Steenkoolchemie tovert uit oerwouden
der prehistorie nylon, plastic, jenever
Faraday, grondlegger der
huidige elektrotechniek
Steenkoolveredeling gaf aan de
Staatsmijnen een wereldnaam
Bloei Drukkerij De Spaarnestad
in loop van vijftig jaar
Belangrijk cokesexport
Hij ontdekte 125 jaar geleden de
elektromagnetische inductie
Kort en bondig
Viering gouden jubileum in eerste
week van september
12
Cokes, een toverprodukt
Kunstmeststoffen
Eens waren het
oerwouden
Eigen plasticproduktie
Broedermoordenaar gedood
op het eiland Sardinië
Culturele uitwisseling
tussen V.S. en Oost-Europa
Filmstudieweek in Utrecht
Kort nieuws
P. Pijnenborg 1 oktober
25 jaar muziekpedagoog
Jonge boer verongelukt
Voetsporen in zand toonden
Israëlische aanval aan
ZATERDAG 1 SEPTEMBER 1956
De gedachte, dat steenkool uitsluitend gedolven wordt voor verbranding in fa-
brieksovens, verwarmingsketels, lokomotieven en haarden is zo verouderd, dat men
heus niet alleen met de chemische ingenieurs van de Staatsmijnen zou hoeven praten
om te weten dat uit steenkool kostbare produkten vervaardigd worden, die anders
als verbrandingsgassen onbenut uit de schoorstenen zouden vliegen. Anthraciet is
goed voor brand, maar vetkool levert produkten, waarvan een vorig geslacht het
bestaan niet vermoed heeft, zoals bijvoorbeeld, phtaalzuuranhydride, grondstof voor
het bereiden van lakken, vernis en plastics, pyridine, waaruit men anti-septische ge
neesmiddelen kan maken en vitamine-preparaten, ureum, grondstof voor de vervaar
diging van kunstharsen en tegelijk zelfs een hoogwaardige meststof, en caprolactum,
waaruit synthetische vezels en garens worden vervaardigd, waarvan nylonkousen
geweven worden. De kolen-veredeling, waarmee de staatsmijnen zich een wereld
naam hebben verschaft, krijgt binnenkort een nieuw hoogtepunt als het nylonzout,
van grote economische betekenis, gefabriceerd gaat worden. Niettemin zijn de moge
lijkheden van steenkoolveredeling nog niet te overzien. Daarom ook zal het weten
schappelijk speurwerk der Staatsmijnen, dat zich voltrekt in het Centraal Labora
torium te Geleen, nooit ophouden.
In 1955 heeft de netto-produktie der
staatsmijnen 7,4 miljoen ton bedragen.
Dat was niet minder dan 63 percent der ge
zamenlijke steenkoolproduktie van de Ne
derlandse mijnindustrie. Van de staats-
mijn-produktie bestond 84 percent uit vet
kolen, welke voor huisbrand ongeschikt
zijn, omdat zij een zeer groot percentage
viuchtige bestanddelen bevatten en dus
zeer veel as achterlaten bij verbranding.
Deze vetkolen blijken doorgaans moeilijk
of niet verkoopbaar en daarom besloot de
staatsmijn-directie in 1914 om over te gaan
tot „verkooksing" van de vetkolen. Door
verkooksing der vetkool wordt niet alleen
de waardevolle cokes verkregen met een
veel grotere verbruikswaarde dan de oor
spronkelijke vetkool, maar het verkook-
singsproces maakt ook de in de vetkool
zo rijkelijk voorhanden zijnde gassen vrij,
welke bovendien met de cokes zelf de ba
sis vormen van de veredelingsindustrie
der staatsmijnen. Hierdoor werd het
Staatsmijnbedrijf een zeer lonend bedrijf.
De staatsmijnen produceren thans onge
veer 2,7 miljoen ton cokes per jaar, waar
van meer dan een miljoen ton wordt uit
gevoerd, voornamelijk naar Zweden,
Frankrijk, Luxemburg en Zwitserland. Ook
tal van andere landen binnen en buiten
Europa kopen gaarne deze Nederlandse
cokes. Hoe belangrijk cokes als export
artikel voor onze nationale economie is,
moge blijken uit het feit, dat het op-
brengsicijfer van de geëxporteerde cokes
de laatste jaren meer dan honderd miljoen
gulden per jaar bedraagt.
De bij de cokesbereiding vrijkomende
enorme hoeveelheden gas bevatten een
grote reeks belangrijke stoffen, die in de
chemische bedrijven der Staatsmijnen
worden gescheiden en gezuiverd en verder
in allerlei combinaties tot waardevolle
produkten worden verwerkt. Het gezui
verde cokesovengas wordt eensdeels als
grondstof voor de bereiding van diverse
soorten meststoffen op het stikstofbin-
dingsbedrijf der Staatsmijnen gebruikt en
anderdeels in nog steeds stijgende hoe
veelheden afgeleverd aan industrieën en
steden in het zuiden des lands.
Het eigen gasdistributiebedrijf der
Staatsmijnen voorziet reeds nagenoeg de
gehele provincies Limburg en Noord-Bra
bant, alsook Nijmegen in Gelderland en
Tholen in Zeeland, van gas. Maar behal
ve cokes en. gas leveren de cokes-fabrie
ken der Staatsmijnen, als moderne steen-
kool-veredelings-bedirijven, een aantal an
dere belangrijke produkten. Het bij de
verkooksing ontstane ammoniak-water
wordt tot zwavelzure ammoniak een
kunstmeststof verwerkt. De uit het gas
gewassen benzol met zijn homologen
wordt als motor-brandstof en als grond
stof voor verschillende chemische produk
ten gebruikt. Teer wordt gedistilleerd en
levert behalve pek ook teeroliën en pro
dukten als anthraceen en naphtaline (mot-
tenballen). Geelbloedloogzout, een grond
stof voor het be-reiden van allerlei soorten
verf, en pyridine en contactzwavelzuur
zijn ook al in het na-oorlogse produktie-
schema van de cokesfabrieken der Staats
mijnen opgenomen.
Elke ton vetkool levert bij verhitting
tot 1000 graden 300 kubieke meter gas op
en daar de twee cokesfabrieken der Staats
mijnen dagelijks 10.0000 ton vetkolen ver
werken, betekent dit dat dagelijks de be
schikking wordt verkregen over drie mil
joen kubieke meter gas, een hoeveelheid,
die zeven maal zo groot is als een stad als
Amsterdam met zijn 850.000 inwoners per
etmaal nodig heeft. Alleen in 1955 werd
dan ook voor de openbare gasvoorzieming
333 miljoen kubieke meter gas afgezet via
een hogedruk-net van meer dan .700 kilo
meter lengte. Door een speciale bewer
king van het cokesovengas, waaraan het
waterstof wordt onttrokken en stikstof uit
de lucht wordt toegevoegd in de kostbare
en ingenieuze apparatuur van het Stik-
stofbindingsbedrijf der Staatsmijnen te
Geleen krijgt men gasvormige ammo
niak, die in verschillende fabrieksafdelin-
gen wordt verwerkt tot zwavelzure am
moniak, kalkammonsalpeter, fosfaatam-
monsalpeter, kalksalpeter en N.P.K.-mest-
stof, alsmede het reeds genoemde ureum,
een zestal meststoffen, dat aan onze bodem
de elementen teruggeeft, die voor de voed
selvoorziening van onze steeds stijgende
bevolking onontbeerlijk zijn: stikstof, fos
for, kali en kalk. Van de totale stikstof-
mest-produktie in Nederland welke in
het bemestingsjaar 1954/1955 omgerekend
in duizenden tonnen zuivere stikstof
293.000 heeft bedragen namen de
Staatsmijnen 149.000 ton voor hun reke
ning. Het verbruik heeft in eigen land
187.000 ton bedragen,, zodat het meer ge
produceerde kon worden geëxporteerd.
Voorts zijn bij de staatsmijnen plannen in
uitvoering om de capaciteit van, het Stik-
stofbindingsbedrijf met ongeveer 35.000
ton stikstof per jaar te vergroten.
Dit alles is het gevolg van het gelukki
ge besluit van de Staatsmijndirectie in
1914. De geweldige oerwouden van de car-
boontijd worden miljoenen jaren later
door de altijd nijvere en intelligente mens
omgezet in een groeiende reeks van pro
dukten, zonder welke onze moderne maat
schappij eenvoudig niet meer kan bestaan
en zonder welke haar uitgroei belangrijk
zou worden belemmerd. Kleurstoffen, par
fums en reukstoffen, sacharine, jenever,
aspirine, synthetische alcohol, vernis en
lakken, nylon-kousen, motorbrandstof,
huishoudelijk en industrieel gas, cokes en
elektriciteit want in de elektrische cen
trales wordt met behulp van originele vet
kool thans jaarlijks meer dan 1 miljard
kwh. elektrische energie gewonnen, waar
van 106 miljoen kwh. ten goede komt van
de openbare voorziening worden te
voorschijn getoverd uit voormalige oer
wouden, is het niet een modern sprookje
van technisch vernuft?
Thans hebben de Staatsmijnen besloten
een nieuwe fabriek te bouwen bij bun che
mische fabrieken te Geleen,, welke polye
thyleen zal produceren,, een plastic, bij
welks bereiding wederom van dat wonder
lijke cokesovengas zal worden, uitgegaan.
Aan het einde van 1957 hoopt men, met de
produktie te beginnen, welke voorlopig
zal worden opgevoerd tot 5 miljoen kilo
gram per jaar. Naast de fabricage van
caprolactum, dat verwerkt wordt tot ny
londraden en -vezels bij de A.K.U., zal
polyethyleen de mogelijkheid scheppen te
komen tot vervaardiging van kopjes, scho
teltjes, melkflessen,, emmers, waterlei-
dingsibuizen, allerlei soorten, speelgoed en
wat dies meer zij van plastic.
Thans wordt polyethyleen in ons land
ingevoerd uit Engeland en, de Verenigde
Staten, maar de Staatsmijnen zullen er
voor gaan zongen,, dat wij geen import
meer behoeven, wat uiteraard de verkoop
prijzen van de nieuwe plastic produkten
zeer ten goede zal komen,.
CAGLIARI (Reuter). - De Italiaanse
politie heeft in de bergen van Midden-
Sardinië de misdadiger Giovanni Masuri
gedood. De carabinieri hadden hem al meer
dan twee maanden gezocht. Masuri had in
juli zijn beide broers Salvatore en Pietro
gedood en een aanslag gepleegd op het
leven van zijn vader en moeder. De politie
omsingelde gisteren de plaats, waar hij
zich verborgen hield. Toen de bandiet twee
handgranaten naar de politiemannen gooi
de, openden zij het vuur op hem.
De Amerikaanse impresario Billy Rose
heeft bij zijn terugkeer van, een, reis door
Oost-Europa verklaard, dat in, beginsel met
vijf communistische landen een, akkoord
is bereikt over een uitwisseling van on
geveer duizend artiesten volgend jaar. De
betrokken landen zijn de Sovjet-Unie, Po
len, Tsjechoslowakije, Joegoslavië en Roe
menië. „Als het State Department deze
overeenkomsten, goedkeurt, is de basis ge
legd voor een grootscheepse uitwisseling",
aldus Rose, die hierbij dacht aan de bal
letgroep van het Bolsjoi-theater in Mos
kou en het New York City Ballet.
Van, 24 tot en met 27 september wordt
in Utrecht de derde academische filmstu
dieweek gehouden,. Het Nederlands Film
instituut te Amsterdam heeft als thema
voor deze studieweek gekozen, „De bio
scoop: technisch, sociaal, cultureel". Om
der meer zal de vraag worden behandeld
of het witte doek van de bioscopen met
een andere oppervlakte ook een nieuwe
geestelijke dimensie krijgt. Over deze on
derwerpen, zullen, vooraanstaande buiten
landse en Nederlandse filmdeskundigen
het woord voeren. De Nederlandse spre
kers zijn: mr. D. Bijdendijk, drs. H. van
Wieringen, J. Roelands, A. van Domburg,
J. Pront, J. L. van Leeuwen en H. Wielek.
In het water. Een vijfenvijftigjarige wa
genmaker reed vrijdagmorgen per fiets op
de Brouwresvaart te Haarlem door een kuil.
Hij raakte de macht over het stuur kwijt en
viel in het water. De wagenmaker is uit het
water gekropen.
Keizers, koningen en staatslieden
hebben hun stempel gedrukt op de
geschiedenis der mensheid, maar vele
geleerden,, uitvinders en ontdekkers
zijn van niet minder grote betekenis
geweest voor de verdere ontwikkeling
van de samenleving. Hun namen zijn
echter meestal minder bekend dan
van de politieke figuren, wellicht om
dat zij minder aan de weg hebben ge
timmerd.
Een van deze „stille" werkers was
Michael Faraday, die van 17911867
leefde en die door een van zijn vele
fundamentele onderzoekingen, op 29
augustus 125 jaar geleden, de poort
heeft geopend tot een wereld, waarin
de elektriciteit toepassing kon vinden
op een wijze en in een uitgebreidheid,
zoals niemand te voren ooit had kun
nen dromen.
Als derde zoon van een smidsknecht, uit
een gezin van tien kinderen, moest de
jonge Michael na zijn schooltijd dadelijk
meehelpen verdienen. Hij begon in Lon
den als kranten- en looojongen bij een
boekdrukkerij en -binderij, waar hij na
een jaar werd bevorderd tot leerling-boek
binder. De meeste boeken die hij moest
inbinden, las hij. Alles was van zijn gading,
maar het meest toch de verhandelingen
over scheikundige en natuurkundige on
derwerpen, Deze boeiden hem zo, dat hij
vele van de daarin beschreven proeven
thuis nadeed.
Op negentienjarige leeftijd volgde Fara
day een reeks populaire lezingen over na
tuur- en scheikundige onderwerpen. Hij
maakte er notities van, werkte ze uit, il
lustreerde ze met zelfgemaakte tekeningen,
bond ze in en liet ze aan zijn patroon le-
Op 1 October zal Piet Pijnenborg zijn
zilveren jubileum vieren als muziekpeda
goog. Op die datum in 1931 werd hij als
leraar verbonden aan de Volksmuziek
school van de heer W. Gein-els. Gedurende
ongeveer vijftien jaar heeft hij in die func
tie en bovendien door het geven van mu
zieklessen op middelbare scholen zijn bij
drage geleverd in het algemeen vormend
muziekonderwijs. Kort na de bevrijding
veranderde zijn taak. Hij werd verbonden
als muziekcriticus en kunstredacteur aan
de „Volkskrant" en werkte voorts mee,
onder meer als begeleider van solisten,
aan ongeveer honderd concerten per i^ar
op verscheidene middelbare scholen in het
land. In 1954 werd de jubilaris benoemd
tot directeur van de stichting „Het school-
concert", die een voortzetting betekende
van de stichting „Een uur muziek". Dit
werk heeft een verrassende groei getoond.
Aanvankelijk werden driehonderdvijftig
concerten per jaar gegeven, thans zijn het
er bijna zevenhonderd. Uitsluitend promi
nente kunstenaars nemen op die wijze deel
in de vorming der Nederlandse middelbare
scholieren. Deze vorm van pedagogiek
heeft de erkenning van de overheid ge
kregen: sinds 1 januari 1956 ontvangt de
stichting een subsidie van het departement
van Onderwijs, Kunsten en Wetenschap
pen. Op 9 september viert Piet Pijnenborg
zijn zilveren jubileum als organist van de
Papegaai, een katholieke kerk aan de Kal-
verstraat te Amsterdam.
Nabij Middenmeer in de Wieringermeer-
polder is de 18-jarige landbouwer M. S.
dodelijk verongelukt. De zware trekker
waarmee aan het werk was viel op zijn
lichaam toen hij daarmee in een sloot viel.
Een overzicht van de groot
ste vetkoolproducent der
Staatsmanen: de staatsmijn
Maurits in Geleen. Deze
mijn is een der grootste en
modernste van Europa.
Haar ondergronds bedrijf
heeft de oppervlakte van
de stad Amsterdam. In de
nabijheid van deze mijn
kwamen twee geweldige
cokesfabrieken tot ontwik
keling en de uiterst moder
ne chemische bedrijven der
Staatsmijnen, waarin de
kolen-veredeling geschiedt.
De foto is genomen vanaf
de torenhoge „Steenberg"
der mijn - in de linkerhoek
van de foto ziet men er nog
een stuk van - welke dage
lijks groter en hoger wordt
door de steen, welke in het
ondergrondse bedrijf is vrij
gekomen bij het delven van
de vetkool. Hier wordt let
terlijk en figuurlijk de aar
de binnenste buiten gekeerd
zen. Deze stelde hem in de gelegenheid
voordrachten in het Koninklijk Instituut
van de bekende Engelse scheikundige
Davy bij te wonen. Ook van deze voor
drachten maakte Faraday zorgvuldig uit
gewerkte verslagen. Deze waren een intro
ductie bij Davy geworden, die in 1813 Fa
raday als zijn assistent aanstelde.
Snelle carrière
Weldra verrichtte hij zelfstandig onder
zoekingen,. Op vijfentwintigjarige leeftijd
publiceerde hij zij.n eerste verhandeling.
Deze snelle wetenschappelijke ontwikke
ling van iemand, die na zijn lagere school
geen geregeld onderwijs meer had geno
ten, was niet alleen te danken aan Fara
day's natuurlijke begaafdheid, maar ook
aan de taaie volharding, waarmee hij
voortdurend trachtte zijm kennis van de na
tuurwetenschappen te vermeerderen.
Op tweeëndertigjarige leeftijd was Fa
raday reeds zo bekend als wetenschappe
lijk onderzoeker, dat hij tot lid van de
Koninklijke Academie van Wetenschappen
werd gekozen, een onderscheiding, die ook
heden ten dage slechts de allerknapste
koppen te beurt valt. Drie jaar later werd
hij benoemd tot professor in de scheikunde.
Faraday is begonnen als scheikundige en
als zodanig beeft hij veel belangrijk werk
verricht. Onder meer heeft hij het benzol
ontdekt, een stof die de grondstof van hele
reeksen chemische produkten is gewor
den. Op den duur is Faraday zich echter
meer en meer gaan bewegen op het gebied
van de natuurkunde, waar hij tal van fun
damentele en nieuwe verschijnselen en
wetten heeft ontdekt. Enige daarvan dra
gen nog steeds zijn naam, onder andere de
eerste en tweede wet van Faraday over de
elektrolyse, die aangeven hoe groot de
hoevee^eid stof is, die door een elektri
sche stroom uit een oplossing wordt afge
scheiden.
Ontdekking van de inductie
Na een reeks van moeizame proef
nemingen ontdekte Faraday op 29
augustus 1831 dat een verandering van
de stroomsterk.te in een elektrische ge
leider, in een naburige geleider een
elektrische stroom doet ontstaan. Dit
verschijnsel noemde Faraday „induc
tie". Hij ontdekte voorts dat als een
koperdraad in een magnetisch veld
werd bewogen, er in, die draad een
elektrische stroom wordt opgewekt.
Deze ontdekkingen op het gebied van
de elektromagnetische inductie zijn de
grondslag van d,e hedendaagse elektro
techniek.
Terwijl men in de dagen van Faraday slechts
met de grootste moeite de door inductie
opgewekte elektrische stroom kon aan
tonen, produceert thans een eenvoudige
rijwieldynamo, die eveneens volgens het
principe van de inductie werkt, voldoende
stroom om er een voor- en achterlicht van
de fiets °P te laten branden.
De dynamo's in de elektrische centrales,
die veelal generatoren worden genoemd,
zijn van veel groter formaat. Zij leveren
spanningen en stromen van een grootte
zoals zonder Faraday's ontdekking nimmer
mogelijk geweest zou zijn. Met behulp van
transformatoren, die eveneens op het prin
cipe van de inductie berusten, kan men de
elektrische spanningen omhoog en omlaag
transformeren. Dit maakt het mogelijk de
elektrische energie zonder veel verlies over
zeer grote afstanden te transporteren.
Dank zij Faraday's ontdekking is de elek
triciteit een enorme rol in het maatschap
pelijke leven kunnen gaan spelen. Voordien
kende men namelijk alleen maar elektrici
teit die door een elektriseermachine of
door galvanische elementen was opgewekt.
De elektriseermachine leverde wel zeer
hoge spanningen, maar een veel te kleine
stroomsterkte om er een elektrisch lampje
op te kunnen laten branden. Galvanische
elementen, waartoe ook de droge batterijen
behoren, leveren wel voldoende stroom
voor een zaklantaarnlampje of voor een
elektrische bel, maar voor de verlichting
van een huis zou men honderden van die
elementen nodig hebben. Daar komt nog
bij dat de prijs van de op deze wijze ge
produceerde elektrische stroom veel en veel
hoger is dan die van de elektriciteit welke
de centrale ons thans levert.
Wetenschapsmens, geen uitvinder
Faraday heeft aan de mogelijkheid van
toepassing van zijn vindingen nooit enige
aandacht besteed. Zijn geest was meer ge
richt op het leren kennen van fundamen
tele verschijnselen en wetten dan op het
bedenken van toepassingsmogelijkheden of
het perfectioneren daarvan. Faraday zou er
ook de tijd niet voor hebben gehad, want
elke dag dat hij naar zijn laboratorium
ging, eerst als leerjongen-assistent, later
als directeur-hoogleraar, had hij telkens
weer nieuwe vragen te stellen aan de na
tuur. Vragen, die hem geen rust lieten voor
hij door middel van proeven er een ant
woord op had gekregen.
Faraday was een man van uitzonderlijke
begaafdheid, een bijzonder knap experi
mentator, die zonder van wiskunde gebruik
te maken toch diep in de geheimen der na
tuur wist door te dringen. Ondanks de
tientallen eerbewijzen van tal van geleerde
genootschappen over heel de wereld ver
spreid, is Faraday een bescheiden mens ge
bleven. Zelfs een verheffing in de adel
stand heeft hij afgewezen.
BINNENLAND
Veehouder in sloot. De 53-jarige vee
houder H. Streefkerk, die om half vijf naar
het land was gegaan om de koeien van zijn
broer te melken, is in een sloot bij de Am-
stelveenseweg te Amsterdam gelopen en
verdronken.
Rekordbezoek Madurodam. Vrijdag
avond om kwart over zeven is de zeven-
honderdduizendste bezoeker van dit jaar van
de miniatuurstad „Madurodam" te 's Graven-
hage de kassa gepasseerd. Deze was me
vrouw S. A. F. VoermanKappen uit Voor
burg, met haar tienjarige dochtertje en dier
vriendinnetje. Mevrouw Voerman kreeg als
aandenken een Florestijns theeblad met in
gelegd bladgoud en zes porseleinen theekop
jes aangeboden. De beide meisjes kregen
een boek.
Wederopbouw. Van 3 tot 6 september
wordt in Hamburg een internationale bij
eenkomst gehouden, waarop het onderwerp
„wederopbouw van verwoeste steden en mo
derne stedebouw" zal worden behandeld
door deskundigen uit verschillende landen.
Is. C. van Traa zal spreken over de weder
opbouw van Rotterdam en jhr. J. de Ranitz
over stedebouw in het gebied van de
IJmond.
Afscheid R. A. C.-directeur. De directeur
van de Rijks Automobiel-Centrale, ir. A. J.
Mollinger, met het bereiken van de pen
sioengerechtigde leeftijd, afscheid genomen.
Hij blijft nog lector aan de Technische Hoge
school te Delft. Bij zijn afscheid is hij ge
huldigd dor: de directeur-generaal der P.
T. T., ir. J. D. H. van den Toorn en door
vertegenwoordigers van autotechnische in
stanties.
HAARLEM EN OMGEVING
Schipper gewond. Op een scheepswerf
aan de Scheepmakersdijk te Haarlem is
vrijdagmiddag een eenentwintigjarige schip
per gevallen tegen ean pompvijzel, toen hij
bezig was aan het trekken van een zware
as van anderhalve meter met een platen-
trekekr. De trekker brak af, waardoor de
schipper viel. Hij is naar het Sint Elisa
beths Gasthuis overgebracht.
Grensincident bij Gaza
JERUZALEM, (Reuter) Egypte heeft
er bij de UNO-organisatie voor toezicht op
het bestand over geklaagd, dat in de nacht
van donderdag op vrijdag 13 Egyptenaren
waren gedood bij een reeks aanvallen, die
Israëlitische troepen op Egyptisch grond
gebied hadden uitgevoerd. Twee aanvallen
waren in het gebied van Gaza en een
derde in de Sinaiwoestijn gepleegd.
In Israëlische legerkringen is verklaard,
dat er niets over deze aanvallen bekend
is. Wel zei men, dat donderdag twee Isra
ëlische soldaten zijn gedood en drie ge
wond bij een mijnontploffing in de ge-
demilitairiseerde zone bij El Auja.
De commissie van waarnemers van de
UNO heeft bekendgemaakt, dat de eerste
aanval bijna anderhalve kilometer binnen
Egyptisch gebied werd gedaan. Er waren
daar lijken van twee Egyptische soldaten
gevonden. Uit voetsporen blijkt, dat onge
veer 15 man zich van Israëlisch gebied
naar de plaats van de aanval en terug be
geven heeft.
De tweede aanval was op ruim een kilo
meter ten westen van de internationale
grens op Egyptisch gebied uitgevoerd.
TEL AVIV, (AFP) „Israël heeft nog
nooit over zo'n sterk leger en zoveel goede
wapens beschikt als nu", aldus heeft de
Israëlische premier Ben Goerion op de slui
tingsvergadering van de Mapai-partij be
toogd. De premier legde er de nadruk op
dat alles in het werk zou worden gesteld
om het leger in het belang van de lands
verdediging, nog te versterken.
Weer zonnevlekken
Gistermiddag is alle radioverkeer tussen
de Verenigde Staten, Europa, Azië en
Afrika drie kwartier vrijwel onmogelijk
geweest als gevolg van de invloed der zon
nevlekken. Tsjechische astronomen voor
spellen dat er de komende dagen op de
aarde atmosferische storingen zullen voor
komen als gevolg van deze „zonnebeving."
Als de directie van de n.v. Drukkerij De Spaarnestad te Haarlem omstreeks 6 sep
tember met haar personeel de verjaardag van het bedrijf viert heerst er altijd een
bijzonder opgewekte stemming. Volgende week vrijdag is er weer zo'n verjaardag
en wel de vijftigste. Natuurlijk wordt hieraan bijzondere aandacht besteed. Wanneer
men de geschiedenis van deze naamloze vennootschap nagaat is er alle reden voor,
want De Spaarnestad heeft zich orftwikkeld tot een omvangrijk en zeer bloeiend be
drijf.
Het gebouw van de Spaarnestad aan de Nassaulaan, dat in 1915 in gebruik is
genomen en een deel van de huizen aan het Nassauplein, dat via een luchtbrug
met het hoofdgebouw verbonden is.
Recepties en bijeenkomsten voor het per
soneel vullen het jubileumprogramma. Er
is een extra-nummer van het Huisorgaan
verschenen, waarin H. Assmann een over
zicht geeft van het wel en wee van het
bedrijf.
Iedere week komen er nu honderddui
zenden bladen uit de persen. Vijftig jaar
geleden waren het er slechts duizend per
dag. Die duizend waren bestemd voor de
abonné's van de Nieuwe Haarlemsche Cou
rant, het katholieke dagblad voor Haarlem
en omstreken.
Aanvankelijk zetelde de vennootschap
in de Jansstraat 1 nabij de Nieuwe Gracht.
Het bedrijf verhuisde naar de Kinderhuis-
vest in een vroegere lakstokerij en breidde
zich snel uit. In de eerste periode trad
onder andere de heer J. W. A. Beynes als
commissaris op. Over het jaar 1911 werd
voor de eerste maal dividend uitgekeerd.
In 1912 werd een aantal perceeltjes aan
de Nassaulaan aangekocht ter oppervlakte
van 700 vierkante meter. Architect Jan
Stuyt ontwierp een groot gebouw, dat in
oktober in gebruik werd genomen. Hierin
heeft het bedrijf zijn definitieve bestem
ming gevonden. Het gebouw bleek echter
na verloop van jaren te klein. Later zijn
aangekocht de percelen aan het Nassau
plein en thans bouwt men in Etten-Leur
een nevenbedrijf.
De exploitatie van De Katholieke Illu
stratie in 1912 betekende niet alleen een
belangrijke werkverruiming, maar ook een
uitbreiding die de grondslag vormde voor
de latere bloei van De Spaarnestad. Het
exploiteren van dit blad leidde tot invoe
ring van de koperdiepdruk. Nergens wordt
dat op zo'n grote schaal toegepast.
Na 1915 werden enige jeugdtijdschriften
overgenomen, die het begin vormden van de
stichting der afdeling kindertijdschriften,
schooluitgaven, boeken voor de jeugd en
fondswerken.
Tussen 1921 en 1930 verscheen een aan
tal streekbladen. Het begon met De stad
Amsterdam, later volgden Groot Rotterdam,
's Gravenhage in Beeld, Brabant in Beeld,
Limburg in Beeld (beide zijn verenigd
in Ons Zuiden) en voor de andere delen
van het land Ons Land. Alle bladen hadden
een bijvoegsel. Bekende figuren hieruit zijn
geworden Sjors, die in 1927 zijn intrede
deed, Frederik Fluweel, Dolly Dot en
Koning Hermelijn.
In 1929 startte De Spaarnestad met Pa
norama, dat van Sijthoff werd overge
nomen. Na enkele jaren werd het verenigd
met Ons Land. De oorlogsomstandigheden
dwongen de directie alle weekbladen onder
één hoofd en één naam te brengen. Na de
oorlog is dat zo gebleven. In april 1934
verscheen het eerste nummer van Libelle,
dat in 1939 en 1951 door twee andere da
mesweekbladen, namelijk Beatrijs en Goed
Nieuws werd gevolgd. In België worden
enkele bladen in het Vlaams en het Frans
uitgegeven.
Velen hebben zich in de loop der jaren
voor De Spaarnestad verdienstelijk ge
maakt. Men denkt dan allereerst aan
de heer J, W. Lucas gedelegeerd com
missaris en directeur, die in december
1951 is overleden. In zijn plaats werd
de heer C. P. Ooms benoemd tot ge
delegeerd commissaris en de adjunct-direc
teur, dr. ir. H. J. A. de Goeij, werd tot
directeur benoemd. Commissarissen zijn
prof. mr. G. M. G. H. Russel, dr. J. G.
Hoge en C. P. Ooms en adjunct-directeur
mr. W. H. A. M. Lucas.
In leven zijn nog elf medewerkers die
diager zijn van de verguld-zilveren me
daille voor veertigjarige trouwe dienst en
hond erddri eëmnege ntig employés, die hun
zilveren jubileum hebben gevierd.
Naar Etten-Leur
Het complex aan de Nassaulaan biedt
geen mogelijkheid meer tot enige uitbrei
ding van betekenis. Het bestuur der ven
nootschap heeft ver van huis een radicale
oplossing gekozen. In Etten-Leur wordt
een nieuwe fabriek gebouwd, voorlopig met
een vloer-oppervlakte van vierduizend
vierkante meter, In de nieuwe fabriek
komt een rotatie-diepdrukpers en een af
deling cylinder-chemigrafie. Alle techni
sche afdelingen voor de bewerking tot en
met de montage van tekst in beeld blijven
in Haarlem; de cylinders zullen in Etten-
Leur worden gemaakt, de tijdschriften wor
den er ook gedrukt, afgewerkt en geëx
pedieerd.
Viering gouden jubileum
Donderdagmiddag 6 september en zater
dagmorgen 8 september houden bestuur en
directie een réceptie in De Vleeshal. Vrij
dag 7 september begint de dag met een mis
in de kathedrale basiliek Sint Bavo. Daar
na volgt een gemeenschappelijk ontbijt in
het Krelagehuis. Om één uur zullen twee
door het personeel aangeboden beelden,
geplaatst bij de hoofdingang van het ge
bouw, onthuld worden. Tenslotte volgt een
feestavond in het Concertgebouw te Am
sterdam. Zaterdagmiddag 8 september zal
de ongeveer honderd man sterke Harmonie
uit Etten-Leur een muzikale hulde brengen
op de Nassaulaan en op de Grote Markt
een concert geven.
