Een ras-Amerikaan
orth State
Financieel defensie-plafond
zal omhoog moeten
Agenda voor
Haarlem
„Eva Bonheur" van Heijermans
door Rotterdam's Toneel
Concert op gerestaureerde orgel
in Dorpskerk te Santpoort
EXCLUSIEVE
SPORTCOLBERTS
GUILLAUME VELÜ
Zaak voor het
nieuwe kabinet
Op het land
3
NA V O-ILLUSIES
Geen voorrang verleend
Faillissementen
in kwaliteit
vooraan
CIGARETTES |B| T C
Heitje voor een karweitje
begonnen op De Dam
Minister Staf in de Eerste Kamer:
Het Antilliaanse kabinet
Sleepboot gekapseisd
bij Lekkerkerk
DONDERDAG 5 APRIL 1956
Met ontsteltenis hebben leden van de
Eerste Kamer gisteren tijdens de behande
ling der begroting voor Oorlog en Marine
gewag gemaakt van de verbazingwekkende
mededelingen, die de Amerikaanse gene
raal Gruenther, opperbevelhebber der
NAVO, zich heeft gepermitteerd tegenover
de verslaggever van een Duits blad. Zowel
het persbureau United Press als Reuter
hebben deze mededelingen weergegeven en
het mag als zeker worden aangenomen, dat
zij een juist citaat hebben gegeven van
wat het blad als resultaat van het inter
view meldde. Of de verslaggever de uit
latingen van de generaal juist heeft ge-
interpreteerd, kan moeilijk dadelijk wor
den vastgesteld. Het is echter verheugend,
dat de Eerste Kamer zo prompt reageerde
en de minister zich verontrust toonde.
Langzamerhand wordt de hele kwesfie-
NAVO er een van onheilspellende onzeker
heid. Wat Gruenther mededeelde dat de
NAVO-troepen in geval van oorlog West-
Europa vrijwel geheel aan de vijand zullen
moeten overlaten om het later weer te
bevrijden moest eigenlijk niet zo ver
bazingwekkend zijn. "Het ligt immers bin
nen de grenzen van hetgeen men zich van
een toekomstige oorlog kan voorstellen.
Het valt voor redelijk denkende mensen
niet meer te betwijfelen, dat een eventuele
oorlog de totale vernietiging van Europa
zal meebrengen en dus dat de kostbare
NAVO-divisies niet het behoud van de
West-Europese bondgenoten van Amerika
kunnen garanderen noch bewerkstelligen.
De dwaasheid van een „verdedigingsfront
aan de Rijn" of elders in Europa springt
bovendien eveneens in het oog. Een
verdedigingsfront in een atoomoorlog? De
verdedigingsfronten in een dergelijke oor
log kunnen slechts liggen op de thuis
havens der atoombommenwerpers, in de
Sovjet-Unie en in de Verenigde Staten;
daar, waar de strategie van de atoombom
bardementen wordt bepaald en ten uitvoer
gelegd. De Europese gebieden zijn de doel
witten dezer bombardementen. De geleide
projectielen, de tactische atoomwapenen en
de door de zware bommenwerpers meege
voerde atoom- en waterstofbommen zullen
een strijd op de Europese grond onmogelijk
maken, nadat zij hun vernietigend werk op
de eerste dag van de oorlog reeds in enkele
uren zullen hebben voltooid. Waarom zou
den wij, West-Europeanen, die waarheid
niet onder ogen zien?
Het is mogelijk dat Gruenther deze mede
delingen niet had mogen doen, omdat niet
hij de strategie bepaalt, doch de NAVO-
raad. Maar noch Gruenther, noch de
NAVO-raad, noch iemand ter wereld kan
het plan ten uitvoer leggen, West-Europa
wèl te verdedigen. Noch de zozeer verlang
de Duitse divisies, noch de Nederlandse,
Belgische en Franse legers zullen kunnen
voorkomen, dat een eventuele oorlog de
vernietiging van Europa in de eerste plaats
zal betekenen. In zoverre is de verklaring
van Gruenther een realistische weergeving
van een onvermijdelijke gang van zaken.
Minister Staf wil hem om zijn beweringen
doen kapittelen door de NAVO-raad. Maar
waarom iemand kapittelen, die de waar
heid zegt?
Er zijn nadere berichten dat Gruenther
iets anders zou hebben gezegd: de weste
lijke strijdkrachten zijn nog niet sterk
genoeg om een eventuele Russische aanval
te houden. Wat voor verschil maakt het?
Zij zullen nooit sterk genoeg zijn om het
losbrekend geweld van een atoomoorlog te
houden. En of dat gezegd wordt of ver
zwegen, het gezonde verstand betwijfelt
dat reeds lang niet meer.
Volgens de lezing van het NAVO-hoofd-
kwartier te Parijs heeft Gruenther slechts
willen betogen, dat de NAVO het Europese
front niet zal kunnen houden zolang er
nog geen Duitse divisies zijn. De Duitse
divisies zijn dus blijkbaar het Alpha en
Omega van de westelijke verdediging en
alle verdedigings-onmogelijkheden in de
atoomoorlog worden plotseling mogelijk
door Duitse divisies. Zij beschermen west-
Europa tegen atoombombardementen, ge
leide projectielen, valscherminvasies en alle
andere aanvalswapens van de toekomstige
oorlog. Hun aanwezigheid in West-Duits-
land zal de aggressor met onmacht slaan.
Waartoe toch deze sprookjesachtige, bom
bastische en ongeloofwaardige verklarin
gen?
Resumerend kan worden vastgesteld, dat
de NAVO op dit moment voor de verdedi
ging van west-Europa ontoereikend is. Dat
het west-Europese gebied zou moeten
worden prijsgegeven, indien nu een oorlog
zou uitbreken. Dat de militaire apparatuur
en manschappen van de aangesloten west-
Europese landen op het moment van de
oorlogsuitbarsting aan hun lot zouden wor
den overgelaten en dat de West-Europese
bondgenoten der NAVO hun vrijheid, hun
potentieel en de levens hunner volken nog
moeten optellen bij de offers, die zij al voor
de NAVO hebben gebracht.
Begint het niet steeds duidelijker te wor
den. dat het behoud van de vrede voor deze
landen synoniem is met hun voortbestaan?
DONDERDAG 5 APRIL
Palace: „De zoon van Sindbad", 14 jaar, 7
en 9.15 uur. Luxor: „Zes vrouwen en één
man", 14 jaar, 7 en 9.15 uur. Studio: From
here to eternity, 18 jaar, 7 en 9.15 uur. Lido:
„Lady and the tramp", alle leeft., 7 en 9.15
uur. Roxy: „Tarzan en de Wazuri-diaman-
ten", 14 jaar, 7 en 9.15 uur. Rembrandt: „De
vrolijke vagebond", alle leeft., 7 en 9.15 uur.
Frans Hals: „Begeerte en plicht", 18 jaar, 7
en 9.15 uur. Minerva-theater: 8.15 uur. Ten
bate van Erefonds voor oud-verpleegsters
geeft de toneelgroep van het Grote Gasthuis
een voorstelling van „De appel valt", Vishal:
8.30 uur, Feike Bosma's Marionettentheater,
2.30 en 4 uur: kindervoorstelling „Jeroen de
orgelman". Gebouw van de Vereniging van
Vrijzinnig Hervormden: 8 uur, Lezing van de
heer Arch Bailey C.S. voor de Christian
Science. Frans Halsmuseum: Avondopenstel
ling van 8.3010.30 uur met oude muziek.
VRIJDAG 6 APRIL
Minerva: „Vera Cruz", 18 jaar, 8.15 uur.
Palace: „De reis van het Koninklijk Paar
naar de West" en „Prinses Beatrix 18 jaar",
alle leeft., 10.30 uur. „Rommel de woestijn
vos", 14 jaar, 2, 4.15, 7 en 9.15 uur. Luxor:
„Zes vrouwen en één man", 14 jaar, 2, 7 en
9.15 uur. Studio: „From here to eternity", 18
jaar, 2.15, 7 en 9.15 uur. Lido: „Lady and the
tramp", alle leeft., 2, 4.15. 7 en 9.15 uur. Roxy:
„Het fort der wrake", 14 jaar, 2.30, 7 en 9.15
uur. Rembrandt: Het verloren Continent'
alle leeft., 2, 4.15, 7 en 9.15 uur. Frans Hals:
„Onder spervuur", 18 jaar, 2.30, 7 en 9.15 uur.
Frans Halsmuseum: Avondopenstelling van
8.30—10.30 uur met oude muziek. Vishal: 8.30
uur, Feike Bosma's Marionettentheater, 2.30
en 4 uur' Kindervoorstelling „Jeroen de
orgelman". Stadsschouwburg: 8 u. „De Ver
enigde Spelers" geven een voorstelling van
„Bakersprookje". Gebouw Nassauplein 8: 8
uur, Voor de Theosofische Vereniging
spreekt mevrouw E. van den Berg—Bol-
dingh over „Yoga in het westen".
Het Rotterdams Toneel heeft sinds kort
het veertig jaar geleden geschreven „ge-
noegelijke" spel „Eva Bonheur" van Her
man Heijermans op het repertoire. Woens
dagavond werd hiervan een voorstelling
gegeven in het Rex Theater, die heden
avond1 herhaald wordt, ter sluiting van het
abonnementsseizoen van de Velser Kunst
kring „Voor Allen" en zaterdag en zondag
hebben de eerste opvoeringen in de Haar
lemse Schouwburg plaats.
Waarschijnlijk om te illustreren dat het
stuk nog geenszins verouderd en allerminst
aan de tijd van ontstaan (halverwege de
eerste wereldoorlog) gebonden is, heeft re
gisseur Jan Teulings het in modern cos-
tuum laten spelen. Daar is niets tegen. Ik
moet zelfs verklaren, dat i'k nooit eerder
zo'n overtuigende vertoning van „Eva Bon
heur" heb gezien, die doet beseffen diat de
in het programma geciteerde uitspraak van
Top Naeff, dat de naam Heijermans het be
gin en het einde van onze dramaturgie om
vat, nog steeds waar is. Zelfs ben ik tot het
inzicht gebracht, dat we hier met een van
zijn allerbeste werken te doen hebben, om
dat veel van de vroeger te berde gebrachte
bezwaren vrijwel werden weggespeeld. Nog
steeds krijgen wij ieder seizoen talrijke
buitenlandse „successen" voortgezet, die de
vergelijking met dit produkt van eigen bo
dem bij lange na niet kunnen doorstaan.
Het is met betrekkelijk weinig effectbejag
en grote virtuositeit tot stand gebracht. En
het strekt Teulings tot bijzondere eer, dat
hij de komische en gevoelige elementen op
bewonderenswaardige wijze in evenwicht
heeft gehouden, hetgeen een uiterst moei
lijk te realiseren prestatie is.
„Vrouw, er is maar één mismaakt ding:
een mismaakte ziel!" Met dit gezegde van
wijsgerige snuffelaar Jasper, handelaar in
instrumenten en opgezette dieren, is de
moraal van het stuk gekarakteriseerd. Het
behandelt de strijd van mensen, die door
de kracht van het eigengeweten uitstijgen
boven de bekrompenheid der maatschap
pelijke conventies, tegen de corruptie rer
wille van het geld. Eva Bonheur is niet de
hoofdpersoon, maar wel de dominerende
figuur. Zij wordt bovendien op voortref
felijke wijze voor de contrastwerking ge
bruikt. De rol werd naar mijn mening door
Nell Koppen bijna volmaakt gespeeld als
een hulpeloze verschijning, die zich in haar
eenzaamheid scherp en bits, vol venijnige
schraapzucht en dwarse achterdocht, te
weer stelt. Daardoor werd bereikt, dat
men geen hekel aan haar krijgt als zij, na
het verlies van de helft van haar spaar
geld, het gezin van Jasper treiterend be
gint te tiranniseren. Deze vrouw haat de
^mensen niet, doch treedt kwetsend op dis
reactie op haar eigen hunkeren naar
vriendschap en vertrouwen. Zij wordt „ge
red" als zij de waarde van de liefde boven
die van „de wortel van alle kwaad" leert
erkennen. Zij is dan ook het werktuig,
waarmee de berekenende Nanning Storm
wordt ontmaskerd. Haar naam is een sym
bool: door haar pas beseft men immens de
onvervangbaarheid van het eenvoudig
geluk.
Heijermans heeft zijn huiskamerpoëzie,
Een scène uit de door Jan Teulings gere
gisseerde voorstelling van „Eva Bonheur
van Heyermans met van links naar rechts
Wim van den Brink, Thera Verheugen,
Koba Keiling en Nel Koppen.
die boven het realisme uitbloeit, wel waf
zoetgevooisd gehouden. De sentimentele
kant van deze auteur komt misschien het
meest tof uiting in de troubadour daarvain,
de dromerige Jasper, in wie reeds velen
zijn alter ego hebben menen te herkennen.
Zijn lichamelijke onvolwaardigheid wordt
misschien wat nadrukkelijk tot illustratie
van het voornaamste motief gebruikt, maar
is toch wel degelijk zulks in tegenstel
ling tot het onfatsoenlijke spel met de
krukken van Tennessee Williams in „Kat
op een heet zinken dak" van psycholo
gisch belang. Intussen is de rol van deze
nobele man met zijn kosmisch bewustzijn
bijzonder moeilijk te spelen. Wim van den
Brink verdient waardering voor zijn po
ging om met een gezonde, waar nodig
warme of plagerige of verontwaardigde
toon het aanvaardbare te bereiken. Prach
tige steun ondervindt hij daarbij van Coba
Kelling als zijn vrouw, die met haar aan
doenlijke bezorgdheid kleur gaf aai> de
egale schets van dit karakter. Beter dah ik
het ooit heb gezien liet zij uitkomen, dat
haar speculeren alleen gebeurde om midde
len te vinden, waarmee zij het leven van
haar echtgenoot zou kunnen veraangena
men. Heel zuiver was haar eenvoudige ver
klaring aan Nanning Storm van haar als
meisje genomen besluit om Jasper toch te
trouwen, ondanks de amputatie van een
been, tijdens het wrijven van de wijn
glazen een juweel van een scène trou
wens, evenals die van de verjaardags
partij.
Thera Verheugen maakte, na een zwak
begin, een heel goede en prettige indruk
als dochter Miep, sterk in haar houding
tegenover Nanning Storm, die door Steye
van Brandenberg niet onsympathieker
werd gemaakt dan nodig was. Het is opval
lend met hoeveel objectiviteit Heijermans
hier zijn personen heeft getekend, want het
gedrag van deze violist, die de armoede aan
den lijve leerde kennen en tot het inzicht
„dat talent en liefde door slager en kruide
nier worden gedood" is gekomen, werd vol
doende gemotiveerd. Hans Roy aards ont
wierp het simultaantoneel van twee ver
diepingen, waarin plaats is voor ratten, vo
gels, nachtjakken en taarten, maar ook en
vooral voor een stuk of wat mensen, die
het hart hebben om gelukkig te zijn.
DAVID KONING
ADVERTENTIE
met, b(jpassende pantalons
GROTE HOUTSTRAAT 96
De heer H. D. P. uit Zaandam reed van-
rftorgen vroeg met zijn bromfiets op de
Munnikenweg te Beverwijk en verleende
hierbij geen voorrang aan een uit de Regu
liersstraat komende vrachtauto. Met een
ernstige hoofdwonde is P. naar het Rode
Kruisziekenhuis overgebracht.
De arrondissementsrechtbank te Haarlem
heeft op woensdag 4 april 1956 in staat van
faillisement verklaard:
faillissement verklaard:
H. P. Ie Noble, metselaar te Haarlem, Ben-
J, M. Cokart. Curator: mejuffrouw mr. S.
Boekman te Haarlem, Nieuwe Gracht 51.
ADVERTENTIE
- 1 -rr-T
Verreweg de meest gerookte Amerikaan! M
In de dorpskerk te Santpoort, waaraan
reeds geruime tijd Albert de Groot als vas
te organist is verbonden, is woensdagavond
het geheel gerestaureerde en uitgebreide
orgel opnieuw in gebruik genomen.
De kleine maar sfeervolle kerk is sinds
1924 een orgel rijk. In dat jaar is namelijk
door de firma Heitman en Vierdag uit En
schedé een nieuw instrument gebouwd. Bij
de revisie in 1938 werd tevens een zwei-
kast aangebracht. Daar het instrument na
ongeveer zestien jaar dienst te hebben ge
daan vele defecten vertoonde en daar or
gel en speeltafel ernstig door houtworm
waren aangetast, besloten de kerkvoogden
tot een nieuwe restauratie, welke in over
leg met de orgelcommissie van de Neder
lands Hervormde Kerk en Albert de Groot
werd opgedragen aan de bekende orgel
bouwer G. van Leeuwen te Leiderdorp.
Tot dusver vertoonde het orgel in deze
kerk de kenmerken van een echt roman
tisch dorpsorgel: op het klavier waren en
kele sterke stemmen geplaatst, waarvan
bij voorbeeld de kornet een dikke en on
doorzichtige klank bezit. Op het tweede
klavier vormde een drietal strijkende
stemmen met een fluitstem een weinigzeg
gend bovenwerk. Het pedaal had in het
geheel geen zelfstandige stem, doch slechts
twee afgeleide registers. Noch voor het lei
den van de gemeentezang, noch voor con-
certdoeleinden was deze dispositie ideaal.
Het moet voor een voortreffelijke organist
als Albert de Groot (die in dit jaar exa
men doet voor de prijs voor uitnemendheid
van het Amsterdams Conservatorium) rem
mend gewerkt hebben, dat zijn orgel hem
geen betere mogelijkheden bood. De thans
uitgevoerde werkzaamheden brengen het
orgel op een bescheiden concertniveau en
maken het zeker tot een voortreffelijk in
strument voor de leiding van de zang in
de kerkdiensten. In de toekomst is nog
een aanvulling te verwachten met een sex-
quialter op het eerste klavier en mogelijk
nog een grondstem op het pedaal.
Dit helder klinkende orgel werd woens
dagavond op een concert door Albert de
Groot gedemonstreerd. Hij opende zijn met
zorg samengesteld programma met het eer
ste deel van Bach's orgelconcert in G naar
Vivaldi, waarin de verschillen in klank
kleur tussen de beide klavieren duidelijk
tot uiting kwamen. Na het koraal „Alle
menschen müssen sterben" dat wij in
een nieuwe uitvoering hoorden, namelijk
met een uitkomende melodie volgde een
gedeelte uit de briljante Triosonate in Es
van de Leipziger Cantor, waarin het ver
loop van de ragfijne stemmen prachtig te
volgen was. De uitvoering van het werk
met zijn indringend thema, waarmee Bach
veel contrapuntische moeilijkheden voor
de organist opstapelt, was een demonstra
tie van de kleurrijkdom van het orgel en
van de capaciteiten van Albert de Groot.
Dat ook werken van César Franck thans
kunnen worden vertolkt bewees De Groot
met het Andantino van de Franse meester.
Tot slot improviseerde de organist over
een bekend koraal: een bewerking met een
uitkomende stem op het hoofdklavier, een
cantus firmus in het pedaal, een cantus
figuratis met de dulciaan en een fugato
over de eerste regel, uitlopend in een ca-
nonische bewerking.
Ook de begeleiding van een solo-instru
ment is met het orgel zeer goed uitvoer
baar. De fluitist J. Stoffel heeft met bege
leiding van Albert de Groot het Adagio
uit de Sonate in g van Bach gespeeld. De
zesde Sonate voor fluit van G. F. Handel
kreeg een fraaie vertolking, waarbij het
voortreffelijke spel van de fluitist in de al-
legrodelen opviel. Tenslotte voerden beide
musici nog samen uit enkele delen uit de
derde fluitsonate in C van dezelfde com
ponist.
Voor de liefhebbers van orgelmuziek is
in de gemeente Velsen thans ook in het
zuidelijk deel een plaats waar deze edele
muziek kan worden gehoord en het is te
hopen dat op dit schone orgel in de toe
komst vele concerten zullen worden gege
ven. Mf.
De landelijke actie „Een Heitje voor een
Karweitje," waaraan wordt deelgenomen
door alle leden van het Nederlands Pad-
vindstersgilde, de Nederlandse Gidsenbe-
weging, de verkenners van de Katholieke
Jeugdbeweging en de Vereniging Neder
landse Padvinders, is vanmorgen op de
Dam te Amsterdam begonnen.
De directeur van de afdeling Onderwijs
van Amsterdam, mr. W. M. Morren, las
vanmorgen de samengestroomde padvin
ders en padvindsters een schriftelijke op
dracht voor van de Koningin. Dit was het
startsein voor de actie. De opdracht hield
in het verwijderen van tekeningen en
krassen op het paleis op De Dam, die daar
in de Paasvakantie door schooljeugd op zijn
aangebracht. De actie werd ingeleid door
mevrouw J. van Nispen van Wely, presi
dente van het Nederlands Padvindsters-
gilde. Een afdelingsband van het N.P,G.
zorgde voor muzikale omlijsting. Omstreeks
9 uur werd met tromgeroffel het sein ge
geven om „op karwei te gaan."
Een achttal padvinders en padvindsters
ging onmiddellijk met bezems de tekenin
gen op de paleismuren te lijf.
In het Antilliaanse kabinet zijn de por
tefeuilles thans als volgt verdeeld: de heer
E. Jonckheer, minister-president, bene
vens Algemene en Sociale Zaken; mr. S.
W. van der Meer, vice-premier van Justitie;
J. E. Yrausquin (tot nu toe voorzitter van
de Antilliaanse Staten), Financiën; F. J.
C. Beaujon, Verkeer, Vervoer en Volksge
zondheid; A. E. Booi, Onderwijs en Volks
ontwikkeling; dr. E. J. van Romondt, Eco
nomische Zaken en Welvaartszorg. De
heer W. F. M. Lampe blijft gevolmachtigd
minister in Den Haag.
(Van onze parlementaire redacteur)
„Gedemilitariseerde zones zijn voor Ne
derland onaanvaardbaar, indien daarachter
en daarnaast nog volledig bewapende
strijdmachten staan." Deze verklaring van
minister Staf in de Eerste Kamer kon mr.
Sassen (KVP) bevredigen. Deze senator
had dinsdag verklaard, dat voor zijn fractie
een RijnIJsel verdediging onaanvaard
baar was. De minister herinnerde eraan,
indertijd onomwonden verklaard te hebben,
dat wij zelf en onze NAVO-bondgenoten
niet over de middelen beschikken ter ver
dediging van het gehele Nedelandse grond
gebied, zolang Duitse eenheden nog niet in
NAVO-verband zijn opgenomen. De op
bouw van de Duitse verdediging is tenge
volge van de mislukking der Europese Ver-
dedigings Gmeenschap vertraagd. Daardoor
is een verdediging meer naar het oosten
op het ogenblik nog niet mogelijk, maar
wel als de Duitse strijdkrachten deel van
de NAVO-defensie zullen uitmaken. Met
dit laatste in tegenspraak scheen een
recente uitlating van de NAVO-opperbe-
velhebber, generaal Gruenther. Daaruit
zou men moeten opmaken, dat ingeval het
tot een landoorlog zou komen, de verdedi
ging in het achterland van zuid- en west-
Frankrijk gevoerd zou moeten worden met
tijdelijke prijsgeving van het gebied van
de Westduitse Bondsrepubliek en dus ook,
zoals mr. Wendelaar opmerkte, ook van
Nederland.
Op de voorpagina van dit blad kan men
lezen, wat minister Staf over deze verkla
ring van generaal Gruenther heeft gezegd,
een verklaring die intussen door 't NAVO-
hoofdkwartier is verduidelijkt.
Vermelding verdient nog, dat minister
Staf tegenover mr. Sassen volhield, dat wij
ons in de NAVO-samenwerking geenszins
te passief gedrager dat er allerlei initiatie
ven van Nederlandse zijde ondernomen zijn
en worden en dat wij inzake het priori
teitsplan allerminst bij anderen ten achter
Als men in een grote stad in
het westen des lands woont,
temidden van serieuze, hard
werkende en realistisch den
kende mensen, is het een aar
dige afwisseling nu en dan
eens op de hoogte te komen
van gebeurtenissen uit de pro
vincie. In de provincie hebben
namelijk gans andere evene
menten plaats dan bij ons. De
provincie dat is dat wazige,
uitgestrekte gebied achter de
groene horizon, waar aard
appelen, bloemkool, paranor
male genezers, rijksveldwach
ters en tante Sofie vandaan
komen beleeft men dingen
die men hier bij ons niet mo
gelijk zou achten. Het leven
gaat daar een fractie langza
mer dan bij ons en daardoor
kunnen de plattelanders er nét
iets meer kanten van bekijken,
wat de zonderlingste gevolgen
heeft.
Zo hoor ik van een platte
landse kennis een merkwaar
dig verhaal, dat waard is als
symptoom van provinciaal lief
en leed te worden oververteld.
Stel u voor een dorpje aan
de rand van een door dennen
aanplant verankerde zandver
stuiving, liefelijk gelegen aan
een toevallige kromming van
de rijksweg en daardoor de
uitverkoren pleisterplaats van
vermoeide stedelingen. De
charmante silhouetten van
boerengedoentes om een kerk
toren heen, zwart afstekend
tegen de avondzon, de kronke
lende zandpaadjes tussen de
groene akkers en verder alles
wat een dorp aan bekoorlijks
kan bezitten, heeft een van de
inboorlingen destijds geïnspi
reerd tot het op schrift stellen
van zijn innerlijke roerselen.
Deze innerlijke roerselen zijn
dermate ingeslagen, dat de
inboorling een beroemdheid
werd, vooral nadat hij in vrede
was ontslapen.
Zoals bekend mag worden
verondersteld, is het de ge
woonte dat een zo befaamde
en door zijn schrifturen gelief
de dode in zijn geboorteplaats
geëerd wordt door een monu
ment. Dat is niet meer dan
billijk en passend. Het is eigen
lijk het minste wat men doen
kan. Hij is dood, zijn boeken
worden ouderwets genoemd,
zijn geboortehuis is in moderne
trant gerestaureerd en zijn
dorpje heeft er een autogarage
en drie benzinestations bijge-
kregen, maar overigens mag
de tijd de verbondenheid tus
sen dorp en beroemdheid niet
vernietigen. Dus ligt een mo
nument voor de hand.
Een monument vereist een
initiatief-comité, een erelijst
en een inzameling. En tenslotte
ook- nog vaak een beeldhouwer.
Deze ingrediënten zijn niet zo
moeilijk te verzamelen als men
mocht denken. Weineen, dat
gaat meestal heel snel en vlot,
zodat zo'n monument er in een
vloek en een zucht kan staan.
Dan is de nagedachtenis ge
red, de beroemdheid geëerd en
het dorpsplein verfraaid, wat
drie vliegen in één klap kan
worden genoemd.
Doch het dorp, waarover
het gaat, heeft zijn monument
nog steeds niet. Waarom niet?
Dat is een heel merkwaardige
geschiedenis, die de snel-
reagerende en van frisse daden
houdende stedeling ongelofe
lijk zal lijken.
Veertig jaar geleden kwa
men het erecomité, de inzame
ling en de keuze van een
beeldhouwer met onheilspel
lende snelheid tot stand. Het
had de toenmalige dorpelingen
moeten waarschuwen, dat een
dergelijke vlotheid niet kon
duren. Er moest een spaak in
het wiel geraken, dat kon niet
anders.
Welnu, de beeldhouwer is
begonnen met een consciën
tieuze opvatting van zijn taak
op pijnlijk-nauwgezette wijze
in praktijk te brengen. Hij
heeft een monument vervaar
digd naar de trant van zijn
tijd en zijn stijl, en daarover
zó lang gedaan, dat tijd en
stijl verouderd waren toen het
gereed was.
Logischerwijs sloeg de ma
ker het beeld toen stuk en be
gon in zijn inmiddels gewijzig
de stijl en naar opvattingen
van zijn inmiddels voortge
schreden tijd een nieuw mo
nument te vervaardigen, dat
bij het gereedkomen opnieuw
verouderd bleek. Stukslaan,
Herbeginnen. Afmaken. Stuk
slaan. Herbeginnen. Afmaken.
Stukslaan. Herbeginnen. Af
maken.
Ofschoon het eén teleurstel
lende gang van zaken voor de
leden van het erecomité kan
worden genoemd, die ouder
werden, verhuisden of dood
gingen en werden opgevolgd
door jonge krachten, zit er in
een dergelijke race met de tijd
een fascinerend element. Met
ingehouden adem volgde het
dorp veertig jaar lang de
ijzingwekkende wedloop van
de beeldhouwer, die de in
woners weliswaar geen monu
ment doch wél spanning voor
hun geld gaf. En wat een vol
doening voor de nazaten van
het comité, toen de maker van
het monument op een gezegen
de dag de wedloop won en
zegevierend uit het strijdperk
trad! Hij had de tijd inge
haald, voorbijgestreefd en ach
ter zich gelaten.
Het was een droevige er
varing voor alle betrokkenen,
toen bleek dat het monument
op zodanige wijze de tijd voor
uit was, dat het dorp niet meer
bleek te passen bij het kunst
werk. Het dorp namelijk, in
weerwil van zijn garage en
benzinestations, had geen wed
loop met de tijd gehouden. Het
was zichzelf gebleven en hope
loos verouderd, aldus de beeld
houwer.
Wat nu?
Men zegt wel eens dat alleen
stedelingen blijk geven van
moedige daadkracht en kloeke
initiatieven. Dat is helemaal
niet waar. Want deze platte
landse historie gaat nu be
ëindigd worden door een ge
durfd besluit, een geste die
energie, vooruitstrevendheid en
realiteitszin verraadt. Er heeft
zich een comité gevormd van
vooraanstaande ingezetenen,
dat gelden bijeen zal brengen
om een snelle en algehele af
braak van het ganse dorp te
bewerkstelligen. Het moet na
tuurlijk vooral snel gebeuren,
aangezien het voltooide monu
ment met ieder uur van uit
stel ouder wordt.
Er zal een nieuw dorp ver
rijzen in de stijl van het stand
beeld. Een modern dorp, met
een modern doorkijkje dat uit
zicht zal geven op het monu
ment.
De beeldhouwer rust nu uit.
Hij volgt met ingehouden adem
de race met de tijd van slopers
en bouwers. Zullen zij het ha
len? Of zal het een tragedie
van stukslaan, herbeginnen,
afmaken en stukslaan worden?
Dat zal de tijd moeten leren.
Maar mocht het niet gelukken,
dan kan altijd nog een beroep
op de beeldhouwer worden ge
daan.
Hij kan dan bijvoorbeeld zijn
monument nog één keer stuk
slaan en herbeginnen in de
stijl van het nieuwe dorp.
Deze historie kan ons leren
dat men op het platteland uit
het leven weet te halen wat
erin zit. Bij ons in de stad
worden monumenten gemaakt
en geplaatst zonder er woor
den over vuil te maken.
Maar het kan toch veel aar
diger? J. L.
zijn. Onze bondgenoten zijn evenmin reeds
toe aan beslissingen over een nieuwe or
ganisatie in verband met de moderne
atoombewapening, die overigens uitsluitend
bij wijze van afweer zal worden gebezigd.
De vorming van een tweede parate divisie
acht de minister heel goed denkbaar zon
der dat de strijdvaardigheid geringer zou
worden.
Omtrent de financiële kant van de defen
sie vernam de Kamer nog, dat tot dusverre
gerekend is op een kas-uitgave van 5 mil
jard gulden (hieronder mede begrepen
tegenwaarde- en overloopgelden) over het
driejarig tijdvak 19551957. Intussen ver
klaarde „minister Staf ronduit, zelf van
mening te zijn, dat; indien wij onze ver
dedigingsinspanning op peil wensen te
houden en niet te verminderen, het finan
cieel plafond omhoog zou moeten. Het
nieuwe kabinet zal hierover moeten be
slissen.
Over het veelbesproken zorgenkind, de
nationale reserve, zei de minister alleen,
dat hij de zaak nog eens wil aanzien en
derhalve nog niet tot opheffing wil over
gaan, maar er de voorkeur aan geeft na te
gaan of een volgens hem wel waarneem
bare gunstige ontwikkeling ten aanzien van
het aantal vrijwilligers, dat men nodig
heeft, voortgang zal vinden.
Zonder hoofdelijke stemming (met aan
tekening van het „tegen" van de heer
Brandenburg (CPN)) keurde de Eerste
Kamer de begrotingen van Oorlog en van
Marine goed.
ADVERTENTIE
Vanmorgen om kwart voor zeven is in
de Lek bij Lekkerkerk.de sleepboot „Mer-
wede 5" na een aanvaring met de 358 ton
metende olietanker „Olievos 1" gekapseisd.
Op de sleepboot, die aan een rederij uit
Dordrecht toebehoort, bevonden zich twee
opvarenden die zich beiden in veiligheid
hebben kunnen stellen. Een van de man
nen sprong bijtijds overboord. De andere,
die zich in de stuurhut bevond, moest
wachten tot de stuurhut geheel vol met
water gelopen was om weg te kunnen
komen.
Het ongeluk gebeurde toen twee op-
strooms varende sleepboten de „Merwede
4" en de „Merwede 5" de eveneens stroom
opwaarts varende tanker „Olievos 1" wil
den inhalen. Er bleek hiervoor te weinig
ruimte en de „Merwede 5" raakte in de
zuiging van de tankboot met het gevolg
dat de sleepboot kantelde.
Een drijvende bok uit Nieuw-Lekker-
kerk is reeds ter plaatse om de met de
onderkant gedeeltelijk boven water drij
vende sleepboot naar de kant te brengen.
