Tien jaar geleden: Dolle Dinsdag
NEDERLANDERS!!
Eén etmaal lang
lonkte de vrijheid
lüiil
Agenda voor
Haarlem
Kamerleden gaan Nederlandse
industrieën bezichtigen
DE BEVRIJDING IS NABIJ!!
BALLET
BEWEGINGS LEER
„Blunder van Breda" bracht wilde
vreugde en bittere ontgoocheling
Van der Hoogt-prijs
voor G. v. d. Graft
Dans-academie MARTIN
Problemen als investeringskapitaal
scholing en afzet worden doorvorst
Vier jongens gingen
het zeegat uit
De roes begint
De psychologische
achtergrond
tampons
Noodlottig optimisme
Opdracht voor
Henk Badings
In Haarlem
De NSB en de crisis
Ouders een maandlang
onnodig in ongerustheid
Jeugd bracht 55.000 voor
vluchtelingen bijeen
ZATERDAG 4 SEPTEMBER 1954
Dolle Dinsdag tien jaar geleden. Klaar en scherp, of het gisteren gebeurd is,
staat het beeld ons voor ogen: een beeld van wilde vreugde, van onbeschrijflijke
verwarring, van bittere ontgoocheling tenslotte een beeld dat onuitwisbaar in
ons geheugen gegrift is. Is het wel nodig, dat alles weer eens op te halen,
opnieuw te herinneren aan die korte koortsroes, die vrijwel iedereen meegemaakt
heeft en waarbij dus niemand meer „stil staat"? Of is het misschien juist
nodig en nuttig, af en toe om te zien naar de jaren die achter ons liggen en
ons even scherp bewust te worden van de gemaakte fouten? Zo ja, dan is
„Dolle Dinsdag" daartoe bij uitstek geschikt, want op die vijfde September
1944 zijn er bijzonder leerzame fouten begaan en niet alleen door „Londen
maar door ons allen.
Het begon allemaal zo rooskleurig.
Eerst, begin Juli, de invasie in Normandië,
gevolgd door zes weken van plaatselijke
gevechten zonder veel terreinwinst of
perspectief. Maar bezet West-Europa, leeg
geroofd en moegetobd, was vol goede moed,
.vol ongemotiveerd optimisme ook. En toen
dan ook tenslotte de grote doorbraak
kwam, spoelde mèt Hitiers militaire
machtsapparaat, ook de laatste reserve der
onderdrukte volken weg: iedereen was
wild van vreugde en zelfs de ergste zwart
kijkers waren er van overtuigd, dat de be
vrijding van ons land nog slechts een kwes
tie van dagen, hoogstens weken was. En de
feiten schenen hen in het gelijk te stellen,
want nadat op 23 Augustus Parijs gevallen
was, volgde Zondag 3 September Brussel,
terwijl de nazihorden, volkomen gedemo
raliseerd, op gestolen fietsen en boeren
karren over onze wegen bolderden om zo
snel mogelijk „Heim ins Reich" te komen.
Ziet u ze nog voor u, die eens zo trotse ver
tegenwoordigers van het Herrenvolk op
hun haastige retour, minzaam nagegrinnikt
door de verdammte Hollander?
En toen kwam, Maandagavond, de klap
op de vuurpijl: Breda was bevrijd! Alle
hooggestemde verwachtingen ten spijt
wilde niemand het geloven; dat kón immers
niet het moest een gerucht zijn, ver
spreid door de hemel weet wie en waartoe
en natuurlijk volkomen uit de lucht ge
grepen. Maar al spoedig kwamen er be
vestigingen van clandestiene radio-luis
teraars: de BBC (Nederlandse sectie) had
het „zelf" gezegd in de avonduitzending
van kwart voor twaalf. Nu was er geen
twijfel meer mogelijk; als een wervelwind
joeg het grote nieuws door stad en land en
nog diezelfde nacht kwam het op vele
plaatsen tot spontane reacties: ondanks
spertijd en duisternis stroomde men samen
op straten en pleinen om met een handdruk,
een schor Wilhelmus soms, lucht te geven
aan de blijde verbijstering die nog vergroot
werd toen men vernam, dat Radio Oranje
Maandagmiddag omgeroepen had dat de
Amerikanen al bij Maastricht waren.
Wel was dit laatste bericht niet zo „offi
cieel" als dat omtrent de bevrijding van
Breda Radio Oranje vermeldde uitdruk
kelijk, dat het uit Duitse bron kwam en
nog niet door SHAEFF bevestigd was, maar
uit het feit dat de militaire censor het had
ADVERTENTIE
laten passeren leidden velen af, dat ook dit
juist moest zijn.
Zo brak, in een roes van onstuitbare
feestvreugde, Dinsdag 5 September aan
Dolle Dinsdag. Aan geruchten en sensaties
was reeds in de eerste morgenuren geen
gebrek: Mussert en alle andere NSB-bon-
zen waren gevlucht, de stations in de grote
steden werden belegerd door bibberige
kameraden en kameraadskes, van eenzelf
de verlangen vervuld en de Geallieerden
maar oprukken in sneltreintempo! Rot
terdam was al gevallen en nu ging 't via
Den Haag en Lisse op de hoofdstad af,
waar de Amsterdammers al rijen dik langs
de Haarlemmerweg stonden om de bevrij
ders met bloemen en tranen in te halen!
Elders, aan de rand van de steden en dor
pen, dezelfde pathetische taferen, de zotste
situaties. Overal wapperde de vaderlandse
driekleur, Duitse politiemannen helpen het
verkeer regelen bij de uittocht der feest
gangers en op Amsterdams stadhuis con-
fei'eerden de leiders van Vrij Nederland
reeds met het stadsbestuur over de nade
rende bevrijding. Maar wat er kwam, geen
Geallieerde legers, en langzamerhand be
gon men te beseffen, dat er iets niet klopte
met het goede nieuws, dat overigens in de
middaguitzending van Radio Oranje nog
eens bevestigd was. De letterlijke tekst van
dit radiobericht luidde: „Volgens de offi
ciële berichten hebben Britse troepen
ooooooóooooooooc50oooogoooooooooooocoocx>x)oooocxdooooooc)oo
Het onjuiste BBC-bericht over de be
vrijding van Breda (zie nevenstaand
artikel) is wel de hoofdoorzaak, maar
niet de enige aanleiding tot „Dolle Dins
dag" geweest. Dit blijkt uit een scriptie,
enkele jaren geleden door een Leidse
student samengesteld naar aanleiding
van een uitgebreide enquête omtrent de
gebeurtenissen en geruchten in de Sep
temberdagen van 1944. Dit stuk herin-
nert eraan hoe er, door de wilde terug-
tocht van de Duitse troepen, de radio- 8
boodschap van Eisenhower aan de ha-
venwerkers en spoorwegmannen van
Rotterdam om zich „gereed te houden",
en een menigte van andere „goede voor- 8
tekenen", in bezet Nederland een span-
ning was ontstaan die zich noodzake-
'.ijkerwijs in de wildste geruchten moest 8
ontladen. „Er kan in het individu of
ook in een gans volk een innerlijke g
spanning heersen, die zo hoog stijgt, dat 8
men het bijna-bereikte doel reeds be- g
reikt acht. Men praat erover, maakt 3
veronderstellingen die weer als berich
ten worden doorgegeven totdat tenslot- g
te het gerucht de spanning oplost", al- g
dus een conclusie en iets dergelijks
vormde stellig de psychologische achter
grond van de massa-hysterie direct vóór
en op de Dolle Dinsdag.
Hoe sterk deze impuls was blijkt uit de
houding van de Nederlandse gevangenen
die naar Duitsland weggevoerd werden,
wier geloof in de aanstaande bevrijding
ook na Dolle Dinsdag onwankelbaar
bleef. Vele van deze gevangenen, waren
er tot het einde van de oorlog rotsvast
van overtuigd, dat ons land in Septem
ber bevrijd was.
xoooooooooocooooooooooooooooooooooooooooooooooooooocooa
De Prins richtte zich vervolgens persoon
lijk tot het ondergronds verzet en daarna
las ik een boodschap aan het Nederlandse
volk voor, waarin letterlijk verklaard werd:
Het uur der bevrijding, waarop Nederland
volkomen onzichtbaar
sterk absorberend
hygiënisch
voor de moderne vrouw
ZATERDAG 4 SEPTEMBER
Stadsschouwburg: „Anastasia", Toneel
groep „Theater", 8 uur. Concertgebouw:
,,'n Fijn span", Toneelgezelschap Johan
Kaart, 8 uur. Frans Hals: „De rode Pimper
nel", 14 j., 7 en 9.15 uur. Palace: „Mexi
caans goud", 18 j.. 7, 9.15 uur. Luxor: „De
rode speer". 14 j.. 7 en 9.15 uur. Roxy: „Het
duel met de duivel", 14 j., 7 en 9.15 uur.
City: „Michel Strogoff, de koerier van de
Czaar", 14 j„ 7 en 9.15 uur. Minerva: „Wa
renhuis op stelten", alle leeft., 7 en 9.15 uur.
Lido: „The Robe", alle leeft., 6.40 en 9.15
uur.
ZONDAG 5 SEPTEMBER
Zuiderkapel, Zuiderstraat: Ed. W. Pera,
10 en 5 uur. Jeugdsamenkomst, 8 uur
Stadsschouwburg: „Anastasia", Toneelgroep
„Theater", 8 uur. Concertgebouw: ,,'n Fijn
span", Toneelgroep Johan Kaart, 8 uur.
Frans Hals: „De rode Pimpernel", 14 j., 2,
4.30, 7 en 9.15 uur. Palace: „Mexicaans goud
18 j., 2, 4.15, 7, 9.15 uur. Luxor: „De rode
speer", 14 jr., 2, 4.15, 7 en 9.15 uur. Rem
brandt: „De gevangene van Zenda", 14 jr.,
2, 4.15, 7 cn 9.15 uur. Roxy: „Het duel met
de duivel", 14 jr., 2, 4.15, 7 en 9.15 uur. City:
„Michael Strogoff, de koerier van de Czaar",
14 jr., 2.15, 4.30, 7 en 9.15 uur. Minerva:
„Warenhuis op stelten", alle leeft., 2, 4.15,
7 en 9.15 uur. Lido: „Paljas", 18 jr., 11 uur;
„The Robe", alle leeft., 1.30, 4.15, 6.40 en 9.15
uur.
MAANDAG 6 SEPTEMBER
Gebouw „Zang en Vriendschap", Jans
straat: bijeenkomst van „De Grotere We
reld", 8 uur. Begijnhofkapel: Hermann Zaiss
comité, bijeenkomst, 8 uur. Frans Hals: „De
rode Pimpernel", 14 j„ 2.30, 7 en 9.15 uur.
Palace: „Mexicaans goud", 18 jr., 2, 4.15, 7,
9.15 uur. Luxor: „De rode speer", 14 jaar, 2,
7 en 9.15 uur. Rembrandt: „De gevangene
van Zenda", 14 jaar, 2, 4.15, 7 en 9.15 uur.
Roxy: „De kus van een dode", 18 jaar, 2.30
en 8 uur. City: „Michael Strogoff, de koe
rier van de Czaar". 14 jaar. 2.15, 7 en 9.15
uur. Minerva: „Lili", alle leeft. 8.15 uur.
Lido: „The Robe", alle leeft., 1.30, 4.15, 6.40
en 9.15 uur.
Breda bereikt; volgens niet-officiële
berichten zijn zij inderdaad reeds veel ver
der in Nederland doorgedrongen."
En dan komt tenslotte tegen de avond
de tragische ontgoocheling. Treurig en ver
bitterd aanvaarden de uitgelopen duizen
den, de reeds half-verwelkte bloemen voor
de bevrijders nog in de hand gekneld de
tocht naar huis, terug in de wanhoop, de
angst en de ontbering. Het is een geluk,
dat zij op dat ogenblik niet vermoeden wat
hun nog te wachten staat in de komende
hongerwinter.
Slechts één vraag kwelt hun de komende
dagen, een vraag die feller nijpt dan al hun
andere noden: „Waarom zond Londen de
„leugen van Breda" in zee?"
Om ons getergde volk nog dieper in de
ellende te storten? Om de vijand te mis
leiden? Om andere redenen van hoge poli
tiek of strategie? Men komt er niet uit, kan
zich geen redelijke verklaring voor deze
blunder denken en wrokt zoals men nog
zelden gewrokt heeft tegen de regering in
Londen, die bovendien verzuimt de flater
dadelijk te dementeren.
Woensdagmiddag 6 September meldt
Radio Oranje: „Omtrent het geallieerde
offensief in Nederland zijn geen nadere
officiële berichten ontvangen" waaraan nog
wordt toegevoegd: „Het is mogelijk dat
verdere offensieven van de hoofdmacht der
Geallieerden nog enige tijd op zich zullen
laten wachten." Dan komt, op 10 Septem
ber, in een uitzending van Robert Kiek, de
ontnuchterende erkenning: „Geallieerde
troepen hebben nog nergens de Nederland
se grens overschreden."
Daarna: stilzwijgen of vaagheden, totdat
Vrijdag 15 September eindelijk en nu
naar waarheid! de bevrijding van de
eerste Nederlandse stad, Maastricht, ge
meld kan worden. Maar over de „vergis
sing" van Breda geen woord!
Pas veel later in September 1946
heeft dr. L. de Jong, een der medewerkers
van Radio Oranje en thans directeur van
het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumenta
tie hieromtrent opheldering gegeven in
„Nederland in oorlogstijd", het orgaan van
zijn instituut. Daarin zegt hij onder meer:
„Men dient in het oog te houden dat, wat
de vrije volken betreft, de onderschatting
van 's vijands weerstandsvermogen en het
„over-optimisme" geenszins beperkt bleven
tot het grote publiek. Zelfs of misschien
moet ik schrijven: juist in de hoogste mili
taire kringen der geallieerden werd de
situatie (in de Septemberdagen voor dolle
Dinsdag) onjuist beoordeeld. Toen ik Zon
dagmiddag 3 September op het kantoor van
Radio Oranje terugkeerde, leek de climax
gekomen. De Political Intelligence van het
Foreign Office had meegedeeld dat er aan
wijzingen waren dat de Duitsers Nederland
ontruimden. „De Rotterdammer" opende de
uitzending met het voorlezen van een
boodschap van de Koningin, waarin zij
meedeelde dat Prins Bernhard benoemd
was tot bevelhebber van de Nederlandse
strijdkrachten.
zolang gewacht heeft, is nu nabij."
„Maandagmorgen had het Engelse War
Office de Nederlandse verbindingsdienst
laten weten dat de Engelse voorhoede zich
in de buurt van Breda bevond. Het betrof
hier een lichte gemotoriseerde verkennings
eenheid, die zeer snel rechtsomkeert had
gemaakt, maar dat wist men in Londen nog
fjy 2 ff- i Jjr mi
Vijf September 1944.
Ook het Herrenvolk kiest het hazenpad en daartoe wordt alles
wat maar rijden wil, „gevorderd".
Mussert, die met zijn bekende grondig
heid nooit iets gedaan had om zijn volge
lingen, dan wel hun vrouwen en kinderen
eventueel naar het „veilige" Duitsland te
kunnen evacuëren, redde zich de huid door
spoorslags op dienstreis naar Almelo te
gaan zogenaamd in opdracht van de
Duitsers. Blokzijl, De Ranitz en Van Huut
moesten plotseling, ook al „lm Auftrag",
naar Groningen en verscheidene andere
kopstukken uit de partij waren eveneens
toevallig sinds Maandagavond „de stad
uit", zodat de hevig ongeruste gewone
NSB'ers, die er ook van tussen wilden, zich
plotseling van hun ganse leiderschaar be
roofd zagen. In arren moede zijn zij toen
maar op eigen gezag de stations gaan be
stormen om nog een goed heenkomen te
zoeken en waartoe dat leidde, hebben
wij met eigen ogen kunnen aanschouwen.
En eerlijkheidshalve moet er aan herin
nerd worden, dat sommige NSB'ers ook in
die critieke dagen volgens het bevel van
Mussert op hun posten bleven, doch dit
v/aren grotendeels de kleine mannetjes.
Vrijwel alles wat tot de „gezagsdragers"
gerekend kon worden was althans enkele
dagen „met vacantie" gegaan veelal
vergezeld door uitpuilende koffers met lijf
tocht en kostbaarheden. Voor het vertrou
wen in de „leiding" was dit vrijwel de ge
nadeslag. Wel wist Mussert een deel van
zijn geschokte prestige te herstellen door
direct na Dolle Dinsdag met veel vertoon
van bravour het land af te reizen en zich
bij de Slag om Arnhem zelfs in de
voorste linies te wagen, maar het volstrekte
gezag ondermijnd als het was door de
niet. Trouwens, dat daar berichten binnen- intrigues van Feldmeyer, Van Geelkerken
kwamen over bewegin
gen van verkenners als
waren dat mededelingen
omtrent de hoofdmacht,
tekent wel de stemming,
die in die dagen op de
Geallieerde Stafkwar
tieren heerste: meege
sleurd door het optimis
me had vrijwel iedereen
zijn reële kijk op de
zaken verloren.
Toen de chef van de
Nederlandse regerings
voorlichtingsdienst in
Londen die Maandag
avond het bericht van
Breda hoorde, wilde hij
het direct doorgeven aan
het A.N.P. Premier Ger-
brandy vroeg hem, dit in
zo voorzichtig mogelijke
termen te doen. Overi
gens kon geen enkel be
richt verspreid worden
zonder de militaire cen
sor gepasseerd te zijn.
Helaas, toen de censor
het bericht („Naar in
Nederlandse regerings
kringen verluidt, hebben
de Geallieerde legers
Breda bereikt") voorge
legd kreeg, dacht hij, dat
onze regering eigen in
formatiebronnen had,
terwijl wij er op ver
trouwden, dat de censor
het bericht zo nodig zou
tegenhouden op grond
van z ij n informaties.
Maandagavond 10 uur
werd aldus Breda „be
vrijd," aldus het relaas
van dr. De Jong.
De BBC verspreidde
het bericht in twee dozijn
talen: de Home Service
onderbrak zijn progTamma en speelde het
Wilhelmus en premier Gerbrandy verwel
komde in een radiotoespraak, waarin hij
wijselijk de plaatsnaam Breda verzweeg,
de Geallieerde troepen op Nederlandse
bodem. Het zaad voor dolle Dinsdag was
gelegd hoeveel storm zou het doen
oogsten
Twee dagen later is het Herrenvolk van
de schrik bekomen en beginnen de repré
sailles. In de Cronjéstraat wordt een 41-
jarige Haarlemmer door een Duitse soldaat
neergeschoten. Een bekend ingenieur uit
Heemstede, van zijn bed gelicht en ont
voerd, wordt teruggevonden voor het Huis
met de Witte Beelden aan de Wagenweg,
vermoord. Twee jongens uit Bennebroek en
Haarlem-Noord worden, naar het heet
wegens vervoeren van munitie, neerge
schoten.
Bijna elke dag brengt nieuwe verschrik
kingen, gruwelen, wraakoefeningen.
Zo gaat ook Haarlem, na de verstoorde
illusie van 5 September, de droevige laatste
oorlogswinter in.
De Lucie B. en C. W. vain der Hoogt-prijs
is toegekend aan Guii'lteume van der Graft
(pseudoniem vain W. Barnard) voor zijn
in 1953 verschenen gedichtenbundel „Vo
gels en vissen".
De Mij. der Nederlandse Letterkunde
heeft de prijs voor meesterschap toege
kend aan dr. M. Schonfeld, de belangrijk
ste levende beoefenaar van de naamkunde
in Nederland.
Benoemd werden: tot erelid: de heer Fr.
Oudsohams Dentz,. Tot gewoon lid: dr. G.
J. Aailders, dr. A. Alberts, I-I. Algra, dr.
L. Alma, prof. Hendrik Andriessen, Elisa
beth Augustin, prof. dr. Th. P. van Baa-
ren, prof. dr. A. G. H. Baohrach. dr. J. S.
Bartstra Jr, dr. J. Bax, A. den Besten, L.
P. J. Braat, Rico Bulthuis, dr. E. A. Cohen,
dr. mr. F. J. Duparc. dr. Mia I Gerhardt,
prof. dr. L. Gesohiere, J. Kamerbeek, prof.
dr. A. G. van Kranendonk, dr. G. J. ter
Kuile, prof. dr. L. Kuikeniheina, dr. A. van
Marken, dr. S. G. W. van der Meer, dr. A.
J. de Mooy, prof. dr. C. W. Monnieh, dr.
G. W. A. Panhuysen, mr. F. D. Pauwels,
Hans Redeker, mevr. dr. S. C. Rechtdoor
zee Greup-Roldanus, mr. M. Rooy, mr. J. C.
van Schaigen, .JVÏaarten Toonder,, mr. H. F.
Wijnman, ds. Jan Wit, dr. R. K. J. E. An-
tonissen, dr. F. J. du Toit Spies, dr. Ro
salie L. Colie, prof. dr. Henri S. Lucas,
Prosper Arents, mevr. dr. H. J. Vieu- Kuik,
dr. Romawa Quarnieri.
Het „Louisville orchestra" heeft de Ne
derlandse componist Henk Badings op
dracht gegeven voor het schrijven van een
compositie, die begin volgend jaar door
het orkest zal worden uitgevoerd. De
Rockefeller Foundation" heeft het orkest
een bedrag van vierhonderdduizend dollar
geschonken, welke schenking wordt ge
bruikt om in de loop van vier jaar honderd
componisten opdracht te geven voor het
schrijven van composities.
ADVERTENTIE
INSCHRIJVING ELKE DAG
AANVANG NIEUWE CURSUS
MEDIO SEPTEMBER
ANNO 1875
HAARLEM - SCHAGCHELSTRAAT 31 - TEL. 10806
NEDERLAND HERRIJSTt
PROCLAMATIE.
De Partisanen Actie Nederland gelast my U het volgende'mee te deelens
le. De geallieerden zitten al in Breda en rukken snel verder op.
2e. Het is in dit stadium een dwaasheid nog te gaan evacueeren en
zeker om ons eiland te verlaten. U dient het Duitsche bevel on
Uw woningen te verlaten, dus zoolang mogelyk naast U neer te
leggen. Dus niet evacueeren. Binnen enkele dagen komen onze
Bevryders I l
'e. U dient zooveel mogelyk hulp aam onze Bevryders te verleenen en
het vervoerswezen van de Duitsche vyanden zooveel mogelyk afbreul
te doen.
4e. Ieder dient nauwkeurig te noteeren waar landmynen en andere
springstoffen zyn en dit direct aan de eerste Geallieerde bevel
hebber die hier komt, te berichten.
Men gelast my te teeltenen" voor de Gemeente Middelburg.
(Van een Haagse medewerker)
Steeds meer handen vragen werk. De
bevolking van Nederland neemt sterker
toe dan enige jaren geleden al werd ver
wacht. Met een geleidelijke toeneming zal
over 25 jaar het aantal Nederlanders van
ruim tien millioen nu, weer met ongeveer
vier millioen zijn vermeerderd.
4 September 194-4.
Geeft U deze proclamatie aan alle belanghebbenden door.
Dit pamflet werd van de Partisanen Actie Nederland
na Dolle Dinsdag op Walcheren verspreid, „ondertekend"
het handtekeningsstempel van de NSB-burgemeester
Middelburg.
vlak
met
van
en Zondervan heeft hij nooit meer her
wonnen. Ook voor hem was de Vijfde Sep
tember het begin van het einde.
Storm vooral ook en daar kon men als
goede Nederlander in die dagen althans nog
een schrale troost uit putten in de toch
al krakende NSB, die precies zo'n morele
opstopper nodig had om in een toestand
van volledige ontreddering te raken.
Gezien de snelle nadering van de geallieerde legers. Is hel zeer wel mogelijk, dat het juk van den bezetter
zonder slag of stoot van ons zal wegvallen.
Wij moeten echter rekening houden met de mogelijkheid, dat de laatste fase van den strijd onzen positieven
inzet en wellicht ook offers zal vergen.
De Nederlandsche Regeering heeft in dit opzicht duidelijke aanwijzingen gegeven, welke wij als bekend mogen
veronderstellen.
Er is alle reden tot dankbaarheid en vreugde.
Evenwel als echte Hollanders moeten wij nuchter zijn en beseffen, dat het grootste deel van het „Konink
rijk der Nederlanden" nog onder vreemde heerschappij zucht.
Bevrijding en opbouw staan voor de deur. Zij stellen eischen aan ieder van ons. hoe onbelangrijk onze per
soonlijke plaats en ons werk in het wereldgebeuren ook mogen schijnen.
Daarom: VREUGDE mag er zijn, mits zij beheerscht wordt door den wil tot AANPAKKEN
Kop en aanhef van een proclamatie met ordemaatregelen, kort voor Dolle Dinsdag
in Heemstede gedrukt en bestemd om aldaar te worden aangeplakt in „de over
gangstijd tot, tijdens en direct na de aanstaande bevrijding". Helaas behoefde het
niet gebruikt te worden.
En tenslotte: hoe verliep Dolle Dinsdag
in Haarlem?
Daaromtrent kan het jaarboek Haerlem
van 1944—'45 ons geheugen opfrissen. Op
1 September, zo lezen wij daarin, organi
seert de Bond van Volkstuinverenigingen
nog in alle gemoedsrust „voor den tweeden
keer een tentoonstelling van gewassen uil
de volkstuinen"; de dag daarop houdt de
R.K. Sportvereniging The Yellow Black
Boys een genoegelijke receptie ter ere van
haar secretaris, maar daarna gaat het mis.
Vier September wordt de uitzonderings
toestand afgekondigd en op de vijfde vin
den wij het volgende laconieke feitenrelaas:
„Het gerucht gaat door het geheele land.
dat de Geallieerden de grens zijn overge
trokken en in bijna elke stad, dat ze in
aantocht zijn. In Haarlem worden ze om
half vijf verwacht en om drie uur staan
vele mensen, velen met bloemen achter den
rug, hun komst af te wachten. De Wagen
weg ziet zwart van de mensen.
Om half tien des morgens wordt de op
perwachtmeester van politie Smit, die bij
de stadgenoten minder gunstig bekend
siaat door zijn optreden als lid van de poli
tieke recherche, voor zijn woning aan den
Spaarndamschenweg neergeschoten. Om
tien uur wordt een aanslag gepleegd op zijn
collega Willemse die voor perceel Schoter-
weg 190 wandelde. Deze bleef ongedeerd.
Naar aanleiding van een bevel van ir.
Mussert om de vrouwen en kinderen van
de leden der NSB voor hun veiligheid
naar elders te brengen, heerst er een grote
drukte op het Haarlemse station; vele
vooraanstaande NSB'ers, waaronder burge
meester S. L. A. Plekker, keren niet terug.
Laatstgenoemde wordt geschorst.
Een accountant te Aerdenhout, lid der
NSB, pleegt zelfmoord."
Voldoende werkgelegenheid voor de
nieuwe handen (onze jeugd) kan alleen
worden gevonden in de industrie, want er
kunnen nu eenmaal meer mensen werken
in een fabriek dan op eenzelfde stuk land
bouwgrond. Voor onze jeugd moet dus de
industrie worden uitgebreid. Daarvan
hangt de toekomst van Nederland af en het
is daarom belangrijk, dat ongeveer hon
derd leden van de Eerste en Tweede Ka
mer, op uitnodiging van de werkgevers
bonden, deze week weer eens tal van in
dustrieën in de diverse streken van ons
land gaan bezoeken om in directe aanra
king zich op de hoogte te stellen van de
industrialisatie-problemen.
Het is geen „gezellig uitstapje", want
slenterend door de fabrieken, kijkend en
etend, zal er zwaar worden geredeneerd en
iedere dag wordt 's avonds besloten met
een werkvergadering: een deskundige in
leiding, gevolgd door debat met de toe
komst van Nederland als kernpunt.
Uitbreiding van de industrie betekent
grotere productie. Die is noodzakelijk om
ook meer te kunnen uitvoeren. Meer ex
port moet meer deviezen opleveren, opdat
we evenveel (en liefst meer) in het bui
tenland kunnen blijven kopen als thans.
Dat bepaalt de omvang van onze welvaart.
Belastingdruk
Er is berekend dat in de jaren 1948 tot
en met 1952 voor uitbreiding van de in
dustrie en vervanging van verouderde ma
chines 7200 millioen gulden is besteed. In
de jaren 1953 tot en met 1957 zal daarvoor
naar schatting 9000 millioen gulden nodig
zijn. Die millioenen zullen van de winst
overgehouden moeten worden. Als de be
lasting te veel van de winst opslokt, raakt
de uitbreiding van de industrie in de knel.
Er zal tijdens de reis ook veel worden ge
sproken over verlichting van de belasting
druk op het bedrijfsleven.
De industrialisatie, waarvan het welsla
gen een levensbelang is van ons land, van
onze kinderen vooral, is een enorm pro
bleem. Als het lukt de nodige kapitalen bij
een te sparen, als men er in slaagt verhou
dingen in de ondernemingen te scheppen,
waardoor iedereen zich op zijn plaats en
gewaardeerd voelt, als de vakopleiding in
derdaad verbetert en de kwaliteit van de
producten steeds kan worden verhoogd,
dan blijft nog altijd weer het probleem
hoe de grotere productie, als gevolg van
de uitbreiding van de industrie, in het bui
tenland kan worden verkocht. Aan dit
probleem zitten ook vele kanten.
Handei en techniek
Er staat tegenover alle moeilijkheden
een verheugend verschijnsel: het feit dat
vooral de jcmige mensen belangstelling heb
ben voor de industrie. De Nederlanders
zijn door de eeuwen heen altijd bezield ge
weest met een handelsgeest. Hot kon hen
niet schelen of ze mest verkochten of mis
pels, als er maar aan verdiend kon wor
den. Het product interesseerde hen niet.
Dit in tegenstelling tot de bewoners van
het Duitse industriegebied, waar men in de
eerste plaats plezier had in het vervaardi
gen van een mooi product, net als de Zwit
serse horlogemakers.
Gelukkig is er in Nederland ook echte
belangstelling gegroeid voor de techniek.
Daarom behoeft er aan het succes van de
industrialisatie niet te worden gewan
hoopt. De handelsgeest, nodig voor de ex
port, is nog ongebroken. Er leeft in dJ
moderne tijd echter niet altijd de juisU
waardering voor de handel.
Wie de industrialisatie ziet als een na
tionaal belang, kan er zich ook over ver
heugen dat Kamerleden van alle partijen
gezamenlijk op reis gaan ter bestudering
van de industrialisatie-problemen. Zij ver
tegenwoordigen alle groepen van de bevol
king. Alle kanten worden dus bekeken en
al blijven er natuurlijk verschillen van
inzicht, door de onderlinge gesprekken tus
sen de Kamerleden van verschillende
richting (op reis is er geen sprake van
fractie-indeling) groeit het begrip voor het
geheel: dat is de toekomst van het gehele
Nederlandse volk.
Maandag komt het hele gezelschap bij
een op de Oranjefontein in de haven van
Amsterdam en Dinsdagochtend begint dan
het eerste bezoek aan een zestal fabrieken
in de Zaanstreek. Ieder Kamerlid heeft een
fabriek kunnen uitkiezen. Het bezoek ge
schiedt dus in groepen.
De ouders van vier jongens uit Rotter
dam hebben sinds begin Augustus in grote
ongerustheid verkeerd. Het viertal was
spoorloos verdwenen en men had reeds een
„helderziende" geconsulteerd, die duidelijk
zou hebben „gezien" dat de vier knapen op
weg waren naar Marseille.
Pas thans is aan de ouders medegedeeld,
dat het viertal op 2 Augustus kans heeft
gezien, zich te verbergen aan boord van de
„Zuiderkruis", die op die dag naar New
York vertrok.
Ze zijn reeds de volgende dag ontdekt en
de kapitein van de „Zuiderkruis" heeft
daarop aan zijn rederij geseind, dat het
viertal zich in goede gezondheid aan boord
bevond en wel weer terug zal keren. De
Holland Amerika Lijn heeft daarop de po
litie en het directoraat-generaal voor de
Scheepvaart gewaarschuwd. Blijkbaar
heeft men echter verzuimd de ouders op
de hoogte te stellen.
De Hoge Commissaris voor het Vluch-
telingenwezen, mr. G. J. van Heuven
Goedhart zal op Zaterdag 11 September
om 11 uur in het gebouw van de Neder
landse Jeugd Gemeenschap te Amsterdam
een chèque van 55.000.voor de vluch
telingenhulp in ontvangst komen nemen.
Het geld is door de activiteit van vele
leden van Nederlandse Jeugdorganisaties
bijeengebracht. In de afgelopen winter
hebben vele handenarbeidsclubs allerlei
voorwerpen gemaakt, die op de zogenaam
de voorjaarsmarkten in vele plaatsen zijn
verkocht. De totale opbrengst hiervan zal
in zijn geheel voor de vluchtelingenhulp
beschikbaar komen.
