Slechts industrialisatie van de woningbouw
kan inhalen van achterstand verzekeren
RDTERDDN
Kaarten liggen in ons land voor invoering
nieuwe methoden ongunstig
Uitgevers procederen tegen
onder wij sin stelling
AUTOCOATS
Twee merkwaardige getuigen
gehoord in de zaak-Schmidt
Elizabeth
Elizabeth
W RIG LEY
Prof. ir. H. T. Zwiers voor Kamer van Koophandel
Beklaagde zegt de ene niet te kennen
en de andere kent beklaagde niet
3
Faillissementen
Snel /ÉÈÉh
Gn
zeker
TEGEN HOOFDPIJN, KIESPIJN,
GRIEP, RHEUMATISCHE PIJNEN
Chartale geldhoeveelheid
boven 3800 millioen
We hollen achteruit"
Sieraden gestolen uit
vitrine op de E 55
Zevenduizend arbeiders
weggelopen
Lapmiddel
Onderzoek nihil
Bij B.N.A. op matje
Stedebouw tegenpool
van uniformiteit
Wielrijdster gedood bij
oversteken van de weg
Uittreksels uit wetenschap
pelijke werken gemaakt
Voorrang aan vrachtauto's
VOOR UW KLEUTERS.
Gi*eta Garbo zal
nooit meer filmen
KAUW
WOENSDAG 5 OCTOBER 1955
De Haarlemse architect prof. ir. II. T. Zwiers heeft Dinsdagavond voor de
leden van de Kamer van Koophandel en Fabrieken in het district Haarlem een
uitermate belangrijke lezing gehouden over dc woningnood en bouwnijverheid.
De spreker heeft daarin gezegd, dat, wanneer de bouwnijverheid niet bereid
was een revolutionnaire ontwikkeling in te slaan naar een wetenschappelijk
gefundeerd industrieel productieproces, elke volgende minister van Weder
opbouw en Volkshuisvesting opnieuw zou moeten verklaren, dat hij verwachtte,
„dat over tien jaar de woningnood wel achter de rug zou zijn". Aan de hand
van de cijfers toonde professor Zwiers aan, dat onze woningvoorraad ten
opzichte van de woningbehoefte eerder af- dan toeneemt, terwijl hij tevens
betoogde, dat het probleem veel meer van de technische kant benaderd behoort
te worden dan van de sociaal-economische.
ADVERTENTIE
ook werd gewezen op werken van andere
schrijvers en dat de cursisten wordt aan
geraden de uitgetrokken werken in hun
geheel te bestuderen. Zijn conclusie was,
dat de uittreksels de verkoop van de oor
spronkelijke werken zelfs konden bevor
deren. Met deze uittreksels was het belang
van de cursisten gediend. De cursisten
zouden ernstig worden benadeeld als nu
plotseling de uittreksels niet meer zouden
mogen worden gebruikt.
Mr. Rueb zei dat men veel verder was
gegaan dan het aanhalen van citaten, zoals
mr. Van Praag had opgemerkt. Mr. Rueb
deelde mee, dat de uitgevers in ieder geval
ook een schadegeding aanhangig zullen
fnaken.
Mr. Van Praag zei tenslotte, dat de
onderwijsinstelling eventueel wel zou
willen overwegen of met de uitgevers kon
worden onderhandeld over een bepaalde
vergoeding. Maar hij verzocht de president
van de rechtbank de eis om de uittreksels
in kwestie onmiddellijk uit de circulatie te
nemen, zulks op een dwangsom van 25000,
af te wijzen. Op 18 October zal de presi
dent uitspraak doen in dit kort geding.
ADVERTENTIE
poplin f 49,75
model SIMCA
in loden en
Sen. Cronjéstr. 40-44 - Tel. 15438 - Hrl.
De Haarlemse Rechtbank heeft Dinsdag
in staat van faillissement verklaard: L. H.
P. de Bruyn wonende te Zwanenburg
(Haarlemmermeer), Elzenkade 6, een agen
tuur- en commissiehandel drijvende te
Amsterdam, Koningsplein 12-14.
Rechter-commissaris mr. N. Reeling
Brouwer en curator mr. A. D. P. V. v. Lö-
ben Seis, advocaat en procureur te Haar
lem, Kruisweg 63.
Wegens gebrek aan actief werd opgehe
ven het faillissement van: H. H. Meure,
bloemenventer te Haarlem, Nobelstraat 12.
Rechter-commissaris mr. N. Smits en cu
rator mr. T. Koopmans, advocaat en pro
cureur te Haarlem.
ADVERTENTIE
De Kamer van Koophandel en Fabrieken
voor Haarlem en omstreken heeft zich met
een dankbetuiging tot de minister van Ver
keer en Waterstaat gericht naar aanleiding
van de verkeersverbetering welke werd be
reikt door het openstellen van een weg via
de sluizen te IJmuiden.
Het bestuur van de Kamer heeft van die
gelegenheid gebruik gemaakt de bewinds
man tevens te verzoeken om te doen na
gaan of het geen aanbeveling verdient het
pontverkeer bij Velsen zo te regelen dat
aan vrachtauto's altijd voorrang wordt
verleend boven personenauto's ongeacht
het ogenblik van aankomst bij de pont.
Weekstaat Ned. Batik
Blijkens de verkorte balans van de Ne-
derlandsche Bank van 3 October is de char
tale geldhoeveelheid in de afgelopen week
met niet minder dan f 108 millioen opge
lopen tot f 3824 millioen een nieuw na-oor-
logs hoogtepunt. Deze grote vermeerdering
van de bankbiljettencirculatie houdt ten
nauwste verband met de belastingverlaging.
Blijkbaar hebben de banken in deze geld
behoefte voorzien.
De netto deviezenreserve is vermeerderd.
Ook de goudvoorraad, die sinds eind Mei
onveranderd was gebleven op f 3.045,5 mil
lioen, heeft een kleine vermeerdering on
dergaan. Hij bedraagt thans f 3049,3 mil
lioen.
Prof. ir. Zvn>rs zag het probleem van
de woninr - ls een slepend ziektebeeld
in onze :eving. Het gaat bij ziekte
niet aar i een schuld vast te - stellen,
maar wel om een genezing te bereiken en
hij wilde die nu juist niet in het econo
mische en sociale vlak, maar in het tech
nische gebied zoeken.
Als een voorbeeld van hoe weinig essen
tiële waarde bijvoorbeeld maatregelen in
het sociaal-economische terrein zijn noem
de prof. Zwiers de pogingen welke in het
werk werden gesteld om de bouwvak
arbeiders deze zomer per dag een uur
langer te laten werken. Niet alleen dat hij
dit als een onredelijke eis zag jegens een
groep arbeiders, voor wie de omstandig
heden waaronder gewerkt moet worden
tot de minst gunstige van het bedrijfs
leven behoren (de Raad van Arbeid geeft
voor het bouwvak het hoogste ziekteper
centage en het op één na hoogste ongeval
lenpercentage op), maar ook is hier sprake
van een druppel op een gloeiende plaat:
de productieverhoging zou hoog uit ander
half procent hebben bedragen en het gaat
bij de bestrijding van de woningnood om
getallen van een geheel andere orde.
Professor Zwiers rekende aan de hand
van de cijfers duchtig af met de optimis
tische voorstelling van zaken als zou het
met het bouwtempo nogal schikken: in
tegendeel men is niet alleen sinds 1945
practisch niet opgeschoten, maar we hollen
verschrikkelijk hard achteruit. Men kan
wel zeggen dat de woningbehoefte de wo
ningvoorraad na de bevrijding met tien
procent overtrof en dat dit nu nog zo is,
maar dan rekent men buiten de drie pro
cent speling welke er voor de oorlog be
stond om woningkeuze open te houden en
het verlies aan woonruimte wegens slijtage
op te vangen, men rekent ook met in de
praktijk niet gewettigde levensduur van
honderd jaar voor een woning dat zal
ook één procent schelen en men neemt
niet in aanmerking, dat de woningvoorraad
ruim twee procent heeft gewonnen aan
de emigratie.
Niet alleen is het met de woningvoorraad
kwantitatief slecht gesteld, ook kwalitatief
heeft de arbeider nog steeds geen deel aan
het comfort, dat thans binnen zijn bereik
zou behoren te liggen.
Tenslotte wees professor Zwiers erop, dat
de gemiddelde gezinsgrootte afneemt, het
geen betekent, dat er voor een gelijk
blijvende bevolking meer wooneenheden
gebouwd zullen behoren te worden.
Vervolgens analyseerde de spreker de
productiecijfers. Het is waar dat tegenover
de veertigduizend woningen van voor de
oorlog er thans per jaar zestigduizend wor
den gebouwd. Maar we gaan ook steeds
langzamer bouwen. In 1938 deed men ge-
AÜVERTENTIE
IEDER HUID-TYPE
is verschillend.
Daarom zijn voor elk dezer
typen samengestelde prepara
ten nodig.
Bij
wordt U gratis en zonder verplich
ting tot kopen geadviseerd door
deskundige schoonheidsspecialisten.
PREPARATEN VAN:
Elizabeth Arden
Lancóme
Max Factor
Yardley
Guerlain
Hamol
Vitamol
Compromis
Hudnut
Schoonheids-instituut
Bijoux - Parfumerieën
Zandvoortselaan 75
Heemstede Telefoon 29738
Anderhalf jaar gevangenisstraf eiste de
officier van justitie bij de Rotterdamse
rechtbank tegen de 35-jarige koopman H.
G. B. uit Rotterdam, die op 15 Augustus
een vitrine op de E 55 had ingeslagen en
daaruit enige armbanden en gouden rin
gen ter waarde van 2500,had weggeno
men.
Een andere bezoeker van de E 55, die
glasgerinkel had gehoord had en B. zag
weglopen had een achtervolging ingezet.
Weer een andere bezoeker waarschuwde de
politie, die B. arresteerde. Hij had toen
echter de sieraden al in de Maas gegooid.
Later konden twee armbanden en een ring
uit het water worden opgehaald.
B. zei zich van de diefstal niet veel meer
te kunnen herinneren, hij had die avond
nogal wat gedronken. Hij was reeds twaalf
keer veroordeeld.
De rechtbank zal op 18 October uitspraak
doen.
middeld vijfenhalve maand over een wo
ning, thans veertien maanden, in Amster
dam zelfs zestien. Dat vertraagde tempo
verklaart dan ook de grote aantallen wo-
ningen-in-aanbouw. Zelfs al zou men op
dit moment verbieden ook maar één wo
ning meer op stapel te zetten, dan nog zal
men op grond van de reeds bestaande
orderportefeuille aan het propagandacijfer
van zeventigduizend woningen per jaar
komen.
Ten derde ging professor Zwiers in op
de beschikbare arbeidsmiddelen. In de
bouwvakken wordt van alle bedryven het
grootste verloop geconstateerd. In 1954 lie
pen zevenduizend arbeiders uit het bouw
vak weg, waarvan er veertienhonderd emi
greerden, ondanks „zwarte lonen". De leef
tijdsopbouw der arbeidskrachten ziet er
griezelig uit: jonge mensen willen er niet
meer in en, zo zei professor Zwiers: te
recht. In vergelijking met de fabrieks
arbeiders lijkt hun verzorging op de bouw
plaats immers naar niets. Het zogenaamde
„zwarte loon" is een van de weinige uit
barstingen van „free enterprise", het is de
premie op het nog in het vak blijven van
een groot aantal mensen.
Professor Zwiers rekende vervolgens af
met de populaire voorstelling van zaken
alsof men het probleem zou kunnen oplos
sen door de gehele bouwnijverheid uitslui
tend en alleen op de woningbouw te con
centreren. Een groot deel van de arbeiders
en bedrijven is daarop immers niet be
rekend. Maar bovendien zijn er volgens de
statistieken slechts 74.000 bouwvakarbei
ders aanwezig, terwijl volgens de bereke
ningen er 142.000 nodig zijn voor een vol
ledige bouwnijverheid, dus inclusief be-
drijfs-, openbare utiliteits- en waterstaats-
bouw, onderhoudswerk enzovoort. Hieruit
blijkt wel, dat ook het putten van 'arbeids
krachten uit de „Europese integratie"
werkloze Italianen bijvoorbeeld maar
een lapmiddel zou zijn.
Tegen die achtergrond wilde hij een ge
heel andere weg wijzen, waartoe hij een
parallel trok met de in de textielindustrie
begonnen industriële revolutie van hon
derdvijftig jaar geleden. Ook toen een
stormachtige ontwikkeling van het fijne
stukwerk naar het goedkope, voor ieder
een bereikbare massaproduct.
Op het gebied van de industrialisatie
van de woningbouw moeten echter de eer
ste stappen nog worden gezet, namelijk
door het machinaal nadoen van de hand
grepen van de arbeiders en het onderzoe
ken van de grondstoffen. Normalisatie en
mechanisering bestaat eigenlijk alleen op
grote schaal in sommige toeleveringsbedrij
ven, zoals deurenfabrieken en in het trans
port. Het is een feit, dat het bouwbedrijf
zich als geheel niet voor volledige mecha
nisatie leent, maar juist in de woningbouw
biedt het massaproduct voordelen.
De research in het bouwbedrijf is echter
nihil, zeker in de techniek. Daarbij komt,
dat wat er dan nog gestandariseerd en ge
mechaniseerd is niet tot zijn recht komt,
omdat alles moet worden ingepast en ge
monteerd in bouwwerken welke met de
hand zijn vervaardigd en dus niet maat
vast zijn. Vandaar dat er op de bouw
plaats zoveel m,oet worden vertimmerd en
bijgeschaafd voor alles inderdaad pas
klaar is.
Professor Zwiers bepleitte dan ook een
wetenschappelijke ontwikkeling van de
bouwmethoden, opdat in elk geval ge
komen kan worden tot een maatvast casco
voor de woningbouw.
Hier zag hij bovendien een tweeledig
voordeel, namelijk verlaging van de kost
prijs en besparing op het arbeidsvolume.
Hoewel hij toegaf, dat er niet een onmid
dellijk causaal verband kan worden vast
gesteld, wees hij toch op het merkwaardige
jaar 1951, toen de situatie een ogenblik
gunstig scheen, omdat de orderportefeuilles
dunner werden en de productie opliep. Dat
was dan ook het jaar dat de systeembouw,
na een aanlooptijd van enige jaren, een
top bereikte. Bovendien was de systeem
bouw sindsdien ook steeds onder de ge
middelde rijkscurveprijs voor woningbouw
gebleven.
Spreker meende evenwel ook, dat de
kaarten voor een verdere gunstige ont
wikkeling van de geïndustrialiseerde wo
ningbouw niet gunstig liggen. Van arbei
derszijde zyn geen initiatieven in die rich
ting te verwachten zolang in de woning
bouw nog een beste boterham te ver
dienen is. Maar ook de structuur der on
dernemingen werkt remmend. Nederland
telt, tegenover bijvoorbeeld achtduizend
artsen, wel twintigduizend bouwvak
patroons, zodat industrialisatie hetgeen
samenvoeging en concentratie van bedrij
ven zal betekenen op veel verzet zal
stuiten. Trouwens ook in architectenkrin
gen stuit spreker op verzet: hij moest zelfs
bij de B.N.A" op het matje komen wegens
zijn opvattingen. Ook de 1100 gemeenten
met hun 1100 verschillende bouwverorde
ningen werken remmend op de unificatie
der normen ten bate van de seriebouw.
„En", zo zei professor Zwiers, „men zal
eens moeten leren accepteren, dat er tech
nisch dingen gebeuren die niet uit twee
duizend jaar praktijk zijn afgeleid en die
niet in het studieboekje staan." Niet zon
der reden zijn .juist in Frankrijk, het land
met het minstehouwtoeziclxt, de grootste
vindingen gedaan in de bouwtechniek.
Een researchcentrum, zoals spreker dat
voor ogen staat móet/althans in het be
ginstadium, geen overheidsinstituut' zijn.
De overheid moet immers objectief staan
tegenover elke gedachte en dat zou een
eindeloos tegen elkaar afwegen worden.
Een particulier instituut zal zich onafhan
kelijk kunnen toeleggen op een paar ge
selecteerde systemen.
Tenslotte verwierp professor Zwiers de
opvatting, dat de uniformiteit een aesthe-
tisch bezwaar zou opleveren. „Wanneer
onze voorouders hun individuele trap
gevels van hier tot IJmuiden hadden ge
bouwd, zou het ook een zee van eentonig
heid zijn geworden." In de moderne stede-
bouw kan met afwisseling tussen hoog en
laag, met ruimteschakeringen en door bij
zondere aandacht voor de openbare ge
bouwen en dergelijke de uniformiteit der
woonblokken worden doorbroken. Boven
dien beperkt de rentabiliteit van de sy
steembouw ook het aantal woningen dat
in een bepaalde serie kan worden ge
bouwd.
Na de rede van professor Zwiers stelden
de leden van de Kamer van Koophandel
nog een aantal vragen, welke echter geen
nieuwe gezichtspunten omtrent het gespro
kene vermochten te openen.
Dinsdagavond omistreeks half zes is de
54-jarige mevrouw F. uit Beek gedood toen
zij per fiets de voorrangsweg Meerssen
Nuth, onder de gemeente Schimmert over
stak. Zij werd aangereden door een uit de
richten Meerssen komende Belgische per
sonenauto en gedood. De auto kwam in de
berm van de weg terecht. De inzittenden
bleven ongedeerd.
Voor de president van de Haagse recht
bank heeft een kort geding gediend, dat
vier uitgevers Nijhoff, de Erven Bohn, de
Noordhollandse Uitgevers Maatschappij en
Stenfert Kroeze, aanhangig hadden ge
maakt tegen de Leidse Onderwijsinstellin
gen, omdat deze onderwijsinstelling bij
haar schriftelijke lessen voor een opleiding
van M.O.-staathuishoudkunde gebruik
maakte van uittreksels van boeken, die
door de uitgevers waren uitgegeven. Zij
waren van mening, dat hierbij inbreuk zou
zijn gemaakt op de Auteurswet, omdat het
ging om een vermenigvuldiging van een
wetenschappelijk werk op een wijze, die
niet als nieuw of oorspronkelijk kan wor
den aangemerkt.
Namens de uitgevers legden mr. A. C.
Rueb vier door de onderwijsinstelling ge
bruikte uittreksels met daarnaast de oor
spronkelijke werken over. Hij betoogde,
dat in de uittreksels in sommige gevallen
dezelfde en in andere gevallen een syno
nieme terminologie was gebruikt als in de
oorspronkelijke werken. De extracten
waren ook niet als citaten aan te merken,
aldus mr. Rueb, omdat hun omvang gelijk
was aan 1/3 tot 1/4 van de werken waar
aan zij waren ontleend.
Mr. Rueb zei voorts, dat in het prospec
tus van de onderwijsinstelling erop wordt
gewezen, dat uittreksels uit bepaalde
wetenschappelijke werken worden ge
bruikt, waardoor de cursisten veel geld
bespaard wordt. Ook merkte hij op, dat
boven deze uittreksels vermeld wordt dat
nadrukverboden is. waaruit dus bleek dat
de onderwijs instelling wel degelijk op haar
auteursrecht was gesteld.
De uitgevers hadden ontdekt, dat extracten
uit door hen uitgegeven werken door de
onderwijsinstelling werden gebruikt toen
tijdens een examen een examinator een
uittreksel van een door hemzelf geschreven
werk aantrof bij een van de candidaten.
In zijn verweer zei de raadsman van de
onderwijsinstelling, mr. I. van Praag, die
tevens secretaris van het curatorium van
de instelling is, dat het niet aanging een
overtreding van de Auteurswet te bewijzen
uit een paar zinsneden uit het prospectus,
dat immers de zaken zo voordelig mogelijk
voorstelt. Het door de uitgevers gestelde
moet worden bewezen uit de lessen, zo be
toogde hij, en dan kwam hij tot de con
clusie, dat er geen sprake van overtreding
van de Auteurswet was. Als bepaalde
schrijvers over wetenschappelijke onder
werpen voor de deelnemers aan een cursus
moeten worden behandeld dan is het nood
zakelijk, aldus mr. Van Praag, dat de cur
sisten ook de gelegenheid hebben de ver
schillende schrijvers met elkaar te verge
lijken. In de gewraakte extracten werd
deze gelegenheid geboden, waarbij dan
tevens opmerkingen en critiek van de
samenstellers der extracten waren afge
drukt.
Mr. Van Praag haalde artikel 16 van de
Auteurswet aan, waarin wordt gezegd dat
het overnemen van citaten toegestaan is.
Voorts merkte hij op, dat in de uittreksels
Voor het Landgerecht te Djakarta is de
zaak Schmidt in achttiende zitting behan
deld. Als getuigen a charge werden ge
hoord de Indonesiërs Arijanto en Wxm
Eko, die sinds October 1954 in de gevan
genis verblijft. De publieke belangstelling
voor deze zitting was gering. Mr. Bonn
woonde de zitting als vertegenwoordiger
van het Nederlandse Hoge Commissariaat
bij.
Arijanto antwoordt op een vraag van
rechter Rochjarie dat hij verdachte in 1951
acht maal op plaatsen heeft ontmoet waa»
benden waren. De getuige is zenuwachtig,
praat hortend en onduidelijk. Hij herin
nert zich weinig. ,Bij een grote goedbewa
pende bende heb ik vier Hollanders gezien,
een van hen was beklaagde, die ik even
wel nooit heb gesproken.
Rechter: Waar hebt u beklaagde na uw
vlucht van de bende voor het eerst weer
ontmoet?
Getuige: In 1953 in de gevangenis, ik
kon hem wei zien maar hij mij niet. Later
hebben we elkaar nog eens ontmoet bij
de criminele recherche. Beklaagde zegt:
Ik heb deze meneer nooit in mijn leven
ontmoet. Het is zeer onwaarschijnlijk dat
hij mij voor de confrontatie ooit had ge
zien. De confrontatie geschiedde door een
luikje. Een confrontatie behoort ten voeten
uit te geschieden. Verder heb ik niets op
te merken," aldus beklaagde.
Als de rechter aan Arijanto vraagt wat
hij daarop te zeggen heeft, antwoordt deze:
Wat beklaagde zegt is allemaal gelogen.
De getuige windt zich tijdens de onder
vraging door de verdedigster mevrouw
Bouman nog al op en geeft korzelige ant
woorden, waarop de verdedigster van ver
dere ondervraging afziet.
Getuige Eko zegt dat hij beklaagde vóór
deze zaak niet kende. Rechtc-r: Waarom
bent u gearresteerd? Getuige: Dat weet ik
niet. Om verklaringen af te leggen over
Manoch. Getuiges verhaal is verder vei-
ward en tegenstrijdig. Hij zit verstrooid
voor zich uit te kijken en antwoordt niet
op een vraag van Rochjani. Rechter:
Waarom gaat het zo traag. Antwoord vlot.
Ik moet elk woord er uit trekken. Je ver
klaringen zijn gespeend van elke logica.
De officier van Justitie Sunano vermaant
getuige dat hij alles duidelijk moet ver
tellen. Als getuige gevraagd wordt of hij
weet wat „NIGO" betekent, denkt hij lang
na en zegt dan aarzelend: Dat is Neder-
Kamer van Koophandel vraagt:
Op Velser pont
ADVERTENTIE
kregen wij uit Frankrijk aan:
Een zending jacks, jasjes en broeken,
zo fantastisch mooi, zo'n ongeëvenaar
de kwaliteit en uitzonderlijke coupe,
dat U deze eerst moet zien en passen
alvorens U tot aankoop elders mag
overgaan, prijzen 10 lager.
Indien mogelijk verzoeken wij U hier
voor een ochtend te reserveren.
<£78 2KitifyJ&Cfok
voor BABY en KLEUTER
Anegang 40 Gr. Houtstr. 116
Tel. 14651 - Haarlem - Tel. 13339
lands Indische „Gorilja' (hier denkt hij
weer na) Organisatie. Rechter: Was dat
van Manoch geklets of nam getuige aan
dat het wel waar kon zijn? Getuige: Ik had
wel de indruk dat het waar was en geen
geklets. Ik heb wel nooit een bewijs van
het bestaan van die organisatie gezien,
maar er was geen reden Manoch niet te
geloven.
De negentiende zitting zal op 10 October
worden gehouden.
Greta Garbo heeft verklaard dat ze niet
meer in films zal spelen. „Ik ben er mee
uitgescheiden. Voorgoed."
Nederlandse dag. Op de grote tentoon
stelling van voedingsmiddelen te Keulen is
vandaag een Nederlandse dag gehouden.
Nederland is op deze „Anuga" vertegen
woordigd met een grote collectieve inzen
ding. De directeur-generaal van de voedsel
voorziening, ir. J. A. P. Franke, heeft op deze
Nederlandse dag gesproken over de land
bouwpolitiek.
ADVERTENTIE
heerlijk - verfrissend
zuivert uw adem
goed voor de tanden
