok te Singapore.
Tjipanas, 6 v. Kobe naar Hongkong.
Tjitjalengka, 7 van Miri te Hongkong verw.
Tjiwangi, 6 v. Singapore n. Priok.
Tom uil, 6 nog rede Menado.
Tarakan, 6 300 m. W. Saban, n. Aden.
Ternate, 6 400 m. ZO. Guardafui.
Themisto, 6 720 m. O. Belle Isl.
Tiba, 6 St. Pauls gepass.
Veendam, 6 pass. Sable eil.
Van Heutz, 6 in Anderhalfgraadskan.
Van Outhoorn, 7 v. Belawan te Priok.
Waterland, 6 te Montevideo.
Wieldrecht, 6 v. Cairns n. Palembang.
Westerdam, pass. 6 Eddystone vuurtoren.
Waterman, 6 210 m. Z.t.W. Kp. Sable.
Willem Ruys, 6 80 m. Z.Z.W. Mimicoy.
Waal, 6 v. Belfast te Amsterdam.
Weltevreden, 6 van Cebu.
Westland, pass. 6 Ouessant.
Winsum, 6 dwars Lissabon.
Zuiderkruis, 5 400 m. W. Fastnet.
KLEINE VAART
Appingedam, 5 v. Nantes te Liboume.
Arnoudspolder, 3 v. R'dam te Lissabon verw.
Bernisse, 8 v. Newcastle te Le Boucau verw.
Barracuda, 4 van Leith naar Falkenberg.
Casana, pass. 7 Kiel.
Catiharina, 5 v. Port Mao n. Casablanca.
Claes Compaen, vertr. 7 v. Rouaan n. Duin
kerken.
Cornelia b II, 5 v. Stoeka te Hudiksvall.
Corona, 6 v. Norrköping te Bankholm.
Crescendo, 6 v. Emden n. Denemarken.
Da Capo, pass. 5 Wight.
Davina Goekoop, 6 v. R'dam te Cork.
Deni, 6 v. Gothenburg te Lysekil.
Deo Duce, 6 dwars Texel.
Depa, 5 van Norrköping n. Portsmouth.
De Ruyter, 7 v. OsKarsham te Boness.
Dillgentia, 7 v. Vlaaidingen te Duinkerken.
Doklaan, 6 v. Southampton te Antwerpen.
Dorinda, 6 v. Garston te Masnedsund.
Elisa, 5 v. Marseille n. Casablanca.
Escaut, 5 v. La Palice.
Frederik, 5 v. Porsgrun n. West Hartlepool.
Frejo, 6 v. Amble n. Sodertelje.
Glashaven, 5 v. Falkenberg te Halmstad.
Gaasteriand, 5 van Harlingen n. Leith.
Hagno, 5 v. Duolin naar R'dam.
Haskerland, 5 van Harlingen n. Goole.
Hast I, 5 v. Newcastle n. Akllundborg.
Hast IV, pass. 5 Rouaan.
Hada, 5 v. Nantes naar Bordeaux.
Hartel, vertr. 7 v. Bremen n. Antwerpen.
Henrica, 7 v. Rostock te Gothenburg.
Ingeborg, 7 v. Barry n. Vlaardingen.
Jan Herman, 8 v. Ferrol n. Duinkerken.
Joost, 5 te Holmsund van Domsjo.
Java, 6 v. Middiesbro te Helsinki.
Jokurma, 6 te Hartlepool.
Kemphaan, 6 v. R'dam te Gdynia.
Leny, 5 v. Newport naar Amslerdam.
Martha, 6 v. Amsterdam naar Cork.
Merak, 5 v. Casablanca n. Leixoes.
Michel Swcnden, 6 v. Gefle te Blyth.
Mirach, 5 v. B'—deaux te Fedala.
Mirzam, 5 van Rouaan naar Casablanca.
Marcelia, 8 v. La Mede te Port Lyautey verw.
Matthew, verm. 7 van Bilhngham.
Myfem, 6 v. Parijs te Belfast.
Noord, vertr. 7 v. Shellhaven n. Billingham.
Net.tie, 5 v. Aarhtis te Hamina.
Omlandia, 4 van Mazagan te Safi.
Peter, 5 v. Antwerpen n. Teignmouth.
Ponto, 4 van Blyth naar Holmsund.
Prima, 5 v. Setubai naar Pomaron.
Rapid, 5 v. Amsterdam n. Parijs.
Remmert, 5 v. Lissabon te Oporto.
Rika, 5 v. de Tyne te Londen
Rose Marie, pass. 6 Brunsbüttel.
Sambre, 5 v. Parijs naar R'dam.
Servus, 7 v. Teignmouth te Antw. verw.
Silvaplana. 6 van Vlissingen naar Kopenhagen
Spora, 5 v. Leixoes te Brest.
Spurt, 6 te Dublin.
Suriname, 6 te Helsinki.
Tilly, 5 te Zaandam van Norrsundet.
Texel, 7 van R'dam te Hamburg.
Tromp, 6 van Wisbeck te Amble.
Trompenburgh, 5 v. Oscarsham n. R'dam.
Tyro, 5 te Gibraltar.
Valbelia, pass. 5 Brunsbüttel.
Virgo, 5 van Skelleftea te Gefle.
Vrede, 7 v. Esbjerg te Dundee.
Vrij burgh, 5 v. Bordeaux.
Westkust, 5 v. Kalajokl naar R'dam.
Westlaan, 7 van Hamburg te Rotterdam.
Westland, 5 v. Gefle naar Guernsey.
Westpolder, 8 7 u. te Antw. verwacht.
Wim, 5 v. Vestervik n. Pernoviken.
SLEEPVAART
Humber, 6 dwars Deleware baai.
Noordzee, 5 220 m. ZO. St. Paulsrock.
Poolzee, 5 dwars Vigo.
Tyne, 6 560 m. Z.ZO. St. Vincent.
