Vooruitstrevende regisseurs en
schrijvers zijn dun gezaaid
Het Hek van de Dam
Amerikaanse verkiezingen: Eindspurt
Een theaterminnaar in Parijs
In de hoofdstad uit
Dr. C. G. Egeler in
Nederland terug
ZATERDAG 1 NOVEMBER 1952
7
Proces tussen uitgever en
leesportefeuille-exploitant
Naar de sterren
Naar de maan
Leider van Andes-
expeditie
rnnrQ nationale producten
Lil II Lw .-van wereldnaam
Radio Wasmachines
Stofzuigers Wringers
Televisie Vloerwrijvers
,/T\
ra
Gecompliceerde beenbreuk
Jean-Jacques Gautier, de vinnige en altijd lezenswaardige criticus van de Figaro,
heeft er kort geleden zijn aan misnoegen grenzende verbazing over uitgesproken, dat
het Parijse toneelseizoen nog maar één gangmaker schijnt te kennen: de jaarlijkse
automobieltentoonstelling, die begin October in de Franse hoofdstad wordt gehouden
en onaer méér veie auizenaen buitenlandse bezoekers trekt, die voor een groot ge
deelte 's avonds hun vertier in de schouwburgen zoeken. Vandaar dat er in de eerste
drie wek* n v\n de afgelopen maand meer dan twintig premières werden gegeven, als
men daaronder althans ook de reprises van oude successen met geheel of gedeeltelijk
nieuwe bezettingen ma.g rekenen. Afwisseling was daarbij genoeg. Wat het gevestigde
répertoire betreft kon men kiezen uit werken van Molière en Shakespeare of Strind-
berg en Garcia Lorca, doch de oogst aan moderne stukken overwegend lichte blij
spelen uiteraard stak daar schraal bij af. Het zal de aandachtige lezers van. mijn
reeks Parijse artikelen, die hiermede besloten wordt, dan ook waarschijnlijk wel niet
zijn ontgaan dat ik maar weinig, zeer weinig toneelwerken heb gezien, die de moeite
waard waren „om over naar huis te schrijven".
Tot deze conclusie zou ik overigens ook
het vorig jaar gekomen zijn, toen Marcel
Achard wiens pas verschenen comedie
„Les Compagnons de la Marjolaine" trou
wens evenmin geslaagd mag heten de
merkwaardige verzuchting uitte: „Er
staan driehonderd toneelschrijvers ver
meld in de registers van de vereniging
van letterkundigen, maar van ons twinti
gen zijn er slechts vier of vijf, die een
enigszins duurzame succes hebben ge
kend". Het is dus niet zo verwonderlijk
als men wel eens denkt, dat er op de Ne
derlandse planken de laatste tijd naar
verhouding zo weinig producten van
Franse bodem worden vertoond.
Voorkeur voor klassieken
Men mag uit het bovenstaande echter
geenszins de gevolgtrekking maken dat
het toneel voor de zoveelste keer in de
geschiedenis want het is een oud liedje,
dat telkens opnieuw wordt gehoord nu
aan het eind van zijn krachten zou zijn
gekomen en op sterven ligt. Het in zekere
zin eigenaardige verschijnsel doet zich
namelijk voor, dat de belangstelling van
het publiek voor het theater nog voortdu
rend stijgende is. Dit is niet alleen in
Frankrijk, maar bijna overal in Europa
het geval, zoals een kort geleden door het
Internationale Theaterinstituut met hulp
van de UNESCO gehouden onderzoek
heeft uitgewezen. Dit is natuurlijk in be
langrijke mate toe te schrijven aan de
neiging tot vluchten in schoonheid, temeer
omdat er zo goed als overal afgezien
nog van de geweldig gestegen populariteit
van het ballet een duidelijke voorkeur
voor „de klassieken" wordt getoond. Zou
hierbij inderdaad sprake zijn van een soort
drang naar het bestendige, zoals in het
rapport wordt verondersteld?
De meningen hierover zijn sterk ver
deeld. Pierre-Aimé Touchard, de admi
nistrateur van de aloude Comédie Fran-
caise, gelooft dat het tegenwoordige pu
bliek vooral voortkomt uit de enigszins
geprivilegeerde, althans goedgesitueerde
klassen en dat dezte categorie van toe
schouwers meer oog heeft voor eep smaak
volle productie, om een term uit het film
jargon te lenen, dan aandacht voor ver
nieuwingen van de speelstijl. Jean Vilar
de man van het nationale volkstheater
in het Palais de Chaillot is ervan over
tuigd dat de mensen helemaal niet letten
op kwaliteit van de voorstelling, om de
eenvoudige ï-eden dat zij die doorgaans
toch niet beoordelen kunnen, maar voor
alles vragen naar een sterk gegeven, een
dramatisch pakkende inhoud. Volgens hem
zou bepalend zijn de behoefte aan tot op
lossing komende spanning of aan bevrij
dende vrolijkheid.
Geen nieuwe stromingen
De laatstgenoemde regisseur, wiens werk
ik helaas niet heb kunnen zien omdat hij
met zijn gezelschap een buitenlandse tour-
née onderneemt, laat derhalve geen mid
del onbeproefd om de kunstmatige grens
tussen toneel en zaal te verbreken. Mede
door gebruik van een uitgebouwd prosce
nium daalt hij met zijn spelers af tot het
publiek teneinde het dichter bij de hande
ling te betrekken. In Nederland heeft
Johan de Meester iets dergelijks gepro
beerd. In een dergelijke strijd van opvat-
Keus is er genoeg.
nada, doch heeft aangekondigd na zijn te
rugkeer in het Théatre Marigny (aan het
begin van het volgende seizoen) het laat
ste stuk van Jean Giraudoux getiteld
„Voor Lucretia" te zullen spelen.
Tot het hart
Dit brengt ons tevens op het tekort aan
dramatische litteratuur van betekenis.
Want de befaamde uitspraak van de jonge
Alexandre Dumas: „Een man zonder
waarde als denker, als moralist, als filo
soof of als letterkundige, kan nog altijd
een toneelschrijver van de eerste orde
zijn" gaat thans niet meer op. -Sedert Ibsen
en Pirandello verwacht de schouwburg
bezoeker dat er ook op zijn intelligentie
een beroep wordt gedaan. Helaas gaat dat
meer en meer ten koste van de verbeel
dingskracht, zodat T. S. Eliot terecht zijn
waarschuwing moest laten horen: „Het
toneel is geen spel van ideeën, maar van
mensen!" De hoop voor de toekomst is dot
dusver voornamelijk op Jean Anouilh ge
richt, die althans over het vermogen be
schikt de werkelijkheid met zijn fantasie
te betoveren. Maar wie weet wat dit sei
zoen verder nog brengt.
Het heeft in ieder geval zin deze repor
tages te besluiten met een. verwijzing naar
het belangwekkende opstel, dat de béken-
cle auteur Paul Géraldy aan de verzamelde
uitgave van zijn „Lichte tragedies" vooraf
het gaan en waarin hij zijn broeders in de
kunst vermaant zich minder toe te spitsen
op originaliteit: „De oude meesters, van
Shakespeai-e tot Beaumarchais, gaven zich
niet eens de moeite iets nieuws te beden
ken. Zij wisten dat de meest gebruikte
gegevens de beste waren. Het gaat niet in
de eerste plaats om het verhaal, maar om
de manier waarop het verteld wordt. De
intrige is niet het onderwerp, doch de
aanleiding, het uitgangspunt. Het nieuwe
schuilt in de toon, die tot het hart van de
medemens gericht moet zijn".
DAVID KONING
ADVERTENTIE
J Teddy gevoerde kinderpakjes
Een uitgeversmaatschappij van geïl
lustreerde b'aden, de Geïllustreerde Pers
N.V. te Amsterdam, is door een Haagse
vennootschap, welke leesportefeuilles uit
geeft, de „Nieuwe Haagsche Leeskring",
in kort geding gedagvaard voor de pre
sident van de rechtbank te Amsterdam.
Blijkens de dagvaarding heeft de uit
geversmaatschappij aan de grossier in tijd
schriften N. A. M. V. te 's-Gravenhage,
van wie de vennootschap een aantal
weekbladen voor haar leesportefeuilles
betrekt, de eis hebben gesteld, dat hij
deze weekbladen niet meer voor dit doel
zal doorleveren op straffe van uitsluiting
der leverantie. Eiseres voert voorts aan
dat op grond van tussen de uitgevers van
tijdschriften onderling gemaakte afspra
ken deze maatregel waarschijnlijk zal wor
den gevolgd door soortgelijke van uitge
vers van andere periodieken.
De vennootschap is van mening, dat
deze maatregelen haar bestaan bedreigen
en een onrechtmatige daad opleveren, en
voorts strijdig zijn met het belang van het
publiek. Zij vraagt de maatregel te ver
bieden en een dwangsom van f 10.000
per dag te bepalen. De vennootschap heeft
zich voorts namens het gehele leesporte-
féuillebedrijf gewend tot de ministers van
Economische Zaken en van Publiekrech
telijke Bedrijfsorganisatie en Bezitssprei-
ding met het verzoek met toepassing van
het Kartelbesluit de tegen de ieesporte-
feuillebedrijven door de uitgevers gerichte
maatregelen onverbindend te verklaren.
Het kort geding zal op 4 November be
handeld worden. Onlangs heeft een an
dere uitgeversmaatschappij, de N.V. De
Spaarnestad te Haarlem, tegen een Am
sterdamse leesinrichting een proces aan
hangig gemaakt wegens „schending van
de Auteurswet door het leesportefeuille-
bedrijf'. De Hoge Raad heeft toen het be
roep in cassatie verworpen conform de
mening van het gerechtshof te Amster
dam, dat oordeelde dat het prijsgeven aan
de openbaarheid reeds was voltooid toen
de uitgeefster de bladen voor het publiek
verkrijgbaar had gesteld.
Jean Anouilh
tingen, die overigens zeer vriendschappe
lijk en vol wederzijdse waardering wordt
gevoerd, behoeft men geen partij te kie
zen. Elke methode kan immers haar goed
recht bewijzen. Veel is er trouwens van
afhankelijk tot welke vorm van enscene
ring een stuk zich het beste leent.
Intussen nu kox-t na Chaxdes Dullin
ook Louis Jouvet en Gaston Baty gestor-
ven zijn is het aantal „toneelhexwor-
mers" in Frankrijk dun gezaaid. Al geldt
inderdaad speciaal bij het moderne réper
toire dat de beste mise-en-scène die is
waarvan het minste blijkt, dat neemt niet
weg dat ik van de vijftien dooi" mij be
zochte voox-stellingeix er slechts één weet
te noemen waar een gedux-fde kracht en
een fx'isse geest van uitingen. Dat was „Het
dorp der wondei'en" van Gaston-Marie
Max-tens in de kleiixe Studio des Champs
Elysées, een soort transpositie van de mid
deleeuwse klucht naar het hedendaagse,
handelend over de strijd van een primitief-
rondborstige bevolkingsgroep tegen de aan
voorschriften gebonden geestelijkheid onx
de bouw van een nieuwe kerk. Dit stuk is
met ware meestei-hand, ondanks de be
perkte middelen, kleurig en geladen met
leven op het toneel verwezenlijkt door
Maurice Jaquemont, een naam die men in
de toekomst zeker meer zal horen. Jean-
Louis Barrault is met zijn troep naar Ca-
De Nederlandse bioscopen hebben
twee ton beschikbaar gesteld voor het
doen vervaai'digen in de al jaren gro
tendeels leeg staande studio's te Duiven-
drecht van een nieuwe speelfilm. Wie
uit deze zakelijke mededeling echter de
conclusie zou trekken, dat men nu het
dubbelleven van Diogenes tot onder
werp heeft gekozen, die is er glad naast.
Ook kunnen wij het vermoeden ont
zenuwen, dat men de legendarische lot
gevallen van Jan Huygen op het cellu
loid gaat prenten. Wel bestaat natuur
lijk de niet gex-inge mogelijkheid dat die
twee ton in duigen zullen vallen. Doch
daarover later.
Wij zijn onlangs eens naar de voor-
bei-eidingen gaan kijken. Daax-bij heb
ben wij' ontdekt dat het pad naar de
sterrenhemel geenszins over rozen, doch
integendeel over de schots en scheef
gezaaide kindei-hoofdjes van de winde
rige Landbouwstraat gaat. Er zijn overi-
gens verschillende manieren om in Ne-
dexdand een filmcarrière te beginnen.
Men kan bij voox'beeld van het Centraal
Station lijn 9 tot het stadion van Ajax
nemen en dan de hierboven beschx-even
route volgen tot de Weesper Trekvaart,
aan de ovex-kant waaxwan zich de na
tionale Sunset Boulevard oftewel Dui-
vendrechtsekade bevindt. Men kan ook
lijn 5 nemen tot de Wibautstraat en
daar overstappen op de bus die eens per
half uur naar Utrecht vertrekt, hetgeen
in de practijk betekent: twintig minu
ten na uw aankomst bij cle halte. Het is
uitstappen geblazen bij de Burgemeester
van Damstraat, halverwege de Venser-
polder, waarna men ongeveer een dei-de
gedeelte van de afgelegde route terug
moet wandelen. Beter en gemakkelijker
is het om een taxi te pikken, doch men
dient er zich wel van bewust te zijn dat
hier het volledige salaris van een ge
hele dag figureren mee heengaat, de
fooi nog buiten beschouwing gelaten.
De CinetonesHidio's zijn gevestigd aan
de Duivendrechtsekade aan de zelfkant
van een waterweg, die in strijd met de
verwachtingen niet de Duivendrecht
maar heel gemoedelijk Weesper Trek
vaart heet. Hiex-in schuilt de verklaring
van het feit dat Nedex-land op het ge
bied der internationale cinematografie
zo'n eind achterop is gex-aakt: de kop
stukken van deze industrie zijn gewend
de trekschuit te nemen. Om geheel in
stijl te blijven heeft men dan ook de
regie van het nieuwste probeersel toe
vertrouwd aan Gerard Rutten, die jaren
geleden zijn naam met „Dood water"
heeft gevestigd.
Het scenario is geschreven door Jan
Gex-hard Toonder en de titel luidt „Ster
ren stralen overal". Met deze sterren
zijn niet de acteurs en actrices bedoeld,
doch de lichamen die fonkelend aan de
hemel staan. Nu weet u dus meteen dat
de film om actueel te zijn over het
probleem der emigratie handelt. De
hoofdpersonen zijn een Amsterdamse
taxichauffeur en zijn gezin, benevens de
heren Willy Walden en Piet Muyselaar,
zowel in natura als op het toneel. Als u
het nu nog niet snipt, dan snapt u het
nooit.
De studio betreedt men, als men toe
stemming heeft gekregen van een por
tier in een glazen huisje, door een veel
heid van met kussens van asbest be
klede deuren. Als er een x-ood licht
brandt, moet men zelfs zijn adem in
houden, want dan draait snorrend als
een huiselijke poes de camex-a. Dat
duurt nooit lang, omdat men er een ge
woonte van maakt om elke „shot" eerst
vijf keer verkeerd te doen.Waar dat goed
voor is weet niemand, want aan het uit
eindelijk resultaat kan men het door
gaans niet zien. Maar in het buitenland
doet men het ook, dus het zal wel zo
horen. In ieder geval heeft men voor
het vastleggen op de gevoelige band van
het openen van een raam om brood
kruimeltjes aan de mussen te geven,
precies even veel tijd nodig als het veer
tig jaar geleden aan Chax-lie Chaplin
costte om een gehele film te maken, te
weten drie kwax-tier. Want op de één of
andere manier mo.eten die twee ton toch
naar de maan!
In zo'n studio staan een stuk of acht
iécors men noemt die „sets" naast
elkaar. Het viel ons in pikante bijzon
derheden geoefend oog direct op dat
men bezig is een film voor boven de
achttien te vervaardigen, want van die
acht kamers waren er drie om te slapen
ingericht. Van één daarvan hebben wij
onze camera vrouw Fiep Westendorp
direct een close-up laten maken. Het
meisje, dat als een Lox-elei haar benen
buitenboox-d steekt en heur gouden haar
zit te kammen, maakt zich gex-eed voor
een dag die zij zal besluiten met het
wenen van glycerinetranen, want haar
minnaar gaat het verkeex-de pad op. Dat
hadden wij als toeschouwex-s direct in
de smiezen, maar de medespelenden
mochten er niets'van merken.
Zoals de afbeelding duidelijk laat
zien, heeft men bijzondere aandacht aan
de milieuschildering besteed. Op dit ter
rein immers hebben wij met „Bleke
Bet" onze sporen glansrijk verdiend.
Kosten noch moeite zijn gespaard om de
banaliteit zo authentiek mogelijk te doen
zijn. Het tikje kunstbejag woi-dt hieraan
toegevoegd door de keux-ige uitspraak
van onze moedertaal. Deze woox-den
woi-den opgevangen door een glimmend
instrument, dat men de microfoonhengel
noemt. Uit de opzet van het geheel heb
ben wij wel begrepen dat men hiermede
niet naar complimentjes vist.
Doch laten wij niet op het resultaat
vooruit lopen. Half Januari hoopt men
de film voor vertoning gereed te heb
ben. Dan worden alle spelers in luxueu
ze autobussen geladen om in alle grote
steden van ons land, voor zover aan
wezig, de galapremières bij te wonen.
„Sterren stralen overal" is alleen voor
binnenlands gebruik bestemd. Zolang
men hier nog dollars nodig heeft, wil
men Hollywood liever niet afgunstig
maken.
BÜEDA.
In het Leidseplein Theater vertoont
het kleinkunsiensemble Arabesque,
bestaande uit Cruys Voorbergh en
Hetty Blok met de pianist Cor Le-
maire met ingang van heden dage
lijks het programma „Van snotneus
tot neon".
Het Centraal Theater heeft geduren
de November de operette „Geschich-
ten aus dem Wiener Wald" van Fritz
Kreisler en Johann Strauss op de
agenda. Met Ruth Rhoden, Fritz
St.einer, de regisseur Otto Aurich en
de Weense gasten Maria Waldner en
Erich Scholz. Muzikale leiding: Fre-
dy Salten.
Zondagmiddag geeft de Nederlandse
Opera in de Stadsschouwburg de
première van „De Vliegende Hollan
der" van Wagner met het Rotter
dams Philharmonisch Orkest onder
leiding van Eduard Flipse. De hoofd
rol is toevertrouwd aan Casper
Broecheler, de regie is van Heinz
Tietjen.
Maandag komt de Haagse Comedie
in de Stadsschouwburg met de door
Scharoff geregisseerde voorstelling
van „De Kersentuinvan Anton P.
Tsjechoiv.
Woensdag 5 November treedt het
Parijse Ballet van Janine Charrat in
de Stadsschouwburg op met het or
kest van de Nederlandse Opera. De
voornaamste solisten zijn Hélène
Trailine, Maria Friz, René Bon, Peter
van Dijk en Wladimir OiLkhtomsky.
Nel Óosthout draagt Zondagavond
in de kleine zaal van het Concert
gebouw „Toneelgeheimen" van Ca-
pek in de vertaling van Jan Teu-
lings voor.
Het Concertgebouw Orkest speelt
Zondagmiddag onder directie van
Josef Krips, die werken van Weber,
Brahms en Schieman laat uitvoeren.
Op Woensdagavond staat Eduard
van Beinum weer achter de lesse
naar om het Concert voor twee pia
no's K.V. 365 en de Negende Sym-
phonie van Bruckner te dirigeren.
Dit concert wordt Donderdag her
haald.
In het Stedelijk Museum spelen
Zondagmiddag de violisten Theo
Olof en Herman Krebbers werken
van Handel, Bartök, Frid en Mil-
haud. In de Bachzaal concerteert
Vrijdagavond het Amadeus-kwartet.
Kunsthandel Hamel exposeert teke
ningen en schilderijen van Wim
Bosma, de Moderne Boekhandel van
John van Deventer. In de Galerie
Le Canard kan men met het werk
van de Poolse graficus Tadeusz Ku-
lisiewicz zien.
Het Stedelijk Museum heeft de vol
gende tentoonstellingen: grafiek van
Bonnard en Vuillard tot 10 Novem
ber, werk van dertien Belgische
schilders tot 30 November. In het
prentenkabinet van het Rijksmuseum
vraagt een verzameling tekeningen
en prenten van BauerBreitner, Ver-
ster, Witsen en anderen de aandacht.
Met het K.L.M.- lijntoestel uit Havana
is Donderdag op Schiphol aangekomen dr.
C. G. Egeler. leider van de Nederlandse
Andes expeditie, die in de Zuidelijke Cor
dillera in Peru geologische onderzoekin
gen heeft verricht en enige tot nu toe on-
bestegen toppen heeft beklommen. Met de
beklimming van de 6395 meter hoge Neva-
do Huantsan werd een Nederlands „hoog-
tex-ecord" gevestigd.
Dr. Egeler zei dat de expeditie, die vijf
maanden heeft geduurd, ook op geologisch
gebied bevredigende resultaten heeft ,op-
gelevei-d. De Nederlanders hebben een
geologische kaart van het gebied gemaakt
èri waarnemingen gedaan waaruit blijkt,
dat de tot nog toe aanvaarde theorie als
zou er een duidelijk vei'band bestaan tus
sen de structuur van het gebergte en de
gx-anieten, niet juist is. Men heeft kunnen
bewijzen, dat de granieten omhoog zijn
gekomen na het ontstaan van het gebei-g-
te. Ook de stelling, dat de toppen uit gra
niet zouden bestaan, is niet juist. De hoog
ste toppen van de Huantsan bestaan uit
lava.
Het geologische deel der expeditie heeft
vier maanden in beslag genomen. Er bleef
één maand over voor het alpinisme. Dr.
Egeler en de heer T. de Booy hebben met
de bekende Franse alpinist Leonard Ter-
ray de Huantsan beklommen. Op 17 Juni
werd het basiskamp ingericht op een hoog
te van 4400 meter. De eerste drie dagen
werden gebruikt om materiaal te bx-engen
naar een kamp dat op 5100 meter hoogte
wex'd gevestigd. Op 21 Juni begon de
eigenlijke bestijging van de berg. Onder
een regen van neexwallend ijs ging de ex
peditie naar boven, 's Middags bleek, dat
de terugtocht aanvaard moest worden,
wilde men niet in de ijzige koude en wind
onbeschut op de steile helling de nacht
doorbrengen.
Deze terugtocht vorderde aanvankelijk
slechts langzaam en ook gebeurde er een
ongeval. De heer De Booy stoi-tte langs
een rotshelling en langs een ijsvlakte 70
meter naar beneden in zachte sneeuw. Het
bleek, dat hij vrijwel geen letsel had op
gelopen. Na een paar dagen rust in het
basiskamp ondeimam men op 25 Juni op
nieuw een poging. De dei-de en laatste po
ging begon eind Juni. Op de zesde Juli
bestegen de alpinisten de Noordelijke top.
Op 7 Juli gelukte het de expeditie de Zui
delijke top de hoogste te bereiken,
waar de Nederlandse en de Franse vlag
gedui-ende enkele uren hebben gewapperd.
Dr. Egeler hoopt in 1955 een expeditie
te kunnen ondernemen naar het Zuidelijk
deel van Peru waar vele bergen van 6.000
meter hoogte zijn, die nog nooit zijn be
klommen.
ADVERTENTIE
Verlang dii merk van Uw handelaar!
In een van de houtparken van Van
Gelder's papierfabriek is de 26-jarige
Haarlemse arbeider W. H. Vrijdagmorgen
bij het wegrijden van een trein met lege
houtkarren op nog onopgehelderde wijze
ten val gekomen, waardoor hij een ge
compliceerde rechter-ondei-beenbreuk
kreeg.
Na voorlopig door vei"bandmeestei-s van
het bedrijf te zijn verbonden werd de man
in opdracht van de bedrijfsarts naar een
Haarlems ziekenhuis ovei'gebracht.
