In Santpoort woonden twintig
eeuwen geleden al mensen
Wereldnieuws
PANDA EN DE HAND-VIS
Eerste conclusie van het onderzoek der archeologen
In 1 dag retour
öe radio geeft Woensdag
ió het
zo
J
2
Kerkelijk Nieuws
Nieuwe walvisvaarder
in 1955 naar zee
Joh. A. Alsbach officier
in Orde van Oranje Nassau
Wettélijke regeling voor
avondlycea bepleit
Wilton Fijenoord heeft
voor drie jaar bouworders
auto-financiering
DINSDAG 14 APRIL 1953
De opgraving, die onder auspiciën van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bo
demonderzoek, met medewerking van de „Archaeologische Werkgemeenschap voor
Westelijk Nederland" te Santpoort is verricht, werd reeds kort in ons blad vermeld.
De resultaten, waarover nu iets meer te vertellen is, zijn zeker bevredigend te noe
men. Prettig is ook, dat de Rijksdienst dit moeilijke werk geheel aan de arhateur-
achaèologen kon en wilde overlaten, leerzaam in hoge mate voor de deelnemers, die
deze arbeid zo wetenschappelijk mogelijk hebben uitgevoerd. Voorop dient gesteld,
dat de eindconclusies ook thans nog moeilijk kunnen worden getrokken. Al het gevon
den materiaal, netjes in genummerde zakjes verpakt er zijn zeker een duizendtal
scherven en beenderen gevonden wacht op nader onderzoek.
Foto's en tekeningen zijn gemaakt, op
metingen gedaan, grondmonsters genomen.
De bioloog gaat de botjes bestuderen, on
derzoekt de talrijke plantenzaden, bekijkt
en telt onder de microscoop stuifmeelkor-
rels van duizende jaren geleden. De geo
loog zal de verschillende monsters aarde,
zand en klei nader bekijken, terwijl de
archaeoloog het aardewerk sorteert en
dateert. Zij allen werken samen en zo
mogen wij na enige maanden van geduldig
werk hopen op nadere gegevens. Wat hier
dus volgt zal zich beperken tot algemeen
heden, terwijl eventuele jaartallen met
grote voorzichtigheid dienen te worden
genomen.
Minstens vier woonlagen
In grote trekken is de structuur van het
onderzochte heuveltje, waarvan maar een
zeer klein deel kon worden bekeken, nu
wel tot klaarheid gekomen. Het blijkt, dat
zich in dit oude duintje minstens een vier
tal woonlagen bevinden uit verschillende
tijden; als grijs-zwarte of donkerbruine
banden steken zij af tegen het gele duin
zand (afb. 1, de Noordwand van de ge
graven kuil).
Op elk van die lagen hebben dus men
sen gewoond; de onderste laag is natuur
lijk de oudste. (I). Zeer voorzichtig is deze
laag met de schop afgeschoven en wij
mogen hier een woord van hulde uiten aan
het adres van onze helpers,twee gemeen
tewerklieden, die in enkele dagen het
moeilijke vak terdege onder de knie had
den. Daarbij kwamen talrijke scherven
voor de dag van een zeer fraai aardewerk,
hardgebakken, lederbruin of glanzend
zwart van kleur, met zorg gepolijst. Ge
zien de eigenaardige, ietwat hoekige vor
men, durven wij dit baksel wel plaatsen
in de eerste eeuw voor Chr. Duidelijk waren
brandplekken van zuren waarneembaar, met
veel stukjes houtskool; van welk hout zal bij
onderzoek blijken. Ook beenderen van
dieren kwamen aan het licht, waarover
aanstonds meer. De mensen die dit alles
achterlieten hebben gewoond op een laag,
zwakgewelfd heuveltje, waardoor zij be
schermd waren tegen overstromingen van
ADVERTENTIE
UW MATRASSEN bijgevuld of vernieuwd.
MAAKLOON 1. pers. 12.50. 2 pers. 15.-
HAARLEMS MATRASSENHUIS
H. DE GRAAFF
Gr. Houtstraat 103 Tel. 11485 Haarlem
HILVERSUM I, 402 M.
7.00 Nieuws. 7.13 Gewijde muziek. 7.45 Een
woord voor de dag. 8.00 Nieuws. 8.15 Platen.
9.00 Voor de zieken. 9.30 Voor de vrouw. 9.40
Platen. 10.30 Morgendienst. 11.00 Dood
spoor, hoorspel. 12,00 Sopraan en piano. 12.30
Land- en tuinbouwmededelingen. 12.33 Ge
varieerde muziek. 12.59 Klokgelui. 13.00
Nieuws. 13.15 Protestants Interkerkelijk
Thuisfront. 13.20 Metropole-orkest en solist.
14.05 Carmen, opera (acte I) (platen). 14.45
Voor de meisjes. 15.00 Amusementsmuziek.
15 30 Pianokwartet. 16.00 Voor de jeugd.
17 20 Orgel. 17.50 Militaire causerie. 18.00
Platen. 18.15 Geestelijke liederen. 18.30
R.V.U.: Voorjaar in de natuur. 19.00 Nieuws.
19.10 Boekbespreking. 19.25 Platen. 19.30
Buitenlands overzicht. 19.50 Platen. 20.00
Radiokrant. 20.20 Omroeporkest, 21.15 Ne
derlandse Staatslieden van de 19e eeuw,
causerie. 21.35 Lichte muziek 22.00 Platen.
22.05 Twee piano's 22.30 Internationaal
Evang. comment. 22.40 Platen. 22.45 Avond
overdenking. v. 23.00 Nieuws. 23.15—24.00
Platen.
HILVERSUM H, 298 M.
7 00 Nieuws. 7.10 Platen. 7.15 Gymnastiek.
7 30 Platen. 7.33 Operettemuziek. 8.00
Nieuws. 8.18 Platen. 8.50 Voor de huisvrouw.
9 00 Platen. 10.00 Schoolradio. 10.20 Voor de
vrouw. 11.00 Platen. Orgel. 12.30 Land- en
tuinbouwmededelingen. 12.33 Voor het
teland. 12.38 Platen. 13.00 Nieuws. 13.20
Lichte muziek. 13.50 Platen. 14.00 De weg
omhoog, causerie. 14.15 Jeugdconcert. 15.00
Voor de jeugd. 15.30 Hoorspel voor de jeugd.
16 00 Pianorecital. 16.10 Voor de jeugd. 16.45
Voor de zieken. 17.15 Platen. 17.30 Instrumen
taal kwartet. 17.50 Regeringsuitzending:
Nieuw Guinea's eilanden in de Geelvink
baai 18 00 Nieuws. 18.20 Actualiteiten. 18.30
Lichte muziek. 19.00 Aan weerszijden van
de Atlas, klankbeeld. 19.20 Platen. 19.30 Voor
de jeugd. 20.00 Nieuws. 20.05 Politiek com-
•mentaar. 20.15 Metropole-Orkest en solist.
20.45 De regen kwamhoorspel. 21.40
Omroeporkest en soliste. 22.20 Gaan we een
nieuwe ijstijd tegemoet?, causerie. 22.35 In
strumentaal sextet. 23.00 Nieuws. 23.15
Socialistisch nieuws in Esperanto. 23.20
Jazzmuziek met commentaar. 23.35—24.00
Platen.
BRUSSEL, 324 M.
12.00 Omroeporkest. 12.30 Weerbericht.
12.34 Platen. 13.00 Nieuws. 13.15 Platen. 15.45
Kamerorkest en solist. 17.00 Nieuws. 17.10
Platen. 17.30 Causerie. 17.40 Platen. 17.45
Boekbespreking. 18.00 Litterair-muzikaal
programma. 18.30 Voor de soldaten. 19.00
Nieuws en persoverzicht. 19.40 Cello en
piano. 20.00 Hoorspel. 20.45 Platen. 22.00
Nieuws. 22.15 Litterair-muzikaal program
ma. 22.55—23.00 Nieuws.
BBC
22.00—22.30 Nieuws. Achter het IJzeren
Gordijn. Vrijbuiters Radiodagboek. (Op 224,
49 en 42 m.).
zee- of rivierwater. Maar een groter
vijand zou voor hen het stuifzand blijken,
dat in een haast witte laag deze oudste
woonplaats overdekt.
Springklosje
De volgende laag van onderaf (II) is
dikker en zwarter, hier en daar zeer hard
en compact. Hij bevat meer houtskool,
grijze banden as en laagjes roodachtig
verbrand leem. Het hier gevonden aarde
werk, waaronder een fraai, kegelvormig
spinklosje, blijkt iets anders van struc
tuur en vorm dan bij laag I, al zijn er
overgangen. Het zwarte, meestal gepo
lijste goed overheerst, terwijl de klei-
massa (van het nabije IJ afkomstig) sterk
is gemagerd met gruis van zeeschelpen;
geestig steken deze witte puntjes af tegen
de donkere ondergrond. Dit „mageren"
was een technische noodzaak, om te voor
komen dat de potten, die geheel uit de
hand zijn opgekneed, zouden barsten bij
het drogen. In deze laag II, die wij met
enige voorzichtigheid zouden willen date
ren omtrent het begin onzer jaartelling,
werden zeer veel botten gevonden van vee
en jachtbuit: runderen, varkens, schapen,
reeën en vogels. Ook een kies, die waar
schijnlijk aan een bever behoorde. De
lange pijpbeenderen zijn alle stukgesla
gen, om de merg er uit te kunnen halen.
Vele beensplinters zijn scherp en priem-
vormig; mogelijk hebben deze als werk
tuigen dienst gedaan, want metaal was
schaars. Tussen veel zeeschelpen, daar
door de bewoners gebracht, lagen ook
verscheidene huisjes van landslakken, de
zelfde beesten die nu nog 's zomers onze
tuinen onveilig maken. Nadere determina
tie van dit alles zal ongetwijfeld nog wel
verrassingen opleveren.
Weer is het zand gaan stuiven, maar nu
heeft het de top van de allengs hoger
wordende heuvel niet bereikt. Dat blijkt
uit de lichte streep zand tussen II en III,
die naar het O. toe smaller wordt en ten
slotte geheel verdwijnt. Laag III is haast
nog zwarter dan II. Interessant is, dat hier
de aardewerkscherven geheel anders zijn!
Het baksel is zachter, de vormen zijn ron
der en ook wel iets grover, de rand van
de potten is soms gekarteld en een enkele
maal komen er oortjes aan voor. Niet lan
ger is de klei met schelpgruis gemengd
(schelpen zijn hier ook niet gevonden),
maar nu met kaf of kleine stukjes stro
en gras. Na het bakken zijn de afdrukken
hiervan duidelijk in de wand van de pot
of schotel behouden gebleven.
- Verdreven do or het zan d
Dergelijk aardewerk, dat ook bijna net
zo in de Friese terpen voorkomt, is rond
om Velsen veel gevonden, o.a. bij Schoo-
nenberg en op Rooswijk. Wij plaatsen dit,
met vrij grote waarschijnlijkheid, in de
eerste eeuw na Christus. Kennelijk zijn de
bewoners van laag III verdreven door ge
weldige zandverstuivingen. Boven hun
woonplaats ligt namelijk een zeer dikke
laag geel-bruin-grijs zand, merkwaardig
dooraderd met bruine golflijntjes (zie afb.
I). Na enige tijd heeft zich hierop een
bos gevormd, in hoofdzaak uit eiken en
berken bestaand. Onderaan de grijsach
tige laag IV zijn hier e"n daar de sporen
van de wortels nog zichtbaar. Ook deze
laag is, zij het kortstondig, bewoond ge
weest. De scherven die hieruit te voor
schijn kwamen lijken echter zoveel op die
van laag III, dat wij deze bewoning niet
later dan in het begin van de tweede eeuw
na Christus kunnen stellen. Daarop wijst
ook de losse vondst van een Romeinse
scherf (import uit Gallië), die door één
van onze vooraanstaande deskundigen
juist in die tijd wordt gedateerd. Het spijt
mij, dat dit verhaal eentonig wordt, maar
ook de boslaag IV is ondergegaan door
stuifzand! En ook een later bos, dicht on
der de heuvelkruin gelegen, heeft dit lot
getroffen. Maar hier schijnen geen mensen
meer gewoond te hebben. In onze tijd heb
ben er, vóór de oorlog, op dit duintje grote
beuken gegroeid. Sommige van hun fijne
wortels bleken doorgedrongen te zijn tot
in de onderste woonlaag, meer dan twee
meter diep.
Woonden hier nu Friezen, Bataven, „Can-
ninefaten"? Wij weten het nog steeds niet.
Eigenlijk weten wij nog zo bitter weinig af
van onze Germaanse voorouders en daarom
is elk onderzoek op dit gebied nuttig en
nodig.
Wel merkwaardig is, dat het oudste
aardewerk, uit laag I en II, beter van kwa
liteit en afwerking is, dan het latere. Er
is meer zorg aan besteed, het is minder
Aardewerk uit de verschillende woonlagen.
breekbaar en de vormen zijn karakteristie
ker. Afb. 2 tracht hiervan, op schematische
wjjze, een idee te geven.
Op de onderzochte heuvelhelling zelf
hebben geen woonhuizen gestaan. Die
moeten wij zoeken in de kern van de heu
vel; er bestaan reeds aanwijzingen dat
zij hier inderdaad in plattegrond nog
in de bodem aanwezig zijn. Wat wij bloot
legden was dus voornamelijk de helling
buiten het huis, met zijn vuurplekken en
afval van aardewerk en beenderen. Het is
om bovenstaande redenen zeer te wensen,
dat het bij deze proefgraving niet zal
blijven, maar dat het werk op groter
schaal zal worden hervat. Al eerder werd
in laag III bewerkt ijzererts gevonden.
Over het gebruik hiervan door de oude
Germaanse stammen en de interessante
conclusies die hieraan zijn vast te knopen,
hoop ik u in een volgend artikel iets te
mogen vertellen.
H. J. CALKOEN
ADVERTENTIE
fn een sfeer van hoffelijke gastvrijheid vliegt
U snel en comfortabel naar Uw vacantie-
bestemming. De KLM omringt U met vele goede
zorgen en laat U genieten van een service die
geheel en al op U is gericht. Gun Uzelf het
genoegen van een reis per KLM, als een prettig
begin van een goede vacantie.
Ned. Herv. kerk
Drietal te Scheveningen (vac. L. Boer)
F. D. Emous te Hillegersberg, W. B. den
Hertog te Loosduinen en A. J. Jörg te
Apeldoorn.
Beroepen te Bant (N.O.P.) K. Beks te
Harlingen. te Rouveen, B. Haverkamp
te Veen (N. Br.). door de Generale Sy
node in buitengewone dienst voor de
geestelijke verzorging luchtstrijdkrachten,
E. Hoekstra, cand. te Leeuwarden.
Beroepen te Delft mr. C. Luiten te
Mijnsheerenland.
Chr. Geref. kerken
Bedankt voor St. Thomas (Ont. Canada)
(Old Chr. Church) J. P. Geels te Rotter-
dag-C. Tweetal te Gouda, M. W. Nieuwen-
huijze te 's-Gravenhage en C. Verhage te
Broek onder Akkerwoude.
Geref. kerken
Aangenomen naar Meppel (vac. C. P. T.
Rijper) A. C. Hofland te Molenaarsgraaf-
Brandwijk.
Geref. gemeenten
Bedankt voor Katwijk aan Zee J. W.
Kersten te Genemuiden.
Omstreeks 1 November zal te Schiedam
bi] Wilton-Fijénoord de kiel worden gelegd
van de nieuwe walvisvaarder, die de „Wil
lem Barendsz" zal opvolgen. Onvoorziene
omstandigheden voorbehouden hoopt men
het schip begin December 1954 te water te
laten, waarna het in de zomer van 1955 zal
worden afgeleverd.
Het nieuwe fabrieksschip zal voor het
eerst in het seizoen 1955/'56 aan de walvis
vangst deelnemen. Een naam voor deze
walvisvaarder is nog niet vastgesteld.
De vangstresultaten van de Nederland-
sche Maatschappij voor de Walvischvaart
staken in het afgelopen seizoen zeer gun
stig af bij die van de buitenlandse maat
schappijen. De traanprijs van 77.10 pond
per ton blijft echter ten achter bij die van
het vorige jaar, toen 118 pond per ton werd
betaald. Men acht de met de regering ge
sloten overeenkomst bij een bepaalde
productie wordt een minimumdividend van
6 percent gegarandeerd hierbij van veel
belang. De „Willem Barendsz" wordt aan
het eind van deze maand in Amsterdam
terugverwacht.
De muziekuitgever Johann A. Alsbach te
Amsterdam heeft Zondag zijn tachtigste ver
jaardag gevierd.
De secretaris van burgemeester d' Ailly,
mr. A. J. Ruys, het gemeentebestuur van
Amsterdam vertegenwoordigend, deelde
tijdens de receptie mede, dat Koningin Ju
liana de jarige heeft benoemd tot Officier
in de Orde van Oranje Nassau. Tot de tal
rijken, die de heer Alsbach kwamen felici
teren, behoorden onder andere de 84-jarige
dirigent Fred Roeske, prof. dr. K. P. Bernet
Kempers, Willem Andriessen, Bertha
Seroen. Ferdinand Helmann, Karei Mengel
berg, Nico van der Linden en dr. Paul
Cromheim.
Er waren bloemen van het Bureau voor
Muziekauteursrechten, waarvan de heer
Alsbach bestuurslid is, van het Concert
gebouw en van talrijke instellingen en par
ticulieren.
In Utrecht heeft de Vereniging van
Avondlycea in Nederland haar eerste con
gres gehouden. Het werd bijgewoond door
de staatssecretaris van Onderwijs, mej.
dr. A. de Waal, en de oud-minister van
onderwijs dr. G. Bolkestein.
De voorzitter, dr. A. Knorringa, zei in
zijn openingswoord dat nog steeds tamelijk
vaag is, wat een avondlyceum eigenlijk is.
Vóór de oorlog kende men die alleen in
Amsterdam en Utrecht, na de oorlog zijn
er verscheidene andere gesticht. De reden
van de stichting is, dat er veel intellect
verloren gaat tot nadeel van de gemeen
schap.
Geschiedenis avondlyceum
Dr. J. A. A. Verlinden, van het depar
tement van Onderwijs, Kunsten en Weten
schappen, sprak over de geschiedenis van
het avondlyceum. Thans zijn er in Neder
land 11 avondlycea, die bij de vereniging
aangesloten zijn. dus behalve «die te Am
sterdam en Utrecht, Rotterdam, Den Haag,
Groningen, Haarlem, Enschedé, Hilversum,
Arnhem en Eindhoven. Een levensnood
zaak is aanpassing van het leerplan aan
de omstandigheden. Dr. Verlinden achtte
het nodig dat het avondlyceum wettelijk
geregeld wordt en zei, dat het avondlyceum
tot ontwikkeling is gekomen door de on
baatzuchtigheid der leerkrachten. Hij
hoopt, dat men dit in de toekomst niet
meer over het hoofd zal zien. Want het
heeft grote materiële hulp nodig.
Prof. dr. J. P. Kruyt, socioloog te Utrecht,
sprak over de sociale waarde van het
avondlyceum en dr. J. P. Chr. de Boer,
inspecteur van het voorbereidend Hoger
en Middelbaar Onderwijs te 's-Graven
hage, over de eisen waaraan een avond
lyceum moet voldoen.
3
In het jaarverslag van de dok- en werf-
maatschappij Wilton Feijenoord N.V te
Schiedam wordt medegedeeld dat de werk
plaatsen gedurende geheel 1952 volledig
bezet zijn geweest. Totaal zijn 1.056 sche
pen gerepareerd, waarvan 676 voor buiten
landse rekening. In de drijvende droog
dokken zijn 339 schepen opgenomen, me
tende 2.584.834 ton. Op de dwarshelling
zijn 37 zee- en 60 rivierschepen behandeld..
De schade aangericht door de overstro
mingsramp is van beperkte omvang geble
ven en gedeeltelijk door verzekering ge
dekt.
De matcriaalpositie, die bij het begin
van 1953 vooral voor soheepsbouwstaal on
gunstig was, is geleidelijk verbeterd. On
der invloed van de in werking getreden
gemeenschap voor Kolen en Staal geven de
prijzen, voor kolen en schroot een stijging
te zien. De directie vreest, dat dit uit
eindelijk zal leiden tot een prijsverho
ging van het. staal.
Het aantal werknemers is van 6.662 tot
7.021 gestegen. De verplichte en vrijwillige
sociale lasten zijn per hoofd toegenomen
van f 732 in 1948 tot f 1000 thans. Het
saldo van de bedrijfsre.kening bedraagt
f 11.933.337 (f 10.801.052). Voorts is op ver
kocht terrein een boekwinst behaald van
f 998.071, Een bedrag van f 9.906.948 wordt
afgeschreven. Er kan 11 dividend (9
worden uitgekeerd.
De vraag naar nieuwe schepen en ma
chines is de laatste tijd afgenomen. De
Beschuldiging. Kapitein Oscar Lorentszen,
de gezagvoerder van het Zweedse schip
„Naboland" dat Vrijdag 3 April in de
Dardanellen in aanvaring kwam met de
Turkse duikboot „Dumlupinar", die
daardoor verging, is beschuldigd van
dood door „onoplettendheid en onvoor
zichtigheid".
Proef. De Amerikaanse republikeinse se
nator Knowland heeft Maandag voor
gesteld, dat de UNO de welgemeendheid
van de Russische vredesstappen op de
proef moet stellen door het houden van
vrije verkiezingen in Noord-Korea voor
te stellen. De senator opperde de' mo
gelijkheid, dat de communisten in Ko
rea een bestand willen sluiten, opdat de
Sovjet-Unie de tijd krijgt om een voor
raad atoombommen aan te leggen, ter
wijl zij hoopt, dat het vrije deel van de
wereld zich intussen ontwapent.
Arrestatie. De president van de bond van
havenarbeiders aan de Amerikaanse
Oostkust, Joseph Ryan, is gearresteerd.
Hem wordt verduistering en misbruik
van vakverenigingsgelden ten laste, ge
legd. De 68-jarige Ryan is ook voor
zitter van de internationale bond van
havenarbeiders. Ryan is later onder
borgstelling vrijgelaten. Hij wordt er
onder meer van beschuldigd met geld
van de vakbonden een anti-communis
tisch fonds te hebben gevormd en hier
uit voor persoonlijke uitgaven te hebben
geput.
Politiek. Volgens de journalist Drew Pear
son is Margaret Truman van plan in de
politiek te gaan. Zij zou er over denken,
zich candid aat te stellen voor de Con
greszetel die thans bezet wordt door
Jeffrey P. Hiïlelson, een republikein
uit Missouri, de staat waar de familie
Truman woont.
Bekentenis. Otto Verber, uit Oostenrijk
geboortig en voormalig officier van de
inlichtingendienst van het Amerikaan
se leger, heeft toegegeven schuldig te
zijn aan spionnage ten behoeve van de
Sovjet-Unie. De 31-jarige Verber werd
in Januari te Wenen aangehouden en
per vliegtuig naar Washington over
gebracht. Hij bezit de Amerikaanse na
tionaliteit.
Uitstel. Het hooggerechtshof te Washing
ton zal niet voor 27 April een beslissing
nemen in de zaak-Rosenberg. Het hof
had zich vandaag zullen uitspreken over
het cassatieverzoek van het echtpaar
Rosenberg.
Gebrek. Het Tsjechoslowaakse blad „No
va Svoboda" heeft geklaagd over ge
brek aan politieke belangstelling; van
de Tsjechoslowaakse jeugd. Volgens het
blad had een functionaris van de com
munistische partij medegedeeld dat.nog
slechts 305 van de 957 onlangs opge
richte politieke studiekringen activiteit
ontplooien.
Bezoek. Het Amerikaanse departement
van Buitenlandse Zaken heeft Maan
dag medegedeeld, dat het de plannen
van mevrouw Pearl Mesta, die Maan
dag aftrad als Amerikaans gezante in
Luxemburg, om de Sovjet-Unie te be
zoeken, goed zal keuren. Mevrouw
Mesta werd tezamen met een republi
keins lid van het Amerikaanse Huis van
Afgevaardigden, Fulton, door de Sovjet
ambassadeur in België en Luxemburg
uitgenodigd voor een bezoek aan de
Sovjet-Unie. Een woordvoerder van het
departement deelde mede dat mevrouw
Mesta als ambteloos staatsburgeres zal
reizen.
Staking. In dertien van de- achttien Ford
fabrieken in Amerika heeft men Maan
dag het werk moeten staken wegens ge
brek aan onderdelen. De onderdelen
moeten worden geleverd door een fa
briek te Monroe in de staat Michigan,
waar sedert 1 April 2200 arbeiders in
staking zijn. In totaal zijn nu 47.000 van
de 130.000 arbeiders van de Fordfabrie
ken zonder werk. Een woordvoerder
verklaarde dat, naarmate men in andere
fabrieken gebrek aan onderdelen zal
krijgen, meer arbeiders zonder werk
zullen komen.
16. Toen het tot Pat O'Nozel doordrong,
dat Joris de handvis had gestolen, stond
de grote detective sprakeloos. Panda, die
door zijn vroegere ervaringen met Joris,
wel de een of andere streek verwacht had,
ging dan ook het eerst tot actie over. „Wij
moeten alarm slaan, vóór hij het gebouw
uit is!", riep hij op de alarminstallatie be
springendFluks haalde hij de handh
en meteen begonnen overal in het gt^
bellen te rinkelen. „Wat een toestand, wat
een toestand!"jammerde Pat, „bekorrah,
wie had dat ooit kunnen denken.... zo'n
keurige persoon met zo'n heldere kijk op
mijn eigenschappenshij noemde mij
een genie.Intussen misten de alarm
bellen hun uitwerking niet; overal renden
zaalwachters, die de poorten van het mu
seum afsloten en de onthutste bezoekers
argwanend aankeken. Alarm betekende,
dat er iets was gestolen, maar wat er was
gestolen, wist nog niemand. Intussen rende
de oorzaak van al deze consternatie met
zijn buit door de gangen. De poorten waren
voor Joris' neus dichtgeslagen doch hij
wist nog een achterdeurtje, waardoor hij
hoopte te kunnen ontsnappen. Maar juist
toen hij het bereikt had, sloeg dit deurtje
automatisch dicht en was ook deze uitweg
voor hem afgesloten. „Foei!", prevelde hij,
„zij sluiten vóór sluitingstijd! Thans baat
slechts list!"
ADVERTENTIE
FRANS VAN OAAIEN - ASSURANTIËN
LODEWIJK VAN DEYSSELLAAN 19£, - HAARLEM - TEL. 24414
orderportefeuille is echter van dien aard,
dat de afdeling voor nieuwe bouw op on
geveer drie jaren van volle bezetting kan
rekenen;
HET voorwiel van een fiets loopt zó
licht, dat we het zelfs met een enkele
handbeweging in snorrende wenteling kun
nen brengen. Hoe perfect de kogellagers
ook mogen zijn en hoe zorgvuldig we elk
onderdeel ook hebben geolied, desondanks
gaat het wiel steeds langzamer draaien en
tenslotte staat het geheel stil. Geen kind
dat zich daarover nog verbaast,
dus waarom zouden wij het
doen? We weten heus wel, dat
een kleine kracht als de wrij- Hpf flrflfMPn
ving elk voorwerp dat zich j
met eenparige snelheid voort- Q6F 33FQ6
beweegt tot stilstand noopt.
Tot zover hebben we dus
niets nieuws beweerd. Oók
niet. wanneer we hieraan toevoegen dat de
aarde eveneens een lichaam is dat zich
gelijk het spinnende fietswiel met grote
snelheid om zijn eigen as wentelt. Maar
hiermee zal, naar uw smaak wellicht, de
vergelijking dan ook moeten eindigen,
want op het fietswiel werkt de wrijving
als remmende kracht zodat uiteindelijk
een stilstand intreedt, terwijl de aarde in
haar aswenteling door niets geremd wordt,
zodat door alle eeuwen heen de gelijk
matige wisseling van dag en nacht gewaar
borgd is. Deze redenering is juist, zolang
we haar bezien in het kortstondige bestaan
van het menselijk leven, maar vanuit de
astronomische gezichtshoek is zij onjuist.
En de hoofdschuldige hieraan is onze trou
we maan.
We weten dat de maan twee getijden
per etmaal voorzaakt. Niet alleen het wa
ter der oceanen stuwt zij doof haar aan
trekkingskrachop, maar zoals wij op
deze plaats al eens hébben uitééngezet
ook het vasteland; de elastische schil van
de aarde wordt tweemaal daags 25 tot 50
cm. opgeheven. Deze dagelijkse golf stuwin
gen veroorzaken uiteraard een enorme
wrijving, die energie aan de aswenteling
van de aarde onttrekt, waardoor de draai
ing wordt geremd en daardoor vertraagd.
Het verschil met het spinnende fietswiel
is dus alleen nog gelegen in het feit dat
alles zich op geweldig grote
schaal voltrekt en dat de
formidabele wrijving die de
omhoog geheven oceanen en
de uitgerekte aardse bolschil
veroorzaken, toch nog onbe
tekenend is in vergelijking
tot de kolossale aardmassa.
Daardoor zal géén mense
lijke generatie iets kunnen merken van
het langzamer tempo waarin de aaide gaat
draaien.
Slechts zeer verfijnde sterrekundige
waarnemingen hebben overtuigend aange
toond dat de omwentelingssnelheid van
de aarde in de loop der tijden iets is afge
nomen en berekeningen over de wrijving
der getijdestromen in zee-engten spe
ciaal in de Beringsstraat hebben het
waarschijnlijk gemaakt dat deze vertraging
ook inderdaad aan de getijden-wrijving
moet worden toegeschreven. Tot zover
kloppen dus de waarnemingen met de
theorie.
Wanneer de aarde langzamer gaat draaien,
brengt dit noodzakelijk met zich mee dat
de dagen langer worden. Maar wat heb
ben we daar op den duur van te verwach
ten?
Daarover morgen.
(Nadruk verboden)
H. PéTILLON.
