„Tranen over Johannesburg" een gevoelige en
een ontroerende film
Spectaculaire symphonic van Rameau
met alle sterren van de Opera
Vele leden bezorgd over verdere
verkleining der volkswoningen
Uitgaan in Haarlem
Een Eeuw geleden
Een theaterminnaar in Parijs
JAGT
Wat KAN kan
kan KAN alleen
Zeekasteel voor Zweden
glijdt morgen van stapel
Prinses Sibylla verricht
de te waterlating
r
Rassendiscriminatie veroordeeld
Hoe is het ontstaand
3
Grootste kijkspel van deze eeuw
ANWB-herfstwandeling
door „De Hoge Veluwe"
Agenda voor Haarlem
Reeds 160.000 voor
fonds Oud-Verpleegsters
Tweede Kamer over Wederopbouwbudget
Vraag om extra bouwvolume voor gemeenten in 1953
I. KAN
Medelijden en medeleven
Dit woord:
SCHARMINKEL
VRIJDAG 17 OCTOBER 1952
Tot de dingen in de Franse hoofdstad, die een uitzonderlijk geduld vergen, behoort
het verkrijgen van een toegangsbiljet tot het Thédtre National de l'Opéra op één der
wegens de geweldige hoge kosten in aantal zeer beperkte avonden, slechts enkele
per maand, dat daar het melodieuze kijkspel ..Les Indes galantes" van de thans in
zijn luisterrijke reputatie herstelde Jean. Philippe Rameau wordt vertoond. Bijna
tweehonderd jaar is deze spectaculaire symphonic" aan het oog van het publiek
onttrokken geweest. En geen wonder, want welke andere schouwburg ter wereld zou
zich de luxe van een dergelijke montering ooit kunnen veroorloven? De algemeen
directeur en regisseur Maurice Lehmann heeft met deze gigantische onderneming
dertig millioen francs, zes maanden werk en zijn gehele reputatie op het spel gezet,
zo schreef de Parijse pers ter gelegenheid van de deze zomer plaats gehad hebbende
première. Maar vrijviel unaniem kon men daar met gerechtvaardigde trots aan toe
voegen: het resultaat betekent stellig de machtigste en rijkste voorstelling van deze
eeuw. Inderdaad bereiken dertig zangers, honderd dansers en ongeveer tachtig
figuranten, benevens niet te vergeten een staf van enige tientallen toneelknechten en
evenzovele electriciens, dat drie uur lang met oogverblindende schittering de zwierige
praal van-het weelderige tijdperk der regering van Lodewijk de Vijftiende herleeft
in een sprookjesachtige revue 'van gratie en grandeur.
ADVERTENTIE
KI. Houtstraat 105
JUNGHANS-HORLOGES, schokvrij, ƒ32—
WEKKERS uit de beste fabrieken.
Voordelige prijzen
U koopt bü een vakman.
De A.N.W.B. organiseert ook dit jaar
weer een herfstwandeling, die naar keuze,
op Zaterdag 18 of Zondag 19 October kan
worden gemaakt. De tocht gaat der tra
ditie getrouw geheel door het uitgesti'ekte
Nationale Park „De Hoge Veluwe", dat in
zijn prachtige, steeds wisselende herfst
tinten de wandelaar veel schoons te bieden
heeft. De gehele route beslaat ongeveer 17
kilometer en voert zowel door de wildbaan
als door het cultuurgedeelte. Deze keer
heeft de A.N.W.B. voor het eerst ook een
korte route van 10 kilometer uitgezet, voor
degenen die met jonge kinderen wandelen
of die niet aan grote tochten gewend zijn.
Het is allesbehalve eenvoudig om in
woorden een enigszins toereikend beeld
van dit in zekere zin sensationele schouw
spel op te roepen. Laat ik daarom beginnen
met uiteen te zetten tot welk genre dit in
1735 door de hofcomponist Rameau bij een
libretto van Fuzelier geschreven werk ge
rekend moet worden, want dat brengt ons
op het cultuur-historisch belangwekkende
aspect van deze gedurfde reprise. Men
heeft hier namelijk te doen met een opéra
ballet héroique, hetgeen niet betekent (zo
als men wellicht zou vermoeden) een held
haftig zangspel met dans, maar in wezen
een opera in de vorm van een ballet, waar
in goddelijke en legendarische of vorste
lijke personen optreden. Men moet het dus
beschouwen als een organisch samenstel
van muziek, zang, dans en mise-en-scènc,
want ook de destijds algemeen heersende
voorliefde voor een ingewikkelde toneel
machinerie wordt ruimschoots bevredigd.
Voor welke bijzondere problemen dit een
hedendaagse productie stelt, zullen wij
dadelijk zien. Die zijn waarlijk niet gering!
Baanbrekende dansvormen
Het geheel bestaat uit vier bedrijven en
een proloog, waarin telkens een bepaald
gegeven vocaal-dramatisch wordt behan
deld, gevolgd door een naar de geest daar
zo nauw mogelijk bij aansluitend choreo
grafisch divertissement. Deze taferelen
vloeien rechtstreeks voort uit de oude tra
ditie van hofdansen en pantomimische mas
kerades, maar het is de verdienste van
Rameau geweest een zeer dansante muziek
te hebben geleverd, die de 'uitvoerenden
niet in de eerste plaats in staat stelde hun
virtuositeit uit te vieren, maar veeleer aan
hun bewegingen een duidelijk expressief
karakter te verlenen. Dit was in twee op
zichten een grote vooruitgang. In de eerste
plaats hadden vóór zijn tijd (bijvoorbeeld
nog bij Lulls', de medewerker van Molière)
de entrées van de dansers vaak geen enkel
verband met de voorgaande geschiedenis.
L
Costuumtekening van Chapelain-Midy voor
het zich in een tropisch oerwoud afspelende
tafreel „Les Sauvages
Verder kon thans het gevoelsleven zich
niettemin los van het anecdotisch uitgangs
punt ontplooien, omdat de evocatie van een
stemming hoofdzaak was geworden.
Doch men moet niet vergeten dat de eer
ste helft van de achttiende eeuw een voor
de danskunst revolutionnaire periode is
geweest, waarin Camargo het waagde de
rok tot boven de enkel te verkorten en
Mademoiselle Sallé op het toneel verscheen
zonder hoepel en decoratieve ballast in
japonnen van gedrapeerde mousseline, de
jaren dat hoge sprongen en entrechats
nieuwe veroveringen op de ruimte moge-
ADV ERTENTIE
FALCON MANTELS EN JASSEN
VRIJDAG 17 OCTOBER
Stadsschouwburg: Haarlems Kunst Ge
meenschap, Joegoslavisch danstheater van de
universiteit van Beograd, 8 uur. Concertge
bouw: Concert HOV (serie V), 8 uur. Lange
Veerstraat 16: Spiritualistische Kring „Gees
telijk leven", 8 uur. City: „Peppino", alle
leeft., 7 en 9.15 uur. Spaarne: „Rodeo in
vlammen", „Oorlogsbandieten", 14 jaar, 7 en
9.15 uur. Rembrandt: „De mijnen van Ko
ning Salomo", alle leeft., 7 en 9.15 uur.
Palace: „711 Ocean drive", 18 jaar 7 en 9.15
uur. Luxor: „The African Queen", 14 jaar,
7 en 9.15 uur. Lido: „Dwars door de vuur
linies", 14 jaar, 7 en 9.15 uur. Minerva: „De
man op de Eifeltoren", 18 jaar, 8.15 uur.
Nassauplein 8: Theosofische vereniging,
spreker J. Kruisheer over „Een godsdienst
onder vele namen", 8 uur.
ZATERDAG 18 OCTOBER
Stadsschouwburg: „U spreekt met uw
moordenaar" (De Nederlandse Comedie), 8
uur. Brinkmann: ORG, conferentie over
„De mens en zijn lot". City: „Peppino", alle
leeft., 2.15, 4.30, 7 en 9.15 uur. Spaarne:
„Rodeo in vlammen", „Oorlogsbandieten",
14 jaar, 2.30, 7 en 9.15 uur. Minerva: „De man
op de Eifeltoren", 18 jaar, 2.30, 7 en 9.15 uur.
Rembrandt: „De mijnen van Koning Salo
mo", alle leeft., 2, 4.15, 7 en 9.15 uur. Palace:
„711 Ocean drive", 18 jaar, 2, 4.15, 7 en 9.15
uur. Luxor: Journaalvoorstellingen, 10.30,
11.30 en 12.30 uur. „The African Queen", 14
jaar. 2, 4.15, 7 en 9.15 uur. Lido: „Dwars door
de vuurlinies", 14 jaar, 2, 4.15, 7 en 9.15 uur.
Nachtvoorstellingen „De bruiloft van Fi
garo", 23.30 uur.
Décor-ontwerp van Carzou voor het tafreel
„De Incas" uit „Les Indes galantes" bij de
Parijse Opera.
lijk maakten. De episode van de roos en de
lentewind in het derde fragment van „Les
Indes galantes" is niet alleen vóór deze
beroemde Marie Sallé maar ook dóór haar
geschapen. Zij was het ook die het even
eens in dit werk voorkomende dansduet
de pas de deux heeft bevorderd en tot
zinrijk element van het ballet gemaakt.
Overigens moet men zich dit alles niet
al te absoluut voorstellen. Uit deze opvoe
ring door de Franse Opera bleek onweer
legbaar dat de divertissementen de meest
de aandacht trekkende onderdelen zijn,
hoeveel waardering men ook kan koesteren
voor de door Debussy en Fauré zo warm
verdedigde, rhythmisch boeiende, vrijwel
steeds elegante en toch nooit geaffecteerde
muziek. Het vocale element neemt tot ver
driet wellicht van de zangliefhebbers de
tweede plaats in, al zijn er talrijke prach
tige passages, zoals de sterke hymne aan
de zon of het op Mozart vooruitlopende
kwartet in de Turkse bloementuin. En de
divertissementen waarin de ingewik
keldste toneeltoestellen worden gebruikt
om de illusie te verhogen blijven on
danks alle betere bedoelingen min of meer
afzonderlijke grootheden, waarbij de toe
schouwers in de zaal zitten te kijken naar
acteurs op het toneel die naar iets anders
kijken. Naar iets wonderbaarlijk moois
vaak, al werkt een opeenvolging van el
kaar telkens nog overtreffende schoon
heden, waarvoor men niet dan met de
meeste moeite passende superlatieven be
denken kan, op den duur onmiskenbaar af
mattend en zou men er graag iets voor over
hebben om ergens door ontroerd te worden.
Exotische liefde
„Les Indes galantes" bestaat uit vier be
drijven, evenzovele afgeronde variaties op
het in de allegorische proloog aangegeven
thema. Hierin wordt namelijk aanschou
welijk voorgesteld hoe de gevleugelde
goden der liefde uit een aan ooi-log de
voorkeur gevend Europa emigreren naar
de vier hoeken der aarde om daar de op
recht minnenden bij te staan en over alle
rampen, onheilen en gevaren te laten
triomferen. Uit een veertien meter hoge
hemel daalt Venus met haar aan albasten
tuinbeelden herinnerende engelen in een
reusachtige wolk temidden der verdeelde
volken om haar uiteindelijke overwinning
te voorspellen. En dan trekt men als op
een tovertapijt van Turkije naar Peru en
vandaar via Perzië naar een primitief kolo
niaal gebied in de tropen. Dat wil zeggen:
alleen het oog maakt deze verre reizen,
want de muziek draagt geen spoor van
locale kleur, maar blijft bijna steeds ver
vuld van de nobele galanterie van het hof
van Versailles.
Verbijsterende mirakelen kan men gade
slaan: een complete schipbreuk tijdens een
suggestief opgeroepen noodweer, een vuur
spuwende en rookkolommen uitbrakende
vulkaan, een feestelijke zaal met dozijnen
kristallen luchters en een mysterieus oer
woud, waarin verliefd-gearmde porselein
figuurtjes uit grootmoeders pronkkast met
dezelfde verfijning een sarabande dansen
als de Indianen uit een voorgaande acté
een rigaudon. Voor deze divertissementen
zijn drie choreografen aansprakelijk: Serge
Lifar, Albert Aveline en de Deense ballet-
meester Harald Lander, welke laatste zon
der twijfel de beste prestaties leverde, mede
misschien omdat hij kon teren op de in
Kopenhagen zo dierbaar gekoesterde en
levend gehouden traditie. Zeker even be
langrijk is het werk van de ontwerpers van
de ongeveer zevenhonderd costuums en de
vijf décors, waarvoor Maurice Lehmann
een hachelijk, maar wonderwel geslaagd
experiment nota bene zeven artisten
heeft uitgenodigd: Ar bus, Dupont, "VVakhe-
wilch, Carzou, Fost, Moulcne en Chaplain-
Midy.
Aan de uitvoering wei-ken alle eerste
solisten, zowel zangers als dansers, mee
ene al even ongehoord verschijnsel. Deze
combinatie van kunst en vliegwerk te mo
gen beleven is alleen een reis naar Frank
rijk waard. En niet zonder voldoening heeft
de directie van de Parijse Opéra na het ge
lukken van deze unieke onderneming ver
klaard: „Wij hebben het Chatelet over
troffen!" Om te weten wat dit betekent
moet u het volgende verslag van mijn
ervaringen lezen.
DAVID KONING.
In Roosendaal, waaronder ook de go
meente Nispen ressorteert, werd dezer da
gen het 68ste plaatselijke „Comité van
actie" voor het „Erefonds voor Oud-ver
pleegsters" opgericht. Het kapitaal, waar
over het fonds nu beschikt, steeg in enkele
dagen van 150.000 tot 160.000.
Het kapitaal dat nodig is om alle oud
verpleegsters, die in diepe nood verkeren
snel uit haar benarde omstandigheden te
helpen is nog niet bijeen, maar gezien het
enthousiasme dat in alle lagen van ons
volk bestaat om de helpende hand te bie
den aan haar die jarenlang dag en nacht
klaar stonden om anderen te helpen, geeft
het bestuur van het fonds de overtuiging
dat nu spoedig met de hulpverlening zal
kunnen worden begonnen.
De voorbereidingen voor de grote prijs
vraag, welke, zoals eerder is bericht, door
prinses Beatrix en haar klasgenoten werd
gemaakt, zijn in volle gang. Er wordt een
groot aantal prijzen bijeen gebracht om de
prijsvraag zo attractief mogelijk te maken.
De Vereniging der Middelbare Vak
schoolstudenten voor de Leder- en Schoen
industrie „Vedenhova" herdenkt op Woens
dag 29 Octber te Waalwijk haar 25-jarig
bestaan.
Blijkens het voorlopig verslag der
Tweede Kamer over het wetsontwerp tot
vaststelling van de begroting voor 1953 van
het ministerie van Wederopbouw en Volks
huisvesting begonnen vele leden hun be
schouwingen met een woord van lof voor
de afgetreden minister, mr. J. in 't Veld.
Zij wezen er op, dat de woningbouw tijdens
zijn ambtsperiode goed op gang is gekomen.
In totaal zijn ongeveer 236.000 woningen
gebouwd en dit jaar zullen er omstreeks
50.000 gereedkomen.
Verscheidene leden konden, hoewel ook
zij waardering hadden voor de toewijding
en de activiteit, die de afgetreden minister
aan de dag legde, niet verhelen, dat in de
wijze, waarop deze zijn taak heeft ver
vuld, te zeer een vaste lijn heeft ont
broken.
Weinig waardering voor het in de laatste
jaren gevoerde beleid toonden sommige
andere leden. Naar hun oordeel is er tij
dens de ambtsperiode van de vorige minis
ter veel te weinig nieuwbouw tot stand ge
komen en is de werkloosheid onder de
bouwvakarbeiders in de laatste jaren steeds
gegroeid.
Deze leden concludeerden uit gegevens
van het Centraal Bureau voor de Statistiek,
dat de verschillende maatregelen (bouw-
stop, voorschrift aan de gemeenten, dat
voor de bouw van woningwetwoningen
leningen op lange termijn gesloten moesten
zijn vóórdat de goedkeuring tot de bouw
verleend werd, en andere) een nadelige in
vloed hebben gehad op de woningbouw, en
bovendien, dat door de opgetreden stagna
tie ook het tempo van het gereedkomen
van woningen in ons land nadelig is be
ïnvloed, zodat het gebrek aan woonruimte
schrijnender is gebleven dan nodig en mo
gelijk was.
Hoop op stabiliteit
Vele leden spraken de hoop uit, dat het
bewind van minister Witte een stabiel
karakter zal dragen en dat het gericht zal
zijn op het verkrijgen van een spoedige
bevredigende oplossing van het huurpro-
bleem, het geven van grotere ontplooiings
mogelijkheden voor de particuliere woning-
ADVERTENTIE
Herenpolshorloges v.a. 14.95
Prima Wekkers v.a. 5.85
Bim-Bam Pendules v.a. ƒ45.—
JUWELIER - HORLOGER
Barteljorisstraat 2, Haarlem, Tel. 13004
e*e6»eoeeeo®o»e®*ee#o©ee»»©e«»e»*ooeee»<i«»
Zaterdag zal Prinses Sibylla van Zweden
de tewaterlating verrichten van het passa
giersschip, dat door de „De Schelde" te
Vlissingen voor de ZwedenAmcrikalijn
wordt gebouwd.
Zij zal vandaag met de Scandinavië-
express in Utrecht aankomen en met
Koningin Juliana op Soestdijk de lunch ge
bruiken. Daarna vertrekt de Prinses naar
Vlissingen.
bouwactiviteit, het bevorderen van de uit
breiding van het eigen woningbezit onder
de economisch zwakkeren, toeneming van
de aanbouw van nieuwe woningen, ten
einde op zo kort mogelijke termijn te
komen tot opheffing van het woningtekort,
het voorkomen van het bouwen van over
wegend kleine woningen (hetgeen naar hun
mening in strijd zou zijn met de reële be
hoefte) en van het neerdrukken der kwa
liteit van de nieuwbouw beneden redelijk
peil.
Uit hetgeen hun met betrekking tot de
tenuitvoerlegging van het bouwplan 1952
bekend was, is vele leden gebleken, dat de
gemiddelde classificatie-inhoud der Wo
ningwetwoningen, waarvoor in de loop van
dit jaar vergunning is verleend, weer aan
de zeer lage kant is, ongeveer 236 kubieke
meter. Deze voortgaande verkleining van
de volkswoningen vervulde hen met zorg.
Het begint er op te lijken, zo meenden zij.
dat de overheid,enerzijds zich beijverend om
op grotere schaal tot krotopruiming te
komen, anderzijds de bouw van woningen
stimuleert, die voor jonge, groeiende ge
zinnen ten enenmale te klein zijn en daar
door evenmin beantwoorden aan de juiste
normen.
Zij vroegen de minister op te geven
welke over de drie grote steden en per
provincie de gemiddelde classificatie-
inhoud van de woningwetwoningen is,
waarvoor in de loop van dit jaar rijksgoed
keuringen zijn afgegeven.
Bouwprogrammma 1953
Men wees er op, dat in vele gemeenten
het hun toegwezen bouwvolume tot en met
1953 reeds verwerkt is en vroeg of de mi
nister bereid is te bevorderen dat de ge
meenten, die dit nodig hebben, een extra
bouwvolume voor 1953 wordt toegekend,
kend.
Sommige leden brachten in herinnering,
dat het departement begin 1952 richtlijnen
heeft gegeven voor het bouwen van goed
kope volkswoningen, met de bedoeling 10
procent beneden de curve te blijven, welke
het departement als minimum aanmerkte.
„Is het juist," zo vroegen zij, „dat, terwijl
het bedrijfsleven kwam met verantwoorde
plannen voor goedkope, doelmatige volks
woningen, die buiten eventueel heiwerk,
8500 per woning zouden kosten, het
departement per 1 Juli 1952 de minimum
eisen ging wijzigen, waardoor deze wonin
gen 600 a 800 per stuk duurder werden
en aldus alle door het bedrijfsleven in
dezen verrichte arbeid vergeefs was?
Verschillende leden vroegen of de minister
meent met de bouw van 55.000 woningen in
1953 aan de werkloosheid in de bouwnij
verheid grotendeels een eind te kunnen
maken. Zo dat niet het geval is, wil hij dan
dit aantal opvoeren tot zulk een omvang,
dat vrijwel alle werkloze bouwarbeiders
weer werk in hun bedrijfstak kunnen vin
den?
Hoogbouw
Vele leden wezen er op dat de voort
gaande bouw van woningen en andere ob
jecten mede oorzaak is van een toenemende
grondschaarste in ons land. Het is om deze
reden, dat in steeds meer gemeenten de
eengezinsbouw geleidelijk gaat plaats ma
ken voor de hoogbouw. „Is de minister van
mening, dat hoogbouw als middel voor
minder grondgebruik metterdaad zoveel
resultaat kan opleveren, dat het opweegt
tegen het prijsgeven van het goede, dat
speciaal aan eengezinswoningen eigen is?
Verdient het geen aanbeveling, dat althans
getracht wordt voor de woning- en bedrijfs-
bouw de minst vruchtbare gronden te ge
bruiken, ten einde het bezit aan cultuur
grond zo weinig mogelijk aan te tasten?"
zo vragen zij.
Het is verheugend wanneer men van een film meer overhoudt dan alleen een vluchtige
gedachte aan wat gezellig amusement. Zo is het ook met het jongste werk van
Zoltan Korda, een dier regisseurs, die zich juist tot nu toe niet bepaald heeft onder
scheiden door de uitzonderlijke manier waarop hij zijn stof wist te behandelen. Met
„Tranen over Johannesburg", vrije maar uitstekende vertaling van „Cry, the
beloved country", de orginele titel van de film treedt hij plotseling in de publiciteit
en vraagt onze aandacht én voor de nobele inhoud van zijn film èn voor de overtui
gende vormgeving ervan in beelden, die u vrijwel overal ontroeren. Hij voegt aan
de reeks cinematografische werken, die het rassenprobleem behandelen, een boeiend
oeuvre toe. Misschien juist, omdat zijn film niet zo opzettelijk tendentieus is wordt
zij zo'n fraai betoog. De gebeurtenissen zelf hebben dat betoog tot resultaat. Ze leiden
tot een tragische situatie, die de partijen in de film welhaast dwingen tot een juist
begrip. Zij worden verenigd in hetzelfde leed, dat aanvankelijk scheen voorbestemd
alleen maar een diepere kloof tussen hen te bewerkstelligen.
Hoe zij verenigd worden, hoe de stand
punten met elkaar worden verzoend zonder
dal men één ogenbik de gedachte bij zich
voelt opkomen, dat het allemaal wel erg
goed in elkaar zit, dat is het geheim van de
man, die deze geschiedenis verzon, zo goed
als van de man, die haar in letterlijke zin
wist te verbeelden.
Wanneer ik mij niet vergis is „Tranen
over Johannesburg" gemaakt naar een be
staande novelle. Wij maken daarin kennis
met een priester in een Zuid-Afrikaans
dorpje, wiens zoon en zuster het het dorp
hebben verlaten om in Johannesburg hun
geluk te beproeven. De zuster had daar een
echtgenoot, die haar naar later bijkt
trouweloos in de steek heeft gelaten en de
zoon is heengegaan om haar te zoeken. Van
beide hoort de priester niets meer. Dat ver
ontrust hem, want in Johannesburg, dat de
negers voorkomt als een dorado, geraken
zij al spoedig aan de zelfkant der maat
schappij, wanneer zij de weelde der grote
stad niet aan kunnen, gewend als zij zijn
aan de meest simpele verhoudingen. De
negerpriester gaat hen dus zoeken. Hij
vindt zijn zuster terug als een courtisane,
de verblijfplaats van zijn zoon ontdekt hij
niet eerder dan nadat in Johannesburg bij
een inbraak een blanke is neergeschoten,
die de zoon is van de landeigenaar Jarvis,
dorpsgenoot van de priester. Het tragische
in de situatie is nu, dat deze Jarvis een
onverzoenlijk standpunt inneemt ten aan
zien van de negers, die hij, zoals hij zelf
zegt, er onder wil houden. Hij verschilt
daarin met zijn zoon. De jonge Jarvis vindt
namelijk, dat de negers een verre van
menswaardig bestaan lijden wat de film
duidelijk demonstreert. Om daarin ver
betering te brengen wijdt hij al zijn krach
ten aan hun verheffing. Het is juist hij, die
neergeschoten wordt. Zijn moordenaar is
de zoon van de priester. De moord brengt,
hoezeer men het tegenovergestelde had
verwacht de beide vaders nader tot
elkaar. Letterlijk, want zij ontmoeten
elkander, en figuurlijk.
De oude Jarvis leert uit de geschriften
van zijn zoon, hoe verkeert hij er aan deed
niet die voorwaarden te scheppen, waarin
ook de neger als een volwaardig wezen kan
leven. Hij onderkent de mens in de
neger(!) en hij onderkent hem heel goed,
wanneer hij de priester heeft ontmoet, die
in zijn ontroerende eenvoud en zijn groot
verdriet geen betere getuigenis kan geven
van wat er leeft aan edele en oprechte ge-
voelens in de ziel van een
man, wiens huid zwart is.
nil m I ■De einciigt met een
I I 11 111 j belofte. De belofte namelijk
yJ van een beter begrip, dat
mag groeien in alle men
sen, die nu nog verblind zijn door valse
vooroordelen.
Men ziet de mogelijkheden en tegelijk de
gevaren, die in dit gegeven voorhanden lig
gen. Mogelijkheden om contrasten te
scheppen, de mens te beroeren, zijn mede
lijden en medeleven op te wekken, gevaren,
omdat elke overdrijving schaadt. Van meet
af aan is men ingenomen met de verschij
ning van de negerpriester en tegen de harde
Jarvis, pro-neger en anti-rassendiscrimi
natie. Daar doet zelfs de moord niets aan
af. Ze maakt de situatie alleen maar tragi
scher en onze sympathie voor de ongeluk
kige priester groter. De „bekering" van
zijn onverzoenlijke tegenstander zou daar
door wel eens wat geforceerd kunnen
lijken. Het betoog zou daardoor aanzienlijk
aan kracht kunnen verliezen. Toch is dat
niet het geval. Die „bekering" geschiedt zo
verantwoord, zo aannemelijk en zo gevoe
lig, dat ze ons aangrijpt. De hele film
Ontmoeting van de negerpriester en zijn
tegenstander in de film „Tranen over
Johannesburg".
trouwens worden wij voortdurend getroffen
en geboeid. Ik geloof, omdat de film zo op
recht is. Ze toont ons mensen in hun sterk
te èn in hun zwakheid. Zij zoekt het minder
in wat de mensen scheidt, dan in wat hen
verenigt. Tranen verenigen hen. Waar men
tranen schreit, worden de harde gevoelens
verzacht.
De tranen worden meer vergoten om het
leven dan om de dood. Het is het lot van
de levenden, waarvoor zij onze liefde en
onze zorgen vragen.
Wanneer men leest in een boek roepen
de woorden in hun zin en samenhang een
bepaald beeld voor ons. Dat beeld zien wij
in concreto door de taal van de film. Zij is
de spiegel der aandoeningen. In „Tranen
over Johannesbui'g" brengt zij ons naai- het
ghetto, waarin de negers leven en zij gunt
ons een blik in hun ellende.
Zij gunt ons een blik in de mens
door onze blik op die mens. De negerpries
ter, Jarvis, de employé van het verbete
ringsoord, de priester, die de oude neger
op zijn tochten vergezelt, hun innerlijk
wordt uiterlijk waarneembaar, het treft en
het ontroert u. „Tranen over Johannes
burg" is met liefde gemaakt. Die liefde
spreekt uit de gehele film. Men mag wen
sen, dat zij eerlang in Haarlem verschijnt.
Zij is thans te zien in „Alhamdra" te Am
sterdam, waar zij ook deze week werd ge
prolongeerd. Voor wie er heen is geweest
begrijpelijk. P. W. FRANSE
Een wonderlijk woord waaraan op het
eerste gezicht kop noch staart te vin
den is, maar dat al in de Zeventiende
Eeuw heel gewoon was voor: mager
mens of dier. In het Middelnederlands
komt al voor: sceminkel, dat vervormd
is uit simminkel. En nu komt er voor
voor hen die Latijn kennen, enig licht
in het woord. In het Latijn bestaat
simia, verkleinwoord simiuncula, in de
betekenis van: aap. Een aap is een na-
aper en een gewone benaming voor de
Duivel is dan ook: aap Gods, hij die
(in het boze) poogt God na te bootsen,
de heerser over de duisternis. Dan is de
betekenisovergang: duivel; vandaar:
spook: vandaar: geraamte. En dan zijn
wij bij ons woord scharminkel: mager,
uitgeteerd mens, beland.
TONEEL EN DANS
Vrijdag 17 October. Stadsschouwburg, 8 uur:
Het Joegoslavisch Danstheater van de
Universiteit van Beograd „Ivo-Lola-Ri-
bar" met een programma van zang en dans
uit diverse Balkanstreken. Veertig mede
werkenden. Onder auspiciën van de Haar
lemse Kunstgemeenschap.
Zaterdag 18 October, Stadsschouwburg, 8
uur: De thriller „U spreekt met uw moor
denaar" van Frederick Knott door de
Nederlandse Comedie onder regie van
Henk Rigters. Met Guus Oster. In a van
Faassen, Joan Remmelts, Hans Kaart en de
vertaler Gerard Rekers.
Zondag 19 October, Stadsschouwburg, 8 uur:
„U spreekt met uw moordenaar" (Dial M
for murder). Zie Zaterdag.
Maandag 20 October, Stadsschouwburg, 8
uur: Comedia geeft de Nederlandse pre
mière van „De Ander" (Los arboles muc-
ren de pie) van Alejandro. Casona in de
vertaling van David Koning onder regie
van Joris Diels. In de hoofdrollen: Rika
Hopper, Enny Meunier, Johan Elsensohn
en Guus Hermus.
Dinsdag 21 October, Minerva-Theater, Heem
stede, 8.15 uur: Toneelgezelschap Johan
Kaart met de thriller „De appels van Eva"
van dr. Allan Berthal, waarin Enny Mols
de Leeuwe zeven rollen vervult.
Dinsdag 21 October, Stadsschouwburg, 8 uur:
Comedia geeft een reprise van „De Ander"
(zie Maandag).
Vrijdag 24 October, Stadsschouwburg, 8 uur:
Voor Geloof en Wetenschap speelt de
Haagse Comedie „De Kersentuin" van An
ton P. Tsjechow onder regie van prof.
Peter Scharoff. met Ida Wasserman, Heieen
Pimentel, Paul Steenbergen, Bob de Lange
en vele anderen.
MUZIEK
Vrijdag 17 October, Concertgebouw, 8 uur:
Eerste V-concert van de H.O.V. onder
leiding van Toon Verhey. Uitgevoerd wor
den de Derde Symphonie (de Eroica) van
Beethoven en het Pianoconcert van Tsjai-
kofski. Solist is de jonge Amerikaanse
pianist Byron Janis.
Zondag 19 October, Tuinzaal Concertgebouw,
8 uur: Populair concert door het Amster
dams tokkelorkest Caecilia uit Amsterdam.
De dirigent Christ Mouter treedt ook als
sologuitarist op met werken van Bach,
Legnani en Albeniz.
Maandag 20 October, Concertgebouw, 8 uur:
Eerste recital in de populaire reeks
„Meesterpianisten". Dame Myra Hess
speelt werken van Haydn, Schubert,
Schumann en Brahms.
Dinsdag 21 October, Concertgebouw, 8 uur:
Bijzonder HOV-concert onder leiding van
Toon Verhey. Met medewerking van Wil
lem Andriessen als solist wordt het vol
gende programma uitgevoerd: Tweede
Symphonie van Beethoven, het Piano
concert van Grieg en de Piet Heinrhapso-
die van dr. Peter van Anrooy.
Woensdag 22 October, Minerva-Theater,
Heemstede, 8 uur: „De Heemsteedse Chris
telijke Oratoriumvereniging voert onder
leiding van George Robert de Mis in C-dur
en de Koorfantasie van Beethoven uit.
Medewerking verlenen het Nederlands
Kamerkwartet, de pianist Sas Bun ge en de
H.O.V. (Dit is een vooruitvoerinp).
Donderdag 23 October, Minerva-Theater,
Heemstede, 8 uur: Heemsteedse Christe
lijke Oratoriumvereniging (zie Woensdag).
Vrijdag 24 October, Tuinzaal Concertgebouw,
8 uur: Vierhandig pianorecital door Boukje
en Debora Land. Op het programma staan
composities van Mozart, Hindemith, Flot-
huis. Ravel en Schubert.
DIVERSEN
Zaterdag 18 October, Concertgebouw, 8 uur:
Cabaret door het ensemble Charles Aerts
met onder anderen de mentalist Chandu.
Na afloop bal (Nederlandse Reisver-
eniging).
Zondag 19 October, Concertgebouw, 2.30 uur:
Kindermatinée door het gezelschap Coen
Spaan: Watt en Half Watt.
Zondag 19 October, Concertgebouw, 8 uur:
Bonte avond, met onder meer optreden
van de telepaath Jonglisto.
Lezingen van de Volksuniversiteit: 17 Octo-
tober prof. dr. J. P. Kruyt en dr. Joh. van
der Spek over „Gezin en huwelijk". Maan
dag 20 October prof. dr. G. C. van Niftrik
over „De vraag naar de mens". Dinsdag 21
October dr. B. M. I. Delfgaauw „Algemene
inleiding tot de wijsbegeex-te". Woensdag
22 October mevr. dr. C. C. Kokvan Al
phen over „Hoox-nvliestransplantatie", Don
derdag 23 October drs. P. Huijgens over
Jacobus van Looy. Al deze bijeenkomsten
worden gehouden in de expositiezaal van
het Frans Halsmuseum.
Donderdag 23 October, Brinkmann, Grote
Markt. 8 uur: Lezing met film over steen
koolwinning door A. van Aernsbergen
(Instituut voor Arbeidersontwikkeling).
TENTOONSTELINGEN
Huis Van Looy: Derde jaarlijkse tentoonstel
ling van werken van Jacobus van Looy in
diens voormalig woonhuis en aangrenzen
de expositieruimte. Van Zaterdag 18 Octo
ber tot Maandag 17 November dagelijks
van 1012.30 en van 13.3017 uur, des Zon
dags van 1417 uur.
Frans Halsmuseum: Permanente tentoonstel
ling van meesterwerken van Frans Hals,
Verspronck. De Bray en vele anderen.
Nieuw is de bruikleen op lange termijn
uit het bezit van het Rijksmuseum: „Ter-
aardelegging van Christus", toegeschre
ven aan Jan Mostaert (Haarlem, 1475—
15555).
Uit de Opregte Haarlemsche Courant
van 17 October 1852
HAARLEM. De spoortrein, welke
heden ochtend te 8 ure 30 min. van
Amsterdam naar Rotterdam is vertrok-
den, is tusschen Voorschoten en de Laan
van Nieuiw-Oosteinde van het spoor
geraakt. Men heeft tot dusver geen an
der onheil vernomen, dan dat de chef
conducteur, die gezeten is op de goe
deren-wagen, twee vingers heeft ver
loren. De reizigers en goederen zijn in
andere wagens overgegaan. De trein,
welke van hier des voormiddags te 11
ure 45 min. naar Amsterdam moet ver
trekken, is niet voor des namiddags te
4 ure 45 min. van Rotterdam alhier
aangekomen.
