„Geen wettelijke verplichting
tot winstdeling met arbeiders"
Internationaal Instituut voor
Sociale Studies geopend
Planoloog stond terecht wegens
spionnage voor Tsjechoslowakije
ABDIJSIROOP
AUTO-RADIO
Toespraak van de Prins in
voormalig Paleis Noordeinde
De radio geeft Donderdag
PANDA EN DE SCHAT VAN HET EENZAME EILAND
och ió Uet
zo
WOENSDAG 15 OCTOBER 1952
2
Conclusies van tussentijds rapport der nationale studiecommissie
Late klant in een
A msterdams warenhuis
Heringa Wuthrich
Haarle
BLIKSEMAFLEIDERS
„Ik wilde iets tegen de oorlog doen
Twee jaar met aftrek geëist tegen
hoofdfiguur uit B. V.D.-rapport
H. J. MAERTENS N.V.
Duizeling-
wekkende
cijfers
_y
Moet men de arbeiders laten delen in
de winst en zal daardoor een betere sfeer
ontstaan in de bedrijven? Er zijn altijd ar
beiders die het gevoel hebben dat zij niet
hun redelijke portie krijgen en dan hoort
men het spreekwoord van het paard en
de haver. Maar als de arbeiders ook delen
in de winst dan zullen zij meer hart hebben
voor hun werk en een grotere onderlinge
verbondenheid voelen in en met de onder
neming. Dat zal tot gevolg hebben dat zij
meer en zuiniger produceren. Met het delen
van de winst zullen ook de arbeiders (door
sparen) eigendommen kunnen verwerven,
een eigen huis bijvoorbeeld, en eigen bezit
is het beste middel tot bewustmaking van
de persoonlijke verantwoordelijkheid.
Eigen bezit bevordert ook rust en vrede in
de samenleving.
Het klinkt prachtig en er zit in elk ge
val iets in. Maar is het allemaal waar en
is het mogelijk, de schone gedachten tot
werkelijkheid te maken? Minister Joekes
wilde dat wel eens weten. Prof. Romme
had in November 1947 in de Tweede Kamer
zo vurig gepleit voor de winstdeling van
de arbeiders dat de minister van Sociale
Zaken in Juni 1948 een studie-commissie
instelde om hem te adviseren over de wen
selijkheid om arbeiders te doen delen in
de overwinst. De commissie werd breed
samengesteld. Alle belanghebbenden waren
er in vertegenwoordigd en dus ook de vak
verenigingen.
Het N.V.V. tegen
Vier jaar is de commissie nu al bezig
met haar onderzoek, want er zit heel wat
aan vast. Maar in een tussentijds rapport
heeft zij nu al aan de regering meegedeeld
dat zij om allerlei redenen een wettelijke
verplichting tot winstdeling niet verkies
lijk acht.
Het is gebleken dat de protestants-
christelijke en katholieke organisaties van
werkgevers en werknemers in het alge
meen sympathiek staan tegenover winst
deling, maar dat zij een wettelijke ver
plichting toch afwijzen.
Het Centraal Sociaal Werkgevers Ver
bond wenst de invoering over te laten aan
het personeelsbeleid van iedere onderne
ming afzonderlijk.
Het N.V.V. neemt een afwijzend stand
punt tegenover winstdeling in omdat daar
door een ongelijkheid zou worden gescha
pen in de beloning van de arbeiders door
omstandigheden buiten hun wil. Het N.V.V.
wenst echter voor gelijke arbeid een ge
lijke beloning en vreest eigenlijk ook, dat
de basis van het loon zal worden aange
tast.
Liever „vastigheid"
En hoe zit het nu met het paard en de
haver? In het rapport kan men als een
katholieke opvatting lezen dat het loon
dienststelsel als zedelijk behoorlijk wordt
erkend en dat het loon is te beschouwen
als het vooruit-geschatte aandeel van de
arbeider in het resultaat van de onderne
ming. Een arbeider heeft daarbij over het
algemeen liever een vast loon dan een
schommelend inkomen.
De arbeiders zouden zich trouwens geen
gouden bergen moeten voorstellen van het
delen in de winst, want in de praktijk
schommelt het winstaandeel tussen 4 en 5
pet. van het jaarinkomen voor de arbeiders.
De commissie concludeert ook, dat in de
huidige situatie winstdeling slechts een be
scheiden bijdrage kan leveren tot de vor
ming van duurzaam bezit (een eigen huis
bijvoorbeeld). Ook indien men zou willen
geraken tot een andere verdeling van het
nationale inkomen, biedt winstdeling hier
voor slechts een beperkte oplossing. Het
aandeel van de arbeiders in het resultaat
der onderneming is voornamelijk of ge
heel en al (bij voorbaat) verrekend in het
loon. De risico's (kans op werkloosheid),
die de arbeider in een onderneming loopt,
zijn volgens de commissie van een geheel
ander karakter dan die der aandeelhou
ders, en zij moeten op andere wijze worden
opgevangen (wachtgeld- en werkloosheids
verzekering) zodat een aanspraak op een
deel der winst uit dien hoofde moet wor
den afgewezen.
Opgemerkt wordt ook dat die winst, die
een gevolg is van toevallige omstandig
heden dus niet van de prestaties van
het bedrijf grotendeels op zij dient te
worden gelegd voor de kwade jaren. De
kapitaalverschaffers genieten dan slechts
in bescheiden mate financiële voordelen,
terwijl de arbeiders op andere wijze van
deze versterking der onderneming profi
teren.
Kapitaal en risico
Kapitaal is nodig om een onderneming
op te zetten of uit te breiden. Dat schept
werkgelegenheid. Arbeiders zullen echter
hun winstdeel meestal op de een of andere
manier verteren. Ondernemers sparen van
de winst tenminste 20 a 50 pet. Daarmee
worden (met risico) nieuwe zaken gedaan.
Ook als de arbeiders hun deel van de winst
niet in contanten krijgen uitgekeerd, maar
het geld wordt gereserveerd op een spaar
rekening, mag met dat kapitaal geen risico
worden genomen. Indien de arbeiders, net
als de aandeelhouders, bij wijze van winst
uitkering, een aandeel krijgen, moet daar
van de koers, de oorspronkelijke waarde
worden gegarandeerd, want arbeiders kun-
men niet het risico van verlies dragen. Er
is trouwens alleen maar sprake van delen
in de winst, niet van delen in het verlies.
Een probleem apart is ook de positie van
het personeel in de ziekenhuizen bijvoor
beeld, van instellingen dus, die geen winst
beogen.
Geen prikkel tot productieverhoging
Een conclusie van de commissie is ook,
dat van winstdeling in het algemeen niet
een enigszins betekenende prikkel tot ver
hoging der productiviteit is te verwachten.
Stimulering van de productiviteit door
winstdeling zal steeds verre ten achter
staan bij die door tarief- en premiestelsels.
De commissie doet wel aanbevelingen
ter bevordering van een bevredigende wer
king van winstdeling, waarbij echter wordt
opgemerkt, dat slechts in die ondernemin
gen gunstige resultaten van winstdeling
kunnen worden verwacht, waar de nood
zakelijke sfeer van vertrouwen tussen lei
ding en personeel reeds aanwezig is.
Een aantal leden acht het gewenst, dat
in bepaalde bedrijfstakken, waar de om
standigheden daar rijp voor geacht wor
den, winstdeling wordt ingevoerd, hetzij
door al of niet algemeen verbindend ver
klaarde bepalingen van een collectieve ar
beidsovereenkomst, hetzij door een ver
ordening van een bedrijfschap.
Er is in het bovenstaande zeker niet alles
over het probleem gezegd, want het rap
port is een boekdeel. Wellicht zal er aan
leiding zijn, later nog eens nader op en
kele punten van dat document in te gaan.
Een nachtwaker heeft in de afgelopen
nacht in een warenhuis aan het Damrak te
Amsterdam een man aangetroffen, die om
zichtig, met zijn schoenen onder de arm,
op kousenvoeten langs de toonbanken
schuifelde. Hij leverde deze late klant aan
de politie uit.
De man bleek een 40-jarige marktkoop
man uit de hoofdstad te zijn, die voor zijn
opvallende bezoek aan het warenhuis de
volgende verklaring had: hij was des mid
dags, terwijl hij onder de invloed van sterke
drank verkeerde, het magazijn binnen ge
gaan, maar nog afgezien van de drank had
het winkelen hem zo moe gemaakt, dat hij
op een gegeven moment niet meer in staat
was zich verder te slepen. Daarop had hij
zich in een afgelegen hoekje even ter ruste
gelegd en was tot zijn schrik pas midden
in de nacht wakker geworden.
Bij zijn aanhouding had hij een balen-
haak, die hij uit de expeditie-afdeling had
weggenomen, onder zijn arm. Zijn bedoe
ling was daarmede de afsluiting te ver
breken van de deur, waardoor hij naar
buiten wilde gaan.
Volgens de politie is de man reeds diver
se malen eerder een verhoor afgenomen,
omdat men hem vex-dacht van diefstal door
middel van braak.
ADVERTENTIE
Iedere ècJïfe, BOVEN- en
ONDERMATRAS uit de
Auping-fabriek te Deventer
heeft dit etiket:
ADVERTENTIE
m
In een gistermiddag in het voormalig
Paleis Noordeinde gehouden bijeenkomst,
is het Intex'nationale Instituut voor Sociale
Studies op informele wijze geopend. De
bijeenkomst werd bijgewoond door de x-aad
van bestuur der stichting, onder voorzitter
schap van Pi'ins Bernhard.
In zijn begroetingswoord zeide Pi-ins
Bei'nhard dat de afstanden thans niet meer
tellen. Een verbinding, waarvoor men heel
vroeger maanden en later dagen nodig
had, wordt thans in enkele uren mogelijk
gemaakt. Het belang van de afstanden ver
mindert steeds meer. Er is geen belangrijk
sociaal probleem meer, dat afzonderlijk
kan worden beschouwd. Alles staat met
elkaar in verband, ook in internationaal
opzicht.
Het Nederlandse aandeel in de interna-
Dezer dagen is in Montmartre de jaarlijkse race-wedstrijd voor auto's gehouden,
waarhij die deelnemer de zege behaalt, die de laatste is. Stoppen onderweg is
verboden. Beeld van de course.
ADVERTENTIE
INBOUW- EN SERVICE STATION
Nassaustraat 5 - Haarlem - Tel. 15220
HILVERSUM I, 402 M.
7.00 Nieuws. 7.10 Platen. 7.45 Morgengebed.
8.00 Nieuws. 8.15 Platen. 9.00 Voor de huis
vrouw. 9.40 Platen. 10.00 Orgelconcert. 10.30
Morgendienst. 11.00 Voor de zieken. 11.45
Platen. 11.50 Als de ziele luistert, causerie.
12.00 Angelus. 12.03 Lunchconcert. 12.55 Zon
newijzer. 13.00 Nieuws. 13.20 Gevarieerde
muziek. 13.40 Piano. 14.00 Platen. 14.45 Voor
de vrouw. 15.15 Platen. 15.40 Strijkkwartet.
16.00 Bijbellezing. 16.30 Violen, contrabas en
orgel. 17.00 Voor de jeugd. 17.30 Platen. 17.40
Voordracht. 18.00 Metropole-orkest en solist.
18.35 Op de stelling. 18.45 Leger des Heils-
orkest. 10.00 Nieuws. 19.10 Levensvragen van
allerlei aard en een pastoraal antwoord. 19.30
Platen. 20.00 Radiokrant. 20.20 Gevai-ieerd
programma. 21.45 Vragen aan voorbijganger.
22.15 Cello en piano. 22.45 Avondoverden
king. 23.00 Nieuws. 23.15—24.00 Platen.
HILVERSUM II, 298 M.
7.00 Nieuws. 7.15 Platen. 7.15 Ochtend
gymnastiek. 7.30 Platen. 7.50 Dagopening. 8.00
Nieuws. 8.15 Platen. 9.00 Morgenwijding. 9.15
Platen. 9.25 De groenteman. 9.30 Platen. 10.30
Ik weet, ik weet, wat u niet weet. 10.45 Voor
de kleuters. 11.00 Gevarieerde muziek. 11.45
Nee maar, nou vi-aag ik je!, causerie. 12.00
Musette-orkest. 12.25 In 't spionnetje. 12.33
Platen. 12.50 Uit het Bedrijfsleven, causei'ie.
13.00 Nieuws. 13.20 Metropole-orkest en solis
te. 13.55 Gevarieerd programma. 14.35 So
praan en niano. 15.00 Voor de zieken. 16.00
Platen. 16.15 Van Pepita's en Mantilla's, cau
serie. 16.30 Platen. 16.45 Voor de jeugd. 17.30
Militaire causerie. 17.40 Platen. 17.45 Rege
ringsuitzending: Nederlandse dichters in
Indonesië. 18.00 Nieuws. 18.15 Sport. 18.25
Lichte muziek. 19.00 Gesproken brief uit
Londen.. 19.05 Orkestconcert. 19.40 Ronde
tafel-Parlement. 20.00 Nieuws. 20.05 Radio
Philharmonisch Orkest. 21.15 Circus Spen
cer, hoorspel. 22.30 Platen. 22.50 De vrouw
in gezin, maatschappij en staat, causerie.
23.00 Nieuws. 23.15 Sportactualiteiten. 23.30
—24.00 Zang viool en orgel.
BRUSSEL, 324 M
11.45 Platen. 12.30 Weerberichten. 12.34
Voor de landbouwers. 12.42 Platen. 12.55 Pla
ten. 13.00 Nieuws. 13.15 Platen. 14.00 Englse
les 14.15 Platen. 14.30 Franse les. 14.45 Platen.
15.00, 15.45 en 16.15 Platen. 17.00 Nieuws
17.10 Platen 17.15 Voor de kinderen. 18.15
Platen. 18.30 Voor de soldaten. 19.00 Nieuws.
19.40 Platen. 20.00 Missiemontage. 20.30 Ver
zoekprogramma. 21.00 Voor de vrouw. 21.45
Verzoekprogramma. 22.00 Nieuws. 22.15
Strijkkwartet. 22.55—23.00 Nieuws.
Een van de hoofdpersonen uit het veelbe
sproken regerhigscommuniqué van 29 Oc
tober van het vorig jaar, waarin omstan
dig mededelingen werden gedaan over
activiteit van de Tsjechische geheime dienst
in ons land, namelijk de 34-jarige plano
loog dr. D. E. K. Krantz uit Den Haag,
stond gistermiddag in de beklaagdenbank
voor de Haagse rechtbank. Hem was spion
nage voor de Tsjechoslowaakse geheime
dienst ten laste gelegd. Tegen hem werd
twee jaar gevangenisstraf geëist. K. heeft
reeds meer dan een jaar in voorarrest door
gebracht.
Bij de behandeling van deze zaak waren
alleen het requisitoir en het pleidooi open
baar.
De tenlastelegging vermeldde drie pun
ten: K. heeft aan de Tsjechische geheime
dienst medegedeeld, dat de Nederlandse
ambassadeur te Moskou aan Den Haag had
bericht, dat Rusland zeer verontrust was
over de herbewapening van West-Duits-
land. Dit was een foutieve weei-gave van
een rapport, waarin stond dat Rusland tot
concessies bereid zou zijn om de herbewa
pening van West-Duitsland te voorkomen.
Verder heeft K. bericht, dat minister
Stikker gekant was tegen het plan-Pleven
voor een Europees leger, dat vele Neder
landers tegen de annexatie van Duits ge
bied opponeerden en dat iemand, die met
valse papieren Zwitserland was binnenge
komen, daar voor de Nederlandse geheime
dienst emigranten bespionneerde.
De officier van justitie, mr. Overbeek,
zeide in zijn requisitoir het te betreuren,
dat de publicaties van de Binnenlandse
veiligheidsdienst destijds door velen niet
au serieux zijn genomen.
„Dit zijn zeer ernstige feiten," zo zei hij.
„K. heeft het buitenland in de kaart ge
speeld, de ambtelijke instanties, die hem
te goeder trouw hadden ingelicht bedrogen
en het leven van een lid van de Nederland
se geheime dienst ernstig in gevaar ge
bracht. Deze zaak moge een waarschuwing
zijn. Het komt helaas nog voor, dat men ten
aanzien van zaken waarvoor men een slot
op de mond moet hebben, loslippig is. Men
zegt dan: wat voor belangrijke inlichtingen
zouden er uit ons kleine land geput kunnen
worden. Nederland is thans echter inge
schakeld in het grote geheel. Uit dat grote
geheel kunnen via Nedei-land belangi-ijke
gegevens in verkeerde handen raken."
De officier ging vervolgens uitvoerig in
op de persoon en het karakter van de ver
dachte. Tijdens de oorlog zo zei hij, heeft
K. in een uiterst links milieu vei-keerd.
Daarna vertrok hij voor studie naar Pi'aag,
waar hij de communistische omwenteling
meemaakte. Hij werd toen vanwege zijn
relaties met het Nederlandse gezantschap
zijn vrouw wei_kte op de legatie be
naderd door de Tsjechische geheime dienst.
Het verzoek om voor deze dienst te spion
neren werd door hem aanvaard. Hij hielp
de Tsjechen bij het bespionneren van Ne
derlanders in Praag.
Naar Nederland teruggekeerd, kreeg hij
een betrekking bij de directie van het Na
tionale Plan. De Tsjechische geheime dienst
liet hem echter niet los. Via een handels
attaché op de Tsjechische legatie in Den
Haag kreeg hij opdrachten uit Praag.
Werkte hij niet hard genoeg, dan kwamen
er klachten. Hij kon zijn gegevens loskrij
gen, omdat men hem sympathiek vond. Hij
werd beschouwd als een man waarop men
bouwen kon. De handelsattaché van de
Tsjechische legatie had echter ï'eeds alle
aandacht van de B.V.D. Deze dienst ging
hem schaduwen en ontdekte dat hij bij zijn
berichtgeving gebruik maakte van de zo
genaamde „dode brievenbus". Hij depo
neerde zijn berichten in een leeg sigaret
tendoosje in een tramhuisj-e in Den Haag,
waar een ander ze kwam ophalen.
Gegevens aangekomen?
De omstandigheid, dat er geen bewijs is,
dat de door K. verzamelde ixilichtingen ook
inderdaad naar Praag zijn overgebracht,
vormde het juridische probleem in deze
zaak, waarover geen jurisprudentie bestaat.
De stelling van de officier was, dat het mis
drijf van spionnage voltooid is, als de spion
zijn inlichtingen heeft gedeponeerd. De
vraag of de inlichtingen zijn opgehaald en
verzonden is van geen belang. De raads
man, mr. Lambreclitsen, was het hier niet
mee eens. Hij meende, dat er pas van een
voltooid delict gesproken kan worden als
bewezen wordt, dat de gegevens in handen
van een buitenlandse mogendheid zijn ge
komen. Aangezien dit bewijs niet geleverd
is, concludeerde hij tot vrijspraak.
Ook de raadsman ging uitvoerig in op
het karakter van K. Hij zeide, dat deze alle
schuld op zich heeft genomen en dat hij
niet met animo voor de Tsjechische ge
heime dienst heeft gewei'kt. Namens zijn
cliënt verklaarde hij, dat K. inziet, dat wat
hij gedaan heeft moi-eel verwerpelijk is.
Hij dankte verder de officier voor zijn zorg
vuldige analyse van de verdachte en voor
diens steun bij de studie over de verstede
lijking van ons land, die K. in de cel be
gonnen is. „K. is geen a-soeiaal revolution-
nair," zo oordeelde de raadsman, „als hem
de kans geboden wordt, kan hij zeer goed
en opbouwend werk verrichten."
K. maakte gebruik van zijn recht op het
laatste woord, door met zeer zachte stem te
verklaren, dat hij niet onder dwang van
een politieke partij tot spionnage was ge
komen. „Ik alleen ben schuldig," fluisterde
hij. Hij zei, dat hij beheerst was door een
grote afschuw voor de oorlog. Amerika was
in zijn ogen het land, dat op oox-log aan
stuurde. „Ik wilde iets positiefs doen om
dat te verhinderen. Toen dat niet mogelijk
was ben ik, om toch in ieder geval iets te
doen, gaan spionneren."
De rechtbank zal 28 October uitspraak
doen.
69. Nadat Teutbei in krachtige bewoor
dingen aan Jolliepop had verteld, dat zijn
rug geen speldekussen was, vervolgden de
drie hun speurtocht naar de schat. Het
werd middag; fel brandde de zon aan de
hemel, zodat onze schatzoekers liepen te
puffen van de hitte. „Oef!", zuchtte Teut-
bel, „wat is die tropenzon heet! Ik bak
zo bruin als een bruinvis!" Verschrikt
wendde Jolliepop zich om. „Maar dat mag
niet!", riep hij, „zonnebrand zou de lijnen
van de op uw rug getatoueerde kaart ver
doezelen! Uw rug moet dadelijk bedekt
worden!" En haastig knoopte hij een hemd
met de mouwen om Teutbeis hals, zodat
de kostbare tatouering bedekt was. Teutbei
hield hem hierbij wantrouwend in de gaten.
„Denk er om, geen spelden meer gebrui
ken!" waarschuwde hij. Nadat zij nog een
uurtje waren voortgegaan, hield Jolliepop
aan de voet van een heuvel halt. Hij be
keek de kaart, die op Teutbeis rug geta-
toueerd was, nog eens aandachtig en knikte
toen voldaan. „Hier, aan de voet van deze
heuvel, moet de schat begraven liggen",
zei hij plechtig. „Laat ons graven!"
tionale samenwerking is groter dan voor
de oorlog. De verandering van de wereld
aspecten heeft ook invloed gehad op de
universiteiten. De verantwoordelijkheid
van de wetenschap wordt groter en groter.
De Prins zeide voorts, dat het instituut
zich zal bezighouden met de internationale
betrekkingen in het algemeen en met de
betrekkingen tussen volkei-en met geheel
vei'schillende culturen in het bijzonder. Ne
derland kan met dit werk slechts een begin
maken, want het heeft alleen nog de mede
werking van de Nederlandse geleerden.
„De aanwezigheid van de vertegenwoor
digers van tal van landen geeft ons een
exti-a garantie voor ons ondernemen", al
dus de Prins.
„Nedei'land is vertrouwd met de ge
dachte, dat, om iets te ondernemen, het
niet nodig is verzekerd te zijn van het wel
slagen. Ook in het geval van dit zeer moei
lijke waagstuk zullen er zeker dagen zijn,
waarin een mislukking meer waarschijnlijk
lijkt dan het succes. Maar het zal ons on
getwijfeld een innerlijke voldoening geven,
wanneer ons pogen een bijdrage te leve
ren tot de versterking van de internatio
nale betrekkingen met begrip en waarde
ring wordt ontvangen. Het zal voor ons een
stimulans zijn nog meer onze ki-achten in
te spannen dit doel te bereiken. Want ook
de Nedeidandse universiteiten hebben de
i-oep van de Verenigde Naties gehoord: één
wereld of geen".
Na Prins Bernhard sprak de minister
van Onderwijs, Kunsten en Wetenschap
pen, mr. J. M. L. Th. Cals. Deze zeide, dat
internationale samenwerking voor de we
tenschap niet alleen nodig is om op de
hoogte te kunnen blijven van de stand
van de wetenschap. Van de wetenschap
wordt namelijk ook verwacht dat zij ook
krachtens haar verantwoordelijkheid tegen
over de maatschappij een internationale
taak aanvaardt.
„De wetenschap draagt mede verant
woordelijkheid voor het wereldgebeuren",
aldus mr. Cals, „van haar mogen we daar
om verwachten, dat zij thans vanuit haar
onafhankelijke positie in onpartijdigheid
de diepere oorzaken van de problemen
van de internationale samenleving ti-acht
op te sporen en daardoor de weg helpt vin
den uit het moeras waarin de wereld mede
door haar toedoen is terecht geraakt."
Bui'gemeester Schokking bracht hierna
namens de gemeente en de Haagse bevol
king dank aan Koningin Juliana, die haar
paleis voor dit instituut heeft willen af
staan. Een ander bewijs van de belangstel
ling der koninklijke familie gaf Prins
Bernhard, die het voorzitterschap van de
raad van bestuur der stichting heeft wil
len aanvaarden. Hij begroette de studen
ten, die de eerste cursus zullen volgen, als
inwoners van Den Haag en hoopte, dat zij
zich in zijn gemeente thuis zouden voelen.
De directeur van het instituut, prof. dr.
S. Hofstra, bracht vervolgens woorden van
dank tot de velen, die hun medewerking
hebben vei-leend de opi-ichting van dit in
stituut mogelijk te maken.
ADVERTENTIE
Maak Uzelf niet wijs, dat
kortademigheid „nu eenmaal
bij Uw gestel hoort".
Neem het snelwerkende,
middel, dat het taaie
slijm oplost:
AKKER'S
's werelds béste hoestsiroop
Tot onderwijzer aan de Prinses Marijke-
school (Chx-istelijke school voor buitenge
woon lager ondei-wijs) aan de Sophiastraat is
benoemd de heer H. B. Noot, onderwijzer
aan de Dr. Bavinckschool in Haai'lem-Noord.
Herleving. De nagedachtenis van generaal
Von Clausewitz, een der bekendste mi
litaire leiders van het koninkrijk Prui
sen ten tijde van de Napoleontische
oorlogen, zal in Oost-Duitsland worden
hersteld. Het stadsbestuur van Burg
heeft besloten de gedenksteen in het
huis, waar Von Clausewitz in 1780
wex-d geboren, weer aan te brengen.
Kort na de oorlog waren in Oost-Duits
land alle militairistische emblemen van
de openbare gebouwen verwijderd.
Reactie. De directies van de Japanse kolen
mijnen, waar 240.000 mijnwerkers
Maandag een 48-uui-s-staking zijn be
gonnen voor hogere lonen, hebben dé
stakers meegedeeld, dat zij de lonen
zullen verminderen in plaats van ver
hogen.
Verklaring. De Britse eerste minister,
Winston Churchill, heeft in het Lager
huis verklaard, dat hij de volgende
week een vei-klaring zal afleggen over
de Britse atoomproef op de Monte
Bello-eilanden. Churchill voegde er
aan toe, dat hij alle bijzonderheden,
voorzover zij met het geheime karak
ter van de zaak te verenigen zijn, zou
mededelen.
Protest. Ongeveer 1000 landloze boeren
hebben Dinsdag nabij Syracuse op Si
cilië onbebouwde grond bezet, die
eigendom is van een maatschappij,
waai'van een Siciliaanse prins de voor-
naamste aandeelhouder is. De bezet
ting was symbolisch bedoeld, als pro
test tegen een besluit van het regionale
Siciliaanse paidement om deze gronden
uit te zonderen van het Agrarisch her
vormingsplan. Toen de politie ver
scheen trokken de boeren zich
schreeuwend en zingend terug.
Bezoek. Maarschalk Alphonse Juin brengt
22 en 23 October in zijn functie van
opperbevelhebber van de geallieerde
landstrijdkrachten in Centraal-Eux-opa
een bezoek aan Nederland. Op 22 Octo
ber wordt hij in Den Haag door de mi
nister van Defensie ontvangen.
Investering. Sedert het uitbreken van de
oorlog in Korea heeft de Sovjet-Unie
de Chinezen en Nooi'd-Koi-eanen ruim
4.400 vliegtuigen, waaronder straal
vliegtuigen, geleverd, aldus heeft Tho
mas Finletter, de Amerikaanse minister
voor de luchtmacht, op een persconfe
rentie in Washington verklaard. Hij
raamde de waarde van deze toestellen
op vele millioenen dollars en be
schouwde dit als een aanzienlijke Rus
sische investering in de Koreaanse
oorlog.
Verdienste. Genei-aal Eisenhower heeft
bekend gemaakt, hoeveel hij in de af
gelopen tien jaar heeft verdiend. Dit is
een bedrag van 888.304 dollar, waarvan
635.000 aan zijn boek „Kruistocht in
Eui-opa".
Eiland. De Amerikaanse regering heeft
meegedeeld, dat de Verenigde Staten
het recht van Rusland tot bezetting
van het eiland Joeri niet erkennen.
Joei-i ligt 30 km ten Noorden van het
Nooi-delijkste eiland van Japan, Hok
kaido. Het was in dit gebied dat Rus
sische jagers vorige week "schoten op
een Amerikaanse bommenwerper, die
nu vermist wordt.
Ongehoorzaamheid. Volgens een door de
afdeling Transvaal van het Afrikaanse
Nationale Congres (de organisatie van
de Bantoe's in Zuid-Afrika die tegen de
apartheidspolitiek zijn) aangenomen re
solutie zal een tweede fase van de on
gehoorzaamheidscampagne ingezet wor
den in de plattelandsgebieden, waarbij
de voorschi-iften betreffende de passen
en vee-selectie zullen worden over
treden. Verder is besloten dat de cam
pagne, ingeval de (oppositionele) ver
enigde partij de vei-kiezingen in het
komende jaar zou winnen, niet zal
worden beëindigd tenzij deze partij,
wanneer zij aan het bewind is, een
„meer verzoeningsgezinde houding zal
aannemen dan zij in de oppositie heeft
getoond".
Misdaad. Scotland Yard is bezig met het
samenstellen van een internationale
„Who's Who?" van misdadigers, zulks
ter bescherming van hen, die Groot-
Brittannië het volgend jaar ter gelegen
heid van de kroningsfeesten willen be
zoeken. Scotland Yard werkt in deze
samen met de internationale criminele
politiecommissie te Parijs, met de Ame
rikaanse recherche en met de politie
autoriteiten uit de staten-leden van
het gemenebest.
WAT is eenvoudiger dan voor de getal
len onder 10 een apart teken te be
denken en ter verkrijging van de tien- of
honderdtallen daarachter één of twee nul
len te plaatsen? Inderdaad, wanneer een
systeem eenmaal in practische en nuttige
vorm is gegoten, kost het gemeenlijk wei
nig inspanning de eenvoud daarvan aan
te tonen, doch vóór deze eenvoud is gevon
den zijn er vaak vele duizenden jaren van
proberen en zoeken verlopen.
Het bewijs hiervan vormen de
vele vernuftige en ingewik
kelde cijfer- en talstelsels,
welke door vroegere culturen
werden ontwikkeld. We zullen
daar niet verder op ingaan,
doch vermelden slechts dat in
de oudheid vele beschavingen
niet alleen een eigen cijferschrift kenden,
doch ook verschillende talstelsels bezaten.
Eerlijk gezegd, toen ik op school onze
eenvoudige cijfers moest leren, vond ik ze
niet eens zo bijster eenvoudig. De cijfers
3, 5 en 8 leken me bijzonder ingewikkeld
en het enige cijfer dat me voldoende een
voudig toescheen, was de simpele 1. Zo
blijken de oude beschavingen er in den
beginne ook over gedacht te hebben. Aan
vankelijk drukten zij de getallen 1, 2 en 3
uit door evenveel streepjes. Maar bij het
groter worden der aantallen moesten com
binaties worden gemaakt en deze combina
ties werden weer ingewikkelder naarmate
ook het talstelsel gecompliceerder was en
naarmate de wiskundige kennis vorderin
gen maakte. Vooral over de ontwikkeling
van deze wetenschap in oude tijden moet
men niet te geringschattend denken!
De oudst bekende cijfers zijn de Egyp
tische tekens, maar mogelijk zijn de Chinese
cijfers ouder; zekerheid bestaat daarom
trent niet, aangezien de ouderdom van de
oud-Chinese getalickens niet vaststaat.
Voor Westerse begrippen zijn alle cijfers
uit de oudheid te ingewikkeld en te onhan-
delbaar. Wij erfden het Romeinse cijfer
schrift, dat voor de eenvoudige getal-aan
duidingen in de beginperiode van onze be
schaving wel bruikbaar was, doch dat
volkomen onhandelbaar gebleken zou zijn
bij de ontwikkeling der moderne weten
schappen of bij het gebruik in ons dagelijks
leven. Alleen al het eindcijfer van onze
staatsbegroting zou, in Romeinse cijfers
uitgedrukt, 10 pagina's krantendruk be-
slaan. Erg overzichtelijk wordt
dat dus niet!
In de derde of vierde eeuw
n. Chr. was echter in Indië,
waar de rekenkunde reeds
sedert 1000 jaren een hoge trap
van ontwikkeling had bereikt,
een cijferstelsel uitgevonden
dat bijzonder eenvoudig en
practisch zou blijken te zijn. Door de ver
overing van die streken door de Arabieren
iverd dit cijferschrift door de veroveraars
overgenomen, zodat uiteindelijk ook Europa
met deze inmiddels enigszins gewijzigde
cijfers kon kennismaken. Vanuit Spanje,
maar meer nog via Italië, waar reeds Ger-
bert van Aurillac de latere Paus Sil
vester II (999-1003) voor invoering van
de Indische cijfers ijverde, heeft het stelsel
zich over Europa verbreid. Het zou echter
nog tot het midden van de 16de eeuw duren
eer dit cijferstelsel zich door de inmiddels
sterk ontwikkelde boekdrukkunst in het
gewone leven geheel had ingeburgerd. En
omdat we deze Indische cijfers van de
Arabieren cadeau, kregen, noemen we ze
Arabische cijfers. Dat moge een dankbare
geste schijnen, maar de benaming blijft
onjuist.
Zo is het ook onjuist madame Curie als
ontdekster van de radio-activiteit voor te
stellen.
Daarover morgen.
H. PéTILLON.
(Nadruk verboden)
