Een nieuw IJmuiden
Centrum blijkt onmisbaar
verrijst, steen na steen
in stad zonder kern
„Grenscorrecties" in de IJmond
of samensmelting van gemeenten
Smaken en smaken in de nieuwbouw
Velsen „rondt zich af" met
huizen en openbare gebouwen
De mees ee zij m woeieg
ie het eieewe IJmuiden.
VELSEN BOUWDE
Twee steden - twee elementen
11
E.K.A.B.
Duin wijk ter tafel
Dankbaarheid
LogischOud-IJmuiden
Verdwijnt het individu in de stenen f
DONDERDAG 2 4 SEPTEMBER 1953
Associatie voor
lijkbezorging
Wendt U in droeve omstandigheden
tot deze onderneming, met haar vaste
en lage tarieven.
In het bijzonder voor ingeschrevenen
zeer biilijk.
T~\E gemeente Velsen is moeilijk als een afgerond geheel
te zien zowel voor hen die haar bewonen als voor
degenen, die aan haar bouwen. Het jonge IJmuiden heeft
zijn stempel op de kleinere bevolkingscentra van Velsen
gedrukt wel eens nolens volens en het is dus niet ver
wonderlijk dat de plannen, die deze gemeente opbrengt om
een stad te scheppen „waar het goed is om te wonen en te
werken" een IJmuidens cachet lijken te krijgen.
Maar de gemeente Velsen, met al haar onderdelen als geheel
beziend, moet een objectieve opmerker toch erkennen dat de
„randplaatsen" hun forse en eigen aandeel krijgen in de groei
der Velsense gemeenschap. Velsen Noord, compleet wat
huizenbouw betreft op de „Gilden" na, Driehuis, werkend
aan een uitbreidingsplan dat het karakter van de plaats niet
aantast maar de mogelijkheden tot groei-naar-IJmuiden-toe
evenmin verwaarloost en Santpoort, zich in het uiterste
Zuiden homogeniserend met Bloemend aal-Haarlem en in het
Noorden een nieuw Velsens woongebied bij een nieuw Vel-
sens verkeersnet vormend. Een verkeersnet, dat de Velser
tunnel als directe aanleiding heeft, een woongebied dat deels
de forensen en deels de industrialisatie als steunende fac
toren bezit.
EEN kern kent dit Velsen nóg niet in
de zin van een centrum, dat represen
tatief geacht mag worden voor een stad
van 70.000 inwoners, zöals het uitbreidings
plan het voorspelt. In dit opzicht bouwt
Nederland anders dan bijvoorbeeld Enge
land, waar een garden-city begint met het
centrum, dat warenhuis of gemeentehuis
mag zijn in sommige gevallen zelfs een
schouwburg maar zeker met niet min
der gevoel voor grote lijn.
Het moge betreurd worden, dat dit
nieuwe IJ muiden-V eisen zijn kern, zijn
„gezicht" nog niet heeft, het is aan de
andere kant verheugend, dat er in de
gemeentelijke plannen ruimte ie over is
om de representatieve functie van de
gemeente alsnog in te voegen. Dan
denken wij natuurlijk aan het raadhuis,
dat in deze gemeente nóg een probleem
is omdat de groei van de IJ mond als ge
heel óók gewicht in de schaal van het
bouwen en gelduitgeven legt. Wij
denken aan de schouwburg, die Velsen
nodig heeft op een basis, die het
culturele leven houvast biedt; wij den
ken dankbaar aan een middenstand, die
durft te bouwen.
WINKELSTICHTING Plein 1945 en
plan v. d. Broek en Bakema zijn twee
elementen in deze middenstandsijver, die
straks het „gezicht" van IJmuidens nieuwe
centrum blijvend gaan bepalen; het nieuwe
raadhuis zal als architectonisch „klank
bord" voor deze bouw geen probleem,
maar een werkelijkheid moeten worden.
Zijn de omliggende plaatsen in het Vel
ser woongebied nog niet „vol" IJmui
den zelf is het ook nog lang niet. Deze
week gaat de De Noostraat „open"; bin
nenkort komt hét uitbreidingsplan vóór
Duinwijk, het nieuwe stadsdeel schuin ach
ter de Vissershaven ter tafel; de "sanering
van Oud-IJmuiden gaat haar langzame
gang en de gaten in de bebouwing vullen
zich met verheugende regelmaat op.
Tussen Duinwijik en de De Noo
straat ligt IJmuidens toekomst voor
70.000 inwoners of wellicht meer.
De lijn, die in een hier en daar wat
gedeukte cirkel met als middelpunt
zeg maar het marktplein getrokken
zou kunnen worden, sluit dan de in
dustriegebieden aan de randen der
woonoorden buiten.
Maar ze zijn een even belangrijk deel
van Velsens toekomstplannen als de wo
ningbouw zelve. Want de visserij is met
de scheepvaart een bron van verzorgende
nijverheid, die in groot-IJmuiden een lo
gische plaats kan krijgen. Achter de Zuid
zij en in oud-IJmuiden.
De jeugd van IJmuiden ziet door de ruines
van een geteisterde stad een nieuw licht:
de zon boven een herrezen IJmuiden.
gebreid, gas- en waterleiding, rekken zich
tot de uiterste toppen der bebouwing ge
lijk de aderen der bloedsomloop in een
wassend organisme.
En de daarbij behorende overheidsge
bouwen gaan dan evenzeer om uitbreiding
vragen. Een nieuw kantoor voor gas en
water, een nieuwe „reiniging", een slacht
huis.... Dat slachthuis, punt van vele
studiën en overwegingen, zal hoogstwaar
schijnlijk zijn plaats vinden in Duinwijk,
waar ook een nieuw pompstation voor de
rioolwaterzuivering gebouwd zal moeten
worden. En daarmee begint de noodzaak
van een uitbreiding van de rioolwaterzui
veringsinstallatie evëneèns te klemmen.
Zódat er aan de Amstëïdams.eweg, waar
Velsen het afval van de stad verweckt tot
waardevolle landbouwstoffen, mettertijd
een uitbreiding zal moeten komen, gelijk
waardig aan de nieuwe aanspraken op het
vergrote rioleringssysteem.
HET is moeilijk een eindpunt te zien
aan deze ontwikkeling. Het uitbrei-
dngsplan legt zichzelf de bekende limiet
van 70.000 zielen op, maar niemand zal
kunnen zeggen, of deze grens inderdaad de
afsluiting van de stad IJ mui den-Velsen
betekent, al wordt het moeilijk grond te
vinden, die bebouwd kan worden zonder
andere, eveneens hevige belangen aan te
tasten.
Het is gemakkelijker de nieuwe bevol
king van IJmuiden te „voorspellen". Wij
hebben haar eens als „ambtenaren op
weekloon" horen karakteriseren, waarmee
geen denigratie werd bedoeld, maar slechts
een erkenning van de nivellering, die onze
tijd op sociaal-economisch gebied veroor
zaakt een nivellering, die bijvoorbeeld
in de Verenigde Staten het verschil tussen
arbeider en middenstander gering heeft
gemaakt. Dit karakter van IJmuiden is een
der consequenties van de nieuwe structuur
van de IJmond en de woningbouw is een
zijner uitvloeisels. Maar aan de andere
kant wordt de woningbouw simpelweg be
paald door de woningwet of de nood;
zo men wil. De middenstandsbouw in de
betekenis, die daar voor de oorlog aan
werd gehecht, is dichter bij de arbeiders
woning gekomen dan velen lief is en het
gevolg werd, dat vele „middenstanders" in
huizen wonen, die kleiner zijn dan hun
wensen aangeven.
Maar er is een grote dankbaarheid
mogelijk voor degene, die dit Velsen-
IJmuiden bewoont.
De_ stad. heeft haar woningverlies in
gehaald en zelfs al overschreden. Wie op
5 Mei 1945 op het Willemsplein heeft
gestaan of tussen de brokken van IJmui-
dcn-Oost, zal met dankbaarheid de werk
lust gedenken, die hier zowel aan de
zijde der overheid, als aan de kant. der
particulieren aan ten grondslag heeft
gelegen en zal liggen tot het probleem
van de woningnood ten volle is opgelost.
Dan pas kan vervuld zijn, 'vat in de
aanhef uJér'd gezegd van het. nieuwr
IJmuiden: dat het een stad is geworden,
„waar het goed is om te iconen en te
werken".
Daarbij wordt oud-IJmuiden zeer posi
tief gezien als het ressort van de nijver
heid. die de vishandel als aanleiding
heeft. Want de huidige situatie, waarbij de
vis eerst in Noordelijke richting naar de
handel gaat om daarna om te moeten bui
gen naar de Zuidzij ter verwerking, waar
na zij deels terug komt aan de Noordzij
voor de verzending, is niét logisch De lijn
zou beter doorgetrokken kunnen worden
naar het Noorden en wijst dan naar oud-
IJmuiden.
Dat naar veler mening niet zo ontoegan
kelijk is voor de vis als de tegenstanders
van de industrialisatie wel willen doen
voorkomen. Moderne transportmiddelen,
heftrucks en auto's immer® overwinnen de
helling naar IJmuiden-West zonder veel
bezwaar en dat de VICO een industriehal
naast de coöperatie Kennemerland in het
hart van oud-IJmuiden heeft gereserveerd,
wordt, door de propagandisten voor oud-
IJmuiden als gedeeltelijk industrieterrein
als een teken aan de wand gezien. In gun
stige zin.
DE Oranjestraat krijgt haar nieuwe
vorm: de ministeriële goedkeuring op
het desbetreffende stukje van het weder-
opbouwplan is het enige beletsel voor de
uitvoering er van. En over dit alles heen
hangt de historische noodzaak om het ver
ouderde woongebied rond de haven een
andere bestemming te geven, zoals dat in
ettelijke Westeuropese havenplaatsen als
vanzelf is gebeurd: het woongebied trok
zich van zijn oorspronkelijke plaats terug
en gaf zijn grond prijs aan de outillage,
die bij die haven en haar schepen komt.
Wreed soms?
Ja maar de tijd heeft geleerd dat de
pijn van het ogenblik wordt weggewist
door de voldoening der toekomst.
Duinwijk zal ten dele de behoeften aan
woningen moeten opvangen. Achter dat
nieuwe stadsdeel beginnen de duinen, die
tot op hun verantwoorde grens zijn afge
knabbeld door de draglines en bulldozers,
welke aan haast elke nieuwe wijk in
IJmuiden vooraf moeten gaan. Duinen,
waarmee zuinig omgesprongen wordt on
danks de ogenschijnlijke vraatzucht van de
woningbouw, omdat het recreatiegebied
voor West-Nederland als een zaak van het
allergrootst belang wordt onderkend.
Naarmate de bevolking van de nieuwe
stad aan de zee zich uitbreidt, stijgt de be
hoefte aan technische voorzieningen zowel
<vr?der_ als bovengronds voor deze groeien
de gemeenschap. Rioleringen worden uit-
„Over smaak valt niet te twisten" zegt
het spreekwoord en er zullen dus in
IJmuiden altoos felle tegenstanders zowel
als enthousiaste aanhangers van de in de
nieuwbouw verwezenlijkte bouwstijlen te
vinden zijn.
Zij, die een hygiënische en moderne
bouw voorstaan zullen kunnen wijzen op
de legio voordelen van lucht, licht en
ruimte-suggestie in het merendeel der
complexen, die na de oorlog zijn verre
zen. En zij hebben gelijk. Vergelijk de
wnoingbouw van het begin dezer eeuw
met de eenvoudigste Velsense „duplex"
en het verschil valt onmiddellijk in het
voordeel van de nieuwe opvattingen uit.
Zij, die zeggen dat er geroeid moet wor
den met de beschikbare riemen en dat de
woningwetbouw geen wilde sprongen toe
laat - ook zij hebben volmaakt gelijk. De
voorstanders van een strakke uniformi
teit in de nieuwe stad krijgen evenzeer
hun zin en kunnen dan óók nog en pas
sant wijzen op de vriendelijke aankleding
der woonblokken door groen en bloemen
- voorzover het groeien wil in het duin
zand.
Maar een haast even groot gelijk is
aan de kant dergenen, die de zakelijke
stedebouw foeilelijk vinden te sober,
en over twintig jaar voor de allereerst
gebouwde complexen althans belangrijk in
waarde gedaald als de woningnood zal
zijn opgeheven. Zij kunnen met recht wij
zen op de volslagen eenvormigheid, die
geen individuele vrijheden naar de aard
van de bewoner open laat. Om dan echter
onmiddellijk het antwoord te krijgen, dat
de individuele „smaak" van vroeger ook
niet veel fraais opleverde. De gevaren van
de eenvoudigheid zijn inmiddels niet tet
onderschatten: de mens, daags in de fa
briek, in zijn vrije tijd temidden van
derd andere, eendere huizen zal weinig
mogelijkheden vinden zijn persoonlijkheid
te ontplooien. Deze materie is in voile
In totaal zijn in de gemeente Velsen
tot en met de Siste Augustus 1953
S8S0 nieuwe woningen gebouwd,
daarbij de duplex-huizen als twee-
gezinswoningen gerekend; worden
deze als 1 wooneenheid berekend, dan
kreeg Velsen er 3543 nieuwe huizen
bij. Daarmee zijn wij het woningbezit
van voor de oorlog met 500 voorbij.
In Nieuw-IJmuiden zullen nog onge
veer 400 nieuwe huizen kunnen wor
den bijgebouwd, in de Gilden ie Vel
sen Noord is ruimte voor 600 huizen:
in Diiinwijk kunnen 2000 nieuwe wo
ningen gezet worden en als dit plan
klaar is, denkt men het huizennood-
probleem wel zo ongeveer te hebben
opgelost.
DE drie gemeenten Velsen, Beverwijk en Heemskerk vormen de hoofdbestand
delen in een studie, die zich diepgaand bezig houdt met de gemeentelijke in
deling in de IJmond. Dat in dit zeer samengestelde probleem verschillende stand
punten dooreikaar lopen, zal niemand verwonderen, die de huidige, historisch ge
groeide grenzen dezer drie gemeenten beziet: ze storen zich niet aan de nieuwe in
dustrieën, maar lopen dwars door de Breedbandhallen, ze houden geen rekening
met het viaductenstelsel, dat eerlang de overweg in de Wijkerstraatweg moet ver
vangen en ze snijden Beverwijks industriële verzorgingsgebied aan de haven zonder
meer in tweeën: de toevoerwegen zijn Velsens territoir, het industriegebied staat in
Beverwijk.
Hoe zich de gemeentelijke eenheden
dus in de toekomst ook gaan vormen, er
zullen bepaalde grenscorrecties nodig zijn
om deze onvolkomenheden weg te nemen
tenzij het ganse nieuwe wooncentrum
rond de IJmond ook tot één gemeente
wordt samengekneed en dan hoogstwaar
schijnlijk alleen de naam „IJmond" als
meest logische benaming zal kunnen
krijgen.
H.oe redelijk dit samenvoegen op het
eersfe gezicht lijkt, bij nader inzien kle
ven er aan een dergelijke oplossing bev
zwaren van sociologische aard. De ge
meenten benoorden het Noordzeekanaal
gaan immers een periode van stormach
tige groei tegemoet: Beverwijk ontplooit
zich tot een stad, die groter wordt dan
Velsen en zal als zodanig de plaats bene
den het kanaal ov'ervleugclen. Velsen-
IJmuiden daarentegen consolideert zich:
is binnen afzienbare tijd aan de grens van
zijn expansie. Wanneer men deze beide,
verschillend gerichte gemeenten, met
Heemskerk zoü willen samenvoegen tot
é.én stad „IJmond"; clan zouden er groot
heden samengebracht worden, die elkaar
moeilijk verdragen. -Niet in de chauvinis
tische zin van het. woord, maar louter so
ciologisch. Beverwijk wendt zich van Vel
sen af Beverwijk groeit naar het Noor
den. En bovendien: de politieke geaard
heid der beide grootste IJmond-onder-
delen ligt op eenzo volstrekt verschil
lend niveau, dat ook uit dezen hoofde
een samensmelting moeilijk zou zijn, nog
daargelaten de eenzame figuur, die het
tuinbouwdorp Heemskerk zou worden in
een industriestad.
Maar de huidige scheidslijnen behoeven
herziening, dat is zonder meer duidelijk.
Daarmee komt onmiddellijk de positie van
het Hoogóvenbedrijf in het geding: een
IJmuidens bedrijf, dat voor de gemeente
zijner vestigiging bepaalde positieve en
ook negatieve consequenties meebrengt,
maar naar de kaart gezien een bedrijf, dat
in het Noordelijk deel van de IJmond
groeit. En zich dan ook naar het Noorden
uitbreidt. Is het dus verantwoord, Velsen-
Noord naar Beverwijk over te hevelen?
Indien het „risico" van de Hoogoven
overdracht naar de Beverwijkse autono
mie op de koop toe wordt genomen, wel
licht. Anders wellicht niet. Deze aange
legenheid is nog te zeer in wording, dan
dat er een vaststaand plan omheen ge
bouwd kan worden,-maar ze dringt toch
ook wel weer voldoende' om enige spoed
noodzakelijk te maken. 'Vooral-de kleine
grenscorrecties, in de aanhef vermeld, zul
len onder ogen gezien moeten worden.
Het „aquarium" - een licht complex in
glas en steen, dat door zijn strakke lijn
de nieuwbouw langs de toekomstige IJmui-
dense groenstrook markeert en een goed
voorbeeld is van moderne stedenbouw.
roering ook in IJmuiden, waar een
sociograaf een deskundige dus, die de
sociologische achtergronden dezer ge
meenschap bestudeert en ten dienste van
de overheid uitwerkt meer dan nodig
is, willen de stenen de mens niet ver
stikken.
ADVERTENTIE
GEUREND naar kalk en verf komen
elke dag de nieuwe IJmuidense hui
zen klaar voor hun bewoners en de stof
feerders, de behangers en de verhuizers
beleven in deze nieuwe wijken gouden
tijden. Want een huis is ondanks de mas
sale bouw een kostbaar bezit gebleven in
dit IJmuiden, waar nog ettelijke honder
den met smart op een eigen woning wach
ten wie de bekende „vergunning" van
het Huisvestingsbureau in de zak heeft,
wacht dus meestal geen weken voor hij de
blijde incomste viert met plaksel, hamei
en gordijnfournituren.
DEZE nieuwe hufzen vragen om een
passende „aankleding". Maar dat is
niet altijd mogelijk, wanneer de meubel
tjes van degenen, die er in trekken, al lang
geleden gekocht zijn of de mensen uit een
ander, ouder huis komen, waar de sfeer
om andere meubilering vroeg dan in de
lichte ruimten, die de architecten schiepen
„zonder aanzien des persoons". Het is voor
te stellen, dat het echtpaar-op-jaren, dat
een stukje van het „aquarium" aan Gra
ham- of Radarstraat krijgt toegewezen,
zich onwennig voelt met de mahoniehou
ten, trijp beklede stoelen in de om een mo
dern interieur vragende nieuwe woning.
Het is niet te verwonderen, dat een jong
echtpaar met een volwassen dressoir in de
maag zit voor het zo lang gewenste nieuwe
nestje, dat niet meer dan een vlot thee-
meubeltje kan verdragen of een aardig
uitslaand kastje aan de muur voor servies
en eetgerei.
MAAR wie het geluk heeft, een huis
van deze moderne series, die in
alle variëteiten tussen de Zeeweg en het
duin te vinden zijn, naar eigen goede
smaak en weloverwogen te
kunnen inrichten, kan er
mooie effecten mee berei
ken en gebruik maken van
het overvloedige licht, dat
deze nieuwbouw aan de
binnenkant zo aantrekkelijk
maakt. Een voorbeeld?
Radarstraat 38 - op de
hoek.
Meneer is econoom bij de
Hoogovens, mevrouw dol
blij met het nieuwe huis,
dat met zijn vier kamers,
douchecel en keuken een
ideale ruimteverdeling geeft
ondanks de beperktheid
van het vloeroppervlak. Ze
hebben liet in blauw en geel
gezocht en tegen de muur
staat een gezellige sala
mander voor het zwarte
tegelvlak, dat hier de tra
ditionele schoorsteenman
tel smaakvol vervangt. Een
eenvoudige schemerlamp,
een laag tafeltje, een zitje
bij het raam en zowel de
kleurencombinatie als de
ruimtewerking zijn in dit
knusse flatje ten volle ge
slaagd Twee maanden wo
nen ze nu in IJmuiden en
het zijn twee maanden vol
tevredenheid geweest, over
een huis „waar ze je maar
instoppen". Achteraf be
keken is dat „maar instop
pen", een noodzaak van
deze huizenarme tijd, dus
nogal meegevallen.
Of er dan helemaal geen
bezwaren zijn tegen het
huis?
Het jonge vrouwtje moet
er nog al even over pieke
ren. Dan komt het: het glas
van de balcons is niet door
zichtig en dat belemmert
het uitzicht.
Aan de Grahamslraat, op
nummer 166 woont een an
der jong echtpaar, één uit
de duizenden van dit over
wegend jonge IJmuiden.
Ook op een hoek. Ook „mo
dern". En óók tevreden.
Klachten? De schuifdeur
tussen de smakelijk-knusse
huiskamer en de gezelligs
salon is haast niet te zien
doordat er een grote plaat
spiegelglas in gezet werd
en je kunt er dus zomaar
tegenaan botsenOveri
gens? Hevige tevredenheid,
ook hier.
Zo hebben we ze bij tien
tallen gehoord, de intens-
contente bewoners van de
nieuwbouw, die wel een
tuintje zouden willen,(maar
er zitten nu eenmaal geen
vijf poten aan een schaap),
die niet meer dan twee kin
deren kunnen hebben (maar
dan zien we wel weer) en
die graag wat meer groen
om zich heen zouden zien
(maar dat komt ook nog
wel, als we de plantsoen
dienst mogen geloven).
TOCH is er meermalen
een diepe belangstelling
te onderkennen voor ver
antwoorde woninginrich
tingen en één van die
jonge huisvrouwen zei het
zo: „Er moest eigenlijk een
adviesinstantie zijn, die al
le nieuwbakken huisvrou
wen bijstond met de in
richting van deze splinter
nieuwe huizen, want ik wil
wel eerlijk bekennen, dat
het voor mij een problee*n
is geweest".
