Koinange (Kikoejoe uit
sprak „probleem der
Kenya) be-
blanken"
Erwin Piscator regisseerde
„Androcles en de leeuw"
P.T.T.-cijfers over het afgelopen jaar
KWEKKEBOOM
Nieuwe Gracht 98
M€&É£8>
POLITEIA - CONFERENTIE
Op collectieve straffen volgt
collectieve bitterheid en haat
Kikoejoes blijven
zich roeren
Vereniging voor
Internationaal Recht
SCHOOL
Inschrijving dagelijks
10 privélessen f 25.
Het nieuwe jaar in met
Schoenreparatie
Schoenmakerij de Luxe Ten Hove
6
Engelsen en Amerikanen
willen Triëst verlaten
Liberale Internationale
telegrafeert Eisenhower
V
Prae-adviezen over de
Kolen- en Staalgemeenschap
Op de Afrika-conferentie, die door het
socialistische studentengenootschap Poli-
teia in Bentveld wordt gehouden is Zon
dagavond het woord gevoerd door de heer
Koinange, een van de leiders van de Kenya
African Union, de organisatie die voor de
aspiraties der inheemsen opkomt, en zelf
een lid van de Kikoejoe-stam. Hij sprak
uiteraard over Kenya en over de Mau Mau.
Wonderlijk genoeg, zo zei hij, bestaat het
woord Mau Mau helemaal niet in de Afri
kaanse taal. Of de organisatie werkelijk
bestaat, betwijfelde hij trouwens ook. Maar
hoe het begrip Mau Mau is ontstaan kon
bij wel vertellen.
Dit begrip dan, dat zoveel vrees en ver
warring wekt, stemt uit het recente ver
leden, toen het scheen dat er in Kenya ten
langen leste een andere wind zou gaan
waaien. Labour-leden van het Britse par
lement hadden een open oog gekregen voor
wat er werkelijk in Kenya gebeurde en
vooral de schandalige verdeling van het
land, die de inheemsen tot paupers maakte
en zelfs voedselnood veroorzaakte. De
blijdschap, die de inheemsen op misschien
nogal roerige wijze tot uiting brachten,
werd door de Europese kolonisatoren uit
gelegd als het voornemen hen van hun
land te verdrijven en zo mogelijk hen nog
de hals af te snijden ook.De blanken or
ganiseerden daarop een propaganda-cam-
pagne tegen wat zij een geheim terreur-
genootschap noemden, de Mau Mau. En
prompt daarop begonnen de collectieve
straffen voor geringe vergrijpen.
Tienduizenden Kikoejoes werden van
hun land verdreven en in kampen onder
gebracht hun vee en hun oogsten en hun
andere schamele bezittingen werden ge-
confiskeerd. En natuurlijk volgde op het
schandelijke systeem der collectieve straf
fen een collectieve bitterheid. Nog was
alles niet verloren geweest wanneer men
de leiders van de Kenya African Union
en de stamhoofden niet belet had in hun
pogingen om te verhinderen dat uit die
collectieve bitterheid een collectieve haat
en daaruit weer een terreur zou ontstaan.
Maar men verbood de K.A.U. en wierp
haar leiders in de gevangenis.
Zo ontstond wat men de Mau Mau
noemt als een reactie tegen wat de blanke
regering in Kenya misdeed. Zelfs wanneer
men in aanmerking neemt, dat de omvang
van de Mau Mau-actie sterk overdreven
Is (tot nu toe werden slechts vijf Euro
peanen er het slachtoffer van) is zij ten
sterkste te veroordelen, zo zei Koinange.
Maar zij is een begrijpelijke reactie.
Oplossing
De heer Koinange zag de oplossing van
het probleem-Kenya, waarvan hij zei:
„Het is niet een probleem van de Afrika
nen, maar een probleem van de blanken"
in het verschaffen aan de inheemsen van
kiesrecht, van het beheer over hun eigen
land, van beter onderwijs, van het af
schaffen van de kleur-barrière en in het
algemeen van het geven aan de Afrikanen
van de elementaire en onvervreemdbare
mensenrechten. Want alleen dan kan het
wederzijds respect worden gevormd, dat
nodig is om het onmetelijk rijke Afrika
tot ontwikkeling te brengen in het belang
van de Afrikanen, van de blanken en van
een wereld die van alles te kort heeft be
halve conflicten.
Dit is dan de heer Koinange, lid van de
Kikoejoe-partij uit Kenya en een van de
leiders van de Kenya African Union, zoals
hij gisteren in Bentveld het woord voerde.
De heer Koinange is de zoon van een
Kikoejoe-stamhoofd en hij kreeg een Wes
terse opleiding aan universiteiten in de
Verenigde Staten en in Engeland. Op het
ogenblik zetelt hij in Groot-Brittanniëvan
waaruit hij actie voert voor zijn volk-. Hij
geniet er vreemd genoeg - de vrijheid
die het Britse bestuur in Kenya zijn mede
leiders ontzegt.
„Feitelijke slavernij"
De achtergrond van de Mau-Mau-terreur in
Kenya vormen de onhoudbare economische
toestanden in dat gebied, waar 500.000
Kikoejoe's van het land verdreven werden,
waar schrikbarende armoede heerst on
der de inheemsen en waar veler positie
op de Europese plantages in feite niet
beter is dan die van slaven. Zo sprak het
Britse parlementslid Fenner Brockway
(Labour) Zondagmiddag voor de in Bent
veld vergaderde socialistische studenten ter
Politeia-conferentie. De heer Brockway,
die voor enkele weken een oriëntatiereis
door Afrika voltooide, had in Kenya toe
standen aangetroffen, die feitelijk alleen
als slavernij te bestempelen waren. Hij
sprak er met vele Kikoejoe's, die practised
lijfeigenen zijn van de Europese farmers,
bi.i wie zij voor drie jaar op contract in
dienst treden tegen „lonen" van 33
shilling (f 1.80f 3.60 per week), terwijl
zulke farmers zelf niet zelden netto
winsten van 40.000 tot 50.000 pond sterling
per jaar maken. De Kikoejoe's die zelf nog
v. at land bezitten, kunnen van de opbrengst
daarvan nauwelijks leven, want hun lapje
grond is bijna altijd te klein om hen te
voeden. In totaal zijn er slechts 2000 vier
kante mijl cultuurland op een bevolking
van 1.2 millioen Kikoejoe's, die dari ook
in groten getale naar de steden verdwijnen
waar zij een ellendig bestaan leiden als
goedkope arbeidskrachten. Hun lonen va
riëren van 5056 shilling per maand, het
geen nauwelijks het bestaansminimum
voor een persoon is. De gezinnen van deze
steedse Kikoejoe's moeten meestal dan
ook voor zichzelf zorgen. Nairobi heeft
10.000 daklozen en zij die wel „gehuis-
NAIROBI (Reuter). Twee blanke
vrouwen, die een afgelegen boerderij in het
Njeri-district in Kenya bewonen, hebben
bij het afslaan van een aanval op de boer
derij in de nacht van Vrijdag op Zaterdag
drie Kikoejoes gedood en een gewond.
De plaatselijke autoriteiten hebben Zon
dag in dit gebied 4000 stuks vee, toebe
horend aan inheemse boeren arbeiders, in
beslaggenomen. Twee verdachten zijn in
verband met de moord, aangehouden.
Drie Kikoejoes hebben Zondagavond een
Kikoejoe-hoofdman, die in het regerings
ziekenhuis te Kjamboe bij Nairobi werd
verpleegd, in zijn bed doodgeschoten.
De Britse autoriteiten hebben het ge
bied, waar Donderdag twee blanke kolo
nisten werden gedood door leden van de
Mau Mau tot verboden gebied verklaard.
Het gebied omvat een deel van de Arber-
darebossen en andere bosrijke gebieden.
Alle Afrikaanse gezinnen zullen naar kam
pen overgebracht worden, totdat het ge
bied „gezuiverd" is. Thompsons Falls be
hoort tot genoemde streek.
(United Press). Komende lente zal
Triëst misschien geschrapt worden van de
lijst van internationale wrijfpunten door de
aankondiging, dat de Britse en Amerikaan
se troepen, die in deze omstreden stad ge-
stationneerd zijn, worden teruggetrokken.
De internationale oplossing van het
probleem Triëst die in het Italiaanse vre
desverdrag is neergelegd is gefaald, omdat
de ondertekenaars het niet over een gou
verneur eens konden worden. De opvatting
dat het terugtrekken van troepen de enige
andere weg is om de voortdurende span
ning tussen de twee mogendheden van de
Adriatische zee weg te nemen, heeft snel
aanhangers gekregen onder Britse en Ame
rikaanse officials van hoge rang.
Joegoslavische autoriteiten, die informeel
gepolst zijn, hebben dit idee zonder com
mentaar of protest ontvangen, en men ge
looft dat zij bereid zijn het te accepteren
als zijnde de laatste kans op een oplossing,
die de weg tot de lang gewenste samen
werking met Italië baant.
OFFICIëLE PUBLICATIE
BELANGRIJK BERICHT voor dege
nen. die over 1952 een vordering
hebben op een rijksinstelling.
Het ministerie van Financiën vestigt er
de aandacht op, dat alle vorderingen op
rijkstinstellingen over 1952 zo spoedig moge
lijk moeten worden ingediend. Vorderingen
ten laste van de verschillende departemen
ten van algemeen bestuur en de daaronder
ressorterende diensten, instellingen enz.
moeten uiterlijk 28 Februari a.s. bij het
betrokken departement zijn ingediend.
Vorderingen op het staatsdrukkerij- en
uitgeversbedrijf, op het staatsbedrijf der
posterijen, telegrafie en telefonie, op het
staatsmuntbedrijf. op het staatsvissershaven-
bedrijf te IJmuiden en op de staatsmijnen
moeten uiterlijk 15 Januari a.s. worden in
gezonden.
In het belang van de schuldeisers wordt
er nadrukkelijk de aandacht op gevestigd
dat latere indiening tot langdurig uitstel der
afdoening kan leiden. Van de indiening kan,
op verzoek, een schriftelijk bewijs worden
verkregen.
vest" zijn, hokken veelal met drie gezin
nen samen in een vertrek van 3.5 bij 3.5
meter.
Betere perspectieven
In andere Afrikaanse gebieden vond de
heer Brockway gelukkig gunstiger perspec
tieven, bijvoorbeeld in Uganda, waar de
eerlang onderdrukte nationalistische bewe
ging thans deelneemt aan het jonge zelf
bestuur en waar de bevolking sindsdien
vlot samenwerkt met de vroeger zo ge
hate Europeanen aan de uitvoering van
grootscheepse welvaartsplannen. Ook aan
de Goudkust heerste na de verlening van
zelfbestuur rust en welvaart en ip de
Soedan heeft het Britse beheer het ver
trouwen gewonnen door de realisatie van
het Gezira-plan, waarbij een millioen
acres dorre woestijngrond in vruchtbaar
land herschapen werd met technische en
financiële hulp van Britse particuliere in
stanties. Nu dit werk voltooid is, heeft
men de Britse concessies niet verlengd,
het ganse project met al zijn baten is aan
de Soedan-bevolking overgedragen en
wanneer dit jaar het gebied ook zelfbe
stuur krijgt, gaat de Soedan een grote toe
komst tegemoet.
„Eurafrikaans welvaartsblok"
Deze ontwikkeling ontsluiting van
achterlijke koloniën en mandaatgebieden
met Europese hulp, gevolgd door bestuurs-
overdracht aan de regionale bevolking
achtte de heer Brockway de enig mogelijke
weg, wil Europa een vinger in de pap
houden ten aanzien van Afrika. Prolon
gatie der oude status zal ook daar onmo
gelijk en gevaarlijk blijven, maar als wij
de geschetste weg volgen, dan kunnen
Europa met zijn industriële capaciteit en
Afrika met zijn grondstoffenrijkdom te
zamen een „welvaartsblok" vormen een
Eurafrikaanse vertrouwensgemeenschap
die een stabilisator van doorslaggevende
betekenis kan worden in onze verdeelde
wereld.
Pleidooi voor vrijere handel
De „Liberale Internationale" heeft in
haar driemaandelijkse bijeenkomst, welke
in Amsterdam is gehouden en waaraan is
deelgenomen door vertegenwoordigers uit
Engeland, België, Denemarken en West-
Duitsland, een telegram aan de aanstaande
president van Amerika gezonden. Daarin
wordt uitdrukking gegeven aan de hoop,
dat Eisenhower een politiek zal begunsti
gen, „die daarop is gericht de omvang te
vergroten van handel tussen de vrije naties
door het verlagen van de tarieven en het
bevorderen van vrij verkeer van mensen
en kapitaal, hetgeen een wezenlijke waar
borg voor de welvaart der naties is, die
hen in staat zal stellen samen te werken
met waardigheid en wederzijdse eerbied".
Het Uitvoerend Comité van de Liberale
Internationale neemt van zijn kant de taak
op zich de liberale partijen te vragen bij
de regeringen van hun landen de nadruk
te leggen op de noodzakelijkheid vastbe
sloten te koersen naar opheffing van con
trole op deviezen en va.n andere instellin
gen, die de internationale handel beperken.
Tenslotte wordt in het telegram verklaard
dat voor een volledig succes van de verde-
digingspolitiek, gebaseerd op het Noord-
Atlantisdhe pact, een economische welvaart
nodig is, gefundeerd op een normale Euro
pese markt en op een vrije handel tussen
Amerika, het Britse Gemenebest en het
Europese continent.
Na de zitting van Zaterdag heeft voor
zitter, de Belg R. Motz mededelingen ge
daan over het uittreden van de Nederland
se delegatie als protest tegen het gebruik,
ook niet officieel, van de Duitse taal. Met
de heren Oud en Korthals zijn besprekin
gen gaande over het toetreden van de
V.V.D. Binnen afzienbare tijd kan in deze
kwestie een beslissing van de V.V.D. wor
den tegemoet gezien.
Zondag werd het congres besloten. Als
agendapunten voor de volgende driemaan
delijkse zitting, die in Luxemburg zal wor
den gehouden, noemde de heer Motz de
werking van het plan-Sehuman, alsmede
de Europese Verdedigingsgemeenschap.
Op de voorgrond
Androcles en
jbshMk s WmÊm
Te Venetië is mgr. Agestini, patriarch van Venetië begraven. De overbrenging van
het stoffelijk overschot geschiedde per gondel.
Het hoofdbestuur der PTT heeft een
boekje uitgegeven met enkele cijfers en
feiten over het dienstjaar 1952.
In 1952 werden in het binnenland 1669
millioen kleine poststukken vervoerd tegen
1560 millioen in het vorige jaar, en 15.7
millioen postpakketten tegen 13.7 millioen
in het vorige jaar.
Naar het buitenland en de overzeese ge
biedsdelen ging in 1952 6.065.000 kilogram
post (v. j. 5.450.000 kg). Naar alle Europese
landen tezamen ging 2.443.000 kg (v. j.
2.326.000). Naar de landen buiten Europa
tezamen ging 3.622.000 kg (3.124.000
kg.), waarvan naar Indonesië 2.072.000
(1.811.000), Suriname en de Nederlandse
Antillen 223.000 (229.000), de Verenigde
Staten 474.000 (429.000). Er ging 593.000
kg luchtpost naar het buitenland (524.000),
waarvan naar Europese landen een 343.000
(308.000) en 250.000 naar landen buiten
Europa (216.000).
Het aantal rekeningen bij de postchèque-
en girodienst bedroeg op 31 December
1952: 571,000 (v. j. 551.000). Het totaal aan.
tal boekingen bedroeg 171 millioen (v. j.
160.446.000) met een bedrag van ƒ83 mil
liard (v. j. ƒ80.829.000). Het algemeen
saldo-tegoed was eind 1952: 1,1 milliard
(v. j. 1.094 millioen).
Meer dan 4 millioen spaarrekeningen
Bij de Rijkspostspaarbank werd in 19§2
een spaaroverschot van ruim tien millioen
gulden bereikt. Aan rente zal ongeveer
dertig millioen kunnen worden bijgeschre
ven. Het aantal spaarrekeningen bedraagt
thans ruim 4.1 millioen. De jeugdspaaractie
had in 1952 400.000 deeinemers (v. j.
360.000). Het inleggerstegoed (inclusief
rente) was eind 1952 1.338.000.000 (v. j.
1.297.500.000),
Wat de telegrafie betreft werden in het
binnenlands openbare verkeer 2.700.000
gewone telegrammen verzonden (v. j.
2.998.000), naar het buitenland werden in
het openbaar verkeer verzonden 2.000.000
telegrammen (v. j. 2.165.000).
Voor de telefoondienst waren eind 1952
772 automatische telefooncentrales met
611.695 nummers in dienst, tegen vorig jaar
745 met 564.745 nummers. Er waren nog
58C handcentrales met 77.000 nummers in
dienst (vorig jaar 618 met 77.869 num
mers). Het aantal in dienst zijnde telefoon
aansluitingen bedroeg eind 1952 590.000
(v. j. 546.807). Op de wachtlijst stonden
nog 28.000 aanvragers (v. j. 40.169). Het
locale kabelnet werd in 1952 uitgebreid met
ongeveer 1800 km, waardoor de totale
lengte thans rond 35.000 km bedraagt. De
lengte van het interlocale kabelnet is thans
18.810 km (vorig jaar 17.200 km).
Het landelijke mobilofoonnet omvat 23
basisstations met 125 aansluitingen.
In 1952 is het nieuwe of het overgangs
tarief voor de telefoon in twintig sectoren
ingevoerd. Van de 101 geautomatiseerde
sectoren met rond 525.000 aansluitingen is
thans in 67 sectoren met rond 396.000 aan
sluitingen het nieuwe of het overgangs
tarief van kracht.
Het aantal radiodistributie-aansluitingen
steeg van 484.230 tot 485.000. Rond 82 pro
cent van het aantal aangeslotenen kan naar
vier programma's luisteren, rond acht pro
cent naar drie en rond tien procent naar
twee programma's. Er zijn nog ongeveer
tachtig aangeslotenen, die slechts één pro
gramma kunnen horen.
Voorbereidingen werden getroffen tot
het stichten van e'en nieuwe zendercomplex
ten behoeve van de wereldomroep in de
directe omgeving van de zender te Lopik.
De totale opbrengst van de verkochte
radiozegels bedroeg 17A millioen gulden.
Op postrekening werd VA milloen gulden
aan luisterbijdragen ontvangen. De luister
bijdragen voor aansluitingen op het draad-
omroepnet brachten 5 A millioen gulden op.
Het aantal toestelbezitters bedroeg eind
1952: 1.720.000 (v. j. 1.621.412). Bij con
trole werden 47.000 niet aangegeven toe
stellen gevonden. De controledienst inde
een millioen gulden aan achterstallige
luisterbijdragen.
Het PTT-bedrijf had eind 1952 in dienst
35.575 (v. j. 35.163) vast en tijdelijk aange
stelde employés en 14.390 (v. j. 14.829)
arbeidscontractanten.
Tenslotte bevat het verslag een over-
Op 7 Januari hoopt de heer J. C. van
Kralingen, thans werkzaam als chef van de
afdeling zetterij van Joh. Enschedé en Zonen
Grafische Inrichting N.V., de dag te vie
ren waarop hij 25 jaar bij deze vennoot
schap in dienst is.
zicht van enige belangrijke bedrijfsbaten,
(alles in millioenen guldens): postzegels
81 (75.1); frankering door middel van ma
chines 16.8 (14.1); binnenlandse telegram
men 2 (2.2); buitenlandse telegrammen
13.1 (12.5); binnenlandse telefoongesprek
ken 90.6 (84.7). Internationale gesprekken
10.4 (9); telefoonabonnementen 28.5 (26.3);
abonnementen radiodistributie 12.8 (12.3);
rente beleggingen postchèque- en giro
dienst 21.6 (21.7); rente beleggingen rijks
postspaarbank 49.1 (48.5).
Zaterdag heeft prof. mr. J. A. van Ha
mel in het gebouw van de Hoge Raad in
Den Haag de algemene vergadering van
de Nederlandse Vereniging voor Interna
tionaal Recht geopend met een welkomst
woord speciaal aan de ministers Beyen en
Luns en aan 'de ambassadeur van België,
de heer Graeffe. In deze vergadering wer
den onder meer besproken de rapporten
over de Europese Gemeenschap voor Ko
len en Staal, uitgebracht door mr. P. A.
Blaisse, lid van de Tweede Kamer, en
prof. mr. G. van Hecke, hoogleraar aan de
universiteit te Leuven.
Mr. Blaisse noemde een aantal zwakke
punten in deze gemeenschap. Niet zonder
goede argumenten kan men beweren, zo
zei hij, dat verschillen in omstandigheden
van nationale aard de integratie, zelfs op
een beperkt terrein, onmogelijk maken.
Een gedeeltelijke integratie kan leiden tot
bepaalde onbillijkheden, indien het alge
meen economisch, monetair, financieel en
sociaal beleid in de deelnemende landen
sterk uiteen blijft lopen. Een tweede la
cune in het verdrag ligt op het politieke
vlak. Op zichzelf is het evenwicht tussen
de verschillende organen der gemeenschap
niet op alle delen bevredigend. In de eer
ste plaats valt op de overheersende positie
van de hoge autoriteit. Erger is echter, al
dus mr. Blaisse, dat executieve en legisla
tieve in een hand zijn verenigd. De prae-
adviseur zegt, dat de opvatting als zou de
sectorsgewijze integratie de enige juiste
ontwikkeling zijn voor de Europese een
wording, heden ten dage wordt verwor
pen. Het verdrag is niet aanvaard uit
terhnisch-economische overwegingen, maar
uitsluitend op politieke gronden, te weten
de Frans-Duitse toenadering. Overeen
stemming bestaat in brede kring, dat op
korte termijn een Europese Politieke Ge
meenschap in het leven moet worden ge
roepen op bovenstatelijke grondslag. Met
name acht men een dergelijke politieke
organisatie nodig op het gebied van de
defensie. De discussies in het internationale
vlak met betrekking tot de competentie
hebben nog niet tot overeenstemming ge
leid. Dit vraagstuk zal het hoofdthema
vormen van de binnenkort in Straatsburg
te houden vergadering.
Mr. Blaisse was van oordeel, dat van
den beginne af geen twijfel zal mogen be
staan, wat Centraal-Europees en wat door
de staten zelf ter hand wordt genomen.
Zijns inziens moet limitatief in het statuut
worden aangegeven op welke terreinen de
Europese Politieke Gemeenschap bevoegd
is en welke bevoegdheden door haar wor
den uitgeoefend. De rest blijft tot de com
petentie van de afzonderlijke staten be
horen.
Prof. mr. G. van Hecke had een prae-
advies uitgebracht over scheiding en even
wicht van machten in de Europese Ge
meenschap voor Kolen en Staal. Hij ver
geleek daarin de structuur van de gemeen
schap met de gewone structuur van de
internationale instellingen. In elke inter
nationale instelling wordt een deel van de
scuvereiniteit door de leden afgestaan aan
internationale organen. De intensiteit van
die afstand bepaalt de graad van integra
tie, die in de internationale instelling wordt
bereikt. De meest volledige integratie zou
te vinden zijn in een internationale in
stelling, die over belangrijke vraagstukken
met eenvoudige meerderheid wetgevende
maatregelen kan treffen, die verbindend
zijn voor de verschillende staten. Zulke
hege graad van integratie is in zekere
mate te vinden in de Gemeenschap voor
Kolen en Staal, die daarom dichter staat
bij een federale structuur dan bij een ge
wone internationale instelling.
Uit belangstelling voor het werk van
mijn vriend Frans Hesmerg, wiens uit
muntende vertaling men gebruikte, had ik
na de première op Nieuwjaarsdag nogal
wat recensies gelezen
over de opvoering
van „Androcles en de
leeuw" van G. B.
Shaw door de Haagse
Comedie onder gast-
regie van de als revo-
lutionnair vermaarde
Erwin Piscator en
daar de meeste reac
ties nu niet bepaald
overliepen van waar
dering begaf ik mij
gisteravond met som
bere voorgevoelens
naar de Koninklijke
Schouwburg om dit
uiterst merkwaardige
blijspel te gaan zien.
Daar komt nog bij dat
ik geen liefhebber
van Shaw ben. Wel
nu, volkomen tegen
mijn verwachting in
heb ik een kostelijke
avond beleefd.
„Androcles en de
leeuw" handelt over
het vervolgen van de
Christenen in het
oude Rome, maar
heeft geenszins de
worsteling tussen ,,de
ware geloofsopvat
ting" en „de dwaling"
tot onderwerp. Shaw
stelde zich op het
standpunt.dat er altijd martelaren en onder
drukkers zullen zijn en daarom kan het
helaas niet anders of deze comedie blijft
tot in lengte van dagen actueel, zolang
iedere propagandist voor een overtuiging,
die tegen de gevestigde orde indruist, wordt
gevreesd en daardoor gehaat. Hoewel het
niet minder een discussiestuk is dan de
andere werken van Shaw, kan ik het beter
waarderen (het dateert uit de tijd van
„Pygmalion") door de fantastische inslag.
Zeer terecht meende Shaw dat het blij
spel de beste toneelvorm is om denkbeel
den op een karakteristieke wijze te ont
vouwen. Hij werkte de oude fabel van de
Griekse kleermaker Androcles die in de
arena wordt geworpen, maar uit dankbare
vriendschap gespaard blijft door de leeuw
omdat hij dit verscheurende monster, toen
beiden nog in vrijheid waren, heeft verlost
van een pijnlijke doorn in zijn vborpoot
dan ook om tot een bijzonder burleske
comedie. Door van Androcles een Christen
te maken vond hij tevens gelegenheid het
geheel de allure van een theologische extra
vagantie te geven.
Wat betreft karaktertekening heeft Shaw
met „Androcles en de leeuw" zo goed als
al zijn andere stukken ruim overtroffen.
Natuurlijk is het even dialectisch, maar in
dit geval doen de personen ons zowaar
geloven dat zij inderdaad de belichaming
van hun eigen denkbeelden zijn. En juist
de altijd menselijk blijvende clownerie
(hoe goedkoop sommige grapjes ook mo
gen zijn) doet het tragisch aspect van de
keerzijde der getoonde médaille treffend
gevoelen.
Gewetensvragen
Sterker dan in menig ander geval vormt
dit blijspel een eenheid met het scherp
zinnige voorwoord. Het is er in zekere zin
zelfs een illustratie van. Het behoeft der
halve niemand te verbazen dat regisseur
Piscator de noodzaak heeft gevoeld de toe
schouwers enigszins met deze inleiding be
kend te maken. Hij heeft daar een eigen
aardige oplossing voor bedacht: als men
de zaal betreedt, waar dan reeds circus-
rnuziek weerklinkt, ziet men op het toneel
acht verplaatsbare schermen van verschil
lende grootte, waarop de titels van de
meeste paragrafen als gewetensvragen en
slagzinnen staan vermeld. Het is jammer,
dat men geen kans heeft gezien dit typo
grafisch wat gelukkiger en beter in het
oog lopend te verzorgen. De prikkelende
bedoeling is echter duidelijk en moet zeer
tot genoegen zijn van de lieden die bewe
ren dat Shaw's stukken de prijs vormen,
die wij voor zijn voorwoorden hebben te
betalen. Op de twee middelste borden is
een bloemlezing uit de beklemmende epi
loog afgedrukt, benevens een herhaling
van wat klaarblijkelijk als de moraal
wordt beschouwd: „Wij hebben nu lang
genoeg met de keuze van Banrabas gedaan.
Waarom zouden we het niet eens met het
Christendom proberen?"
Episch theater
Men mocht iets dergelijks van Piscator
verwachten. Deze leerling van Max Rein-
hardt hij werkte van 1919 tot 1930 in
Berlijn en ging daarna als tegenstander
van Hitler via Parijs naar New York
trok in de Duitse bloeiperiode van zijn
creativiteit reeds sterk de aandacht door
zijn te hulp roepen van alle mogelijke
mechanische hulpmiddelen om de argu
menten van de door hem langs construc
tivistische lijnen in scène gezette stukken
zo helder mogelijk te belichten en letterlijk
naar voren te brengen. Hij was (met
Tairov) de grote gangmaker van het zo
genaamde epische theater, dat niet zonder
emotie maar met verheviging door toepas
selijke feitelijkheden, politieke en maat-
Cees Laseur als de keizer met de titelhelden
de leeuw. Geheel links Bob de Lange
schappelijke waarheden tot het publiek
wilde laten doordringen. Zelfs redevoerin
gen, films en statistieken schakelde hij
daarbij in om het gezichtsveld van de toe
schouwer te verdiepen, althans te vergro
ten. Zo beschouwd al is de uitwerking
van dergelijke effecten uiteraard lang niet
meer adembenemend zoals in de twintiger
jaren leek Piscator de aangewezen man
om een intellectueel-agitatorisch schrijver
als Shaw, die in de eerste jaren van zijn
actief socialisme menigmaal op een zeep
kist in Hyde Park de bevolking van Lon
den vermanend toesprak, naar wens te
dienen. Kenschetsend voor zijn methode
was de aanleg van een klein podium links
over het voetlicht, met rode koorden af
gezet, dat telkens voor kardinale openba
ringen als een soort spreekgestoelte dienst
deed.
Men kan dit allemaal verouderd vinden.
Men kan niet zeggen, dat Shaw door dit
alles tekort wordt gedaan, misschien wel
dat hij te weinig letterlijk en te veel naar
de geest is genomen. Maar het is onrede
lijk om te verklaren dat Piscator niet
deugt, nu hij Shaw in zijn ware gedaante
vertoont! Als men deze voorstelling niet
kan aanvaarden, dan moet men daaruit de
consequentie trekken en zich teleurge
steld van Shaw afwenden.
Goede typeringen
Door de als proloog gebruikte ver
plaatsbare schermen om te draaien en in
allerhande suggestieve opstellingen als
décorstukken te gebruiken wordt boven
dien een verrassende dieptewerking be
reikt, nog verhoogd door een buitenge
woon fraaie belichting. Het is overigens
wel jammer dat dergelijke toneelbeelden
waarschijnlijk alleen in de Koninklijke
Schouwburg een theater uit duizenden
verwezenlijkt kunnen worden. Als de
emotionele uitstraling geringer is dan mo
gelijk moet worden geacht dan dient dit
geloof ik voornamelijk te worden geweten
aan Elisabeth Andersen, die weliswaar
zuiver de fiere tekst van de vrijdenkster
Lavinia vertolkte, maar haar physieke
verschijning te weinig liet meespreken.
Voor de rest was het een zeer bevredi
gende opvoering met burleske typeringen
van pseudo-heiligen door Jan Retèl als de
zijn naastenliefde ook tot de dieren uit
strekkende titelheld, van Johan Valk als
„de verkeerde Christen" en vooral van
Bob de Lange als de op het critieke mo
ment door zijn natuur overweldigde
krachtpatser Ferrovius, de smid. Daarbij
kwamen dan nog de wispelturig-kijvende
Megaere van Annie Leenders, de knappe
kapitein van Frans van der Lingen en de
sublieme keizer van Cees Laseur, aristo-
cratisch-zelfbewust, geestig nonchalant,
met een volstrekte minachting voor men
senlevens.
Nooit eerder dan uit deze voorstelling
van Piscator heb ik zo sterk de tot bezin
ning manende parallel met de actualiteit
gevoeld. Men vergelijke bij voorbeeld de
rol van Spintho maar eens met wat Johan
Brouwer over de romantische verzetshel
den in Spanje heeft geschreven, om nu
maar te zwijgen over het door Shaw in
zijn epiloog zo indringend gestelde dilem
ma van Christelijke plicht en vaderlands
liefde. Van de costuums van Noni Licht
veld dient vooral gememoreerd te worden
des keizers sleepgewaad, dat tot een ver
makelijk spel met de leeuw hulde voor
de lenige plastiek van Gerard de Groot
aanleiding gaf. DAVID KONING
DANS
HAARLEM.
Aanvang nieuwe cursussen
beginners, Gevorderden en
Meergevorderden 2e helft
Januari
WOLLEN DEKENS
2e keus.
Deze week nog verkoop
prachtige wollen dekens
(kl. afwijkingen) gr. ma
ten, alleen voor instellin
gen en particulieren, (niet
v. d. handel) f 15.50,
f 17.50, f 18.90. TAPIJT-
HANDEL „MARO' N.V.,
Jansstr. 85 bij Gr. Markt,
Haarlem.
VOORDELIG, VLUG EN STERK
BESTOLITE, 5 x zo sterk en
stukken voordeliger
Herenzolen 3.50 p. p.
Dameszolen 2.95 p. p.
Kinderzolenv.a. 1.95 p. p.
ALLEEN BIJ
OOSTERDUINWEG 22
TELEFOON 4592
Eet handelszaak kan niet buiten reclame,
dat is een erkend feit.
De beste reclame is: adverteren.
Het beste adverteren doet men in dit blad.
Zuiderdorpstraat 9 Velsen-Z.
wenst zijn cliëntèle een voorspoedig 1953.
