120000 x OPEN j
120.000 x DICHT L
€sso
Volgende fase: Russische satelliet naar de maan?
Zie Boven:
„Luna Rossa" in een kwartier
van horizon tot horizon
ESSO EXTRA MOTOR OIL
MET ESSO BENT U BETER UIT!
Van dag tot
dagl
<~Praatótoel
MAANDAG 7 OKTOBER 1
957
3
Amerikaanse kunstmaan pas
in het voorjaar omhoog
Geen kunstmaan, maar zon
Gromyko en Dulles hadden
een „nuttig" gesprek
Standpunten zouden niet
zijn gewijzigd
Tunesische ambassadeur
zal Parijs niet verlaten
fantastische gebeurtenissen in Uw auto
Perfecte smering bij alle bedrijfstem-
peraturen
Ongekende slijtageweerstand
Reinigend vermogen
€)p de
Amerikaanse raket voor een
hoogterecord gereed
Tegen ex-generaal Schörner
acht iaar geëist
Lord Aberdare overleden
Geleerden beloven de Amerikanen gegevens
in het belang van de wetenschap
Zichtbaar in
beweging
Terwijl het de gemeenten nog steeds niet
is toegestaan om tegen marktvoorwaarden
geld te lenen, komt de Bank voor Neder-
landsche Gemeenten aan de markt met een
lening die zes percent doet. De opdracht
gever, het rijk, heeft de realiteit van de
kapitaalschaarste dus aanvaard en gaat
thans te werk volgens de gezonde regel
dat hoge rente kapitaal lokt. Om voor de
gemeenten het woningbouwprogramma te
garanderen wijkt het rijk dus af van het
rentegamma, dat het zelf voor die lagere
publiekrechtelijke lichamen verplicht heeft
gesteld. Wat de gemeenten dus verboden
is op de kapitaalmarkt, zullen ze binnen
kort bij het rijk zelf wèl mogen: geld
lenen tegen de hoge marktvoorwaarden.
Dit is ongetwijfeld dirigisme - maar, ten
minste wat de woningbouw betreft, ge
zond. Hét staat namelijk vast dat de ge
meenten, indien zij vrije toegang tot de
kapitaalmarkt zouden hebben, niet alleen
hun woningbouwzorgen zouden trachten te
verlichten, maar zeker ook de andere fi
nancieringsverplichtingen en de consolida
tie van hun 1 3/4 miljoen vlottende schuld.
Er zou binnen ongetwijfeld zeer korte tijd
een overspanning van de kapitaalmarkt
plaatshebben, die te meer zeer kritiek zou
zijn, omdat een aantrekking van kapitaal
door zoveel zelfstandigen - op leniging van
eigen geldzorg u!t - zeker niet zou ge
schieden in een rangorde die nationaal
verantwoord zou zijn. En in een tijd van
te grote bestedingen zou het katastrofaal
kunnen zijn de nationale rangorde van
geldbehoeften uit het oog te verliezen. Aan
de top van die nationale geldbehoeften
staat de woningbouw, die nu in een markt
komt welke nog niet is afgeroomd voor
andere gemeentelijke verplichtingen. Al
wordt de gemeentelijke autonomie dan in
deze tijd niet onaangetast gelaten, toch is
een goed gevolg daarvan dat de nationale
zorg nummer één, de woningnood', thans
ook met een unieke prioriteit geld aan
trekt.
Natuurlijk biedt de lening een goede be
legging, maar de kapitaalmarkt is krap. De
wens van het Nederlandse volk om de wo
ningnood te lenigen zal een machtige steun
voor de lening zijn. Het gaat om spaar
gelden voor een nationale zaak en het ge
tuigt van grote realiteitszin van de rege
ring, dat zij de voorwaarden tot deelne
ming aan deze lening zo aantrekkelijk
heeft gemaakt. Want ook als het gaat om
leniging van een nationale nood blijven
spaargeldenspaargelden.
WASHINGTON (Reuter) Het Ameri
kaanse departement van Defensie heeft
bekendgemaakt, dat de eerste Amerikaan
se kunstmaan waarschijnlijk niet voor de
komende lente zal worden gelanceerd.
Naar het departement verwachtte, zal de
Amerikaanse marine „binnen enkele da
gen" te Cape Carnaveral in Florida het
derde proefapparaat de lucht insturen. De
twee vorige proeven werden „zeer ge
slaagd" genoemd. Voor het lanceren van
de eigenlijke kunstmaan, dat ook te Cape
Carnaveral zal geschieden, zullen proeven
worden genomen met volledige drietraps
raketten, die weliswaar niet alle onder
delen van de kunstmaan zullen bevatten,
maar die wel aluminiumbollen van bijna
twee kilogram en met een middellijn van
zestien centimeter zullen meevoeren,
welke de atmosfeer zullen worden inge
schoten.
(AFP) Een woordvoerder van presi
dent Eisenhower heeft verklaard dat het
lanceren van een kunstmaan door de Rus
sen voor Amerika geen verrassing was. Hij
noemde de gebeurtenis van grote weten
schappelijke waarde. Van een wedloop
met de Russen is nooit sprake geweest,
zo zei hij.
(ANP) In tegenstelling tot de Rus
sische, zal de Amerikaanse kunstmaan
niet in ons land te zien zijn. Eén of twee
uur voor zonsopkomst en na zonsonder
gang zal de gelanceerde Russische kunst
maan met een gewone kijker zijn waar
te nemen.
Nog even genieten van het prachtige
herfstweer gold als leus voor alle niet-
lijders aan A-griep, En dus trokken ze
erop uit. Aan de Amstel bij de Berlage-
brug bleek het goed toeven. De foto
geeft daarvan blijk.
WASHINGTON (Reuter). De Amerikaan
se minister van Buitenlandse Zaken heeft
zaterdag de Sovjet-minister van Buiten
landse Zaken, Andrei Gromyko, in zijn
particuliere woning ontvangen voor een
bespreking. In een gemeenschappelijke
verklaring werd na afloop gezegd, dat
Dulles en Gromyko ongeveer vier uur bij
een zijn geweest en een aantal belangrijke
onderwerpen hebben behandeld. Dulles
had Gromyko uitgenodigd voor een be
spreking van de Amerikaans-Russische
betrekkingen. De bijeenkomst zou hen in
staat stellen opheldering te zoeken van de
bedoeling en het standpunt van hun re
geringen omtrent gewichtige vraagstuk
ken van wederzijds belang. Zij zijn van
mening, dat hun gesprek in dit opzicht
nuttig is geweest.
De voornaamste onderwerpen, die ter
sprake werden gebracht waren: het Na
bije Oosten, de ontwapening, de toestand
in Europa en de Amerikaans-Russische
betrekkingen.
Volgens een woordvoerder van Dulles'
departement heeft Gromyko geweigerd
over de Duitse hereniging te spreken toen
Dulles deze kwestie ter tafel bracht.
(UP) Volgens diplomatieke deskun
digen heeft Gromyko zich gehouden aan
de onwrikbare politiek van het Kremlin
ten aanzien van de problemen tussen Oost
en West. Gromyko weigerde een nadere
toelichting te geven op zijn gesprek met
Dulles. Naar verluidt zou Gromyko niets
nieuws gezegd hebben tijdens zijn onder
houd met Dulles, die op zijn beurt niets
nieuws wist toe te voegen aan de Ameri
kaanse standpunten.
Amerikaanse diplomaten beschouwen
het gesprek toch niet als een mislukking.
Dulles zou de bijeenkomst hebben belegd
om zijn bezorgdheid over de „verslechte
ring" in de Amerikaans-Russische betrek
kingen tot uitdrukking te brengen. Hij
schreef dit toe aan de Russische politiek
in het Nabije Oosten en Moskou's af
wijzing van de westelijke ontwapenings
voorstellen.
Na het gesprek, omstreeks middernacht,
begaven enkele van Dulles' voornaamste
medewerkers zich naar de ministeriële
woning om de „resultaten" van het ge
sprek te bespreken. Zij bleven daar onge
veer tien minuten.
PARIJS (AFP) President Bourguiba
van Tunesië heeft besloten, dat de am
bassadeur in Parijs op zijn post blijft. Met
het oog öp de regeringscrisis in Frankrijk
en in het vooruitzicht van een verbetering
van de betrekkingen is de president terug
gekomen van zijn besluit de ambassadeur
terug te roepen. De ambassadeur, Mas-
moudi, heeft vrijdag in Parijs gesproken
met de demisionaire premier Bourgès-
Maunoury en de waarnemende minister
van buitenlandse Zaken Pineau.
Libisch protest
TRIPOLIS (AFP) De Libische mi
nister van Buitenlandse Zaken, Wabi Boe-
ri, heeft medegedeeld, dat Libië de Fran
se ambassadeur een protestnota heeft over
handigd naar aanleiding van incidenten,
die zich donderdag bij de Algerijns-Libi
sche grens hebben voorgedaan.
Eenheden van het Franse leger uit Alge
rije zouden het Libische grensdorp Ibsin
hebben aangevallen. Een burger werd bij
de actie gedood en twee Libische militai
ren werden gewond.
ADVERTENTIE
Terwijl u in uw auto voortglijdt, tevreden luisterend naar het zacht-
spinnend geluid van de motor, worden daar beneden enorme krachten
ontwikkeld. Neem b.v. de nokkenas, die zorgt voor het openen en
sluiten van de kleppen-
Tegen de druk van de sterke klepveer en tegen de compressie van de
cilinder in drukt elke nok zijn eigen klep open met een kracht van
soms meer dan 100 kg, en dat 120.000 maal per uur!
De nokken zouden snel versleten zijn als het minieme oliehuidje
tussen de nok en de klepstoter niet voorkomt dat de metalen delen
elkaar rechtstreeks raken.
Deze extra zwaar belaste punten in de motor hebben extra bescher
ming nodig. Die extra bescherming biedt u ESSO EXTRA MOTOR OIL
(in het gouden blik).
want Esso Extra Motor Oil reageert in de nog koude
motor als een dunne olie, bij hogere motortempera-
turen als een dikkere olie.
Uitgebalanceerde „dopes" geven Esso Extra Motor
Oil deze bijzondere „motor-sparende" kwaliteiten.
VOOR EXTRA BESCHERMING.
Een complete set van
twee multigrade motoroliën
10W - 20W - 30
20 W - 30 - 40
Gesprek
Rondom de begraafplaats van onze stad
loopt een smal voetpad, door een dichte
haag er van gescheiden. Naar buiten ziet
het over een sloot heen op weilanden uit.
Er komt haast nooit een mens, er is geen
rustiger plek zo vlak tegen de stad.
Bij mooi weer zit ik graag op die sloot-
berm. Achter mij weet ik het vergaan,
vóór mij zie ik het groene landschap. Op
dit breukvlak krijg ik soms merkwaardige
gedachten.
Toen ik daar gisteren ook weer zat, werd
mijn aandacht getrokken door een gesprek
aan de andere kant van de haag. Het was
een gesprek dat alleen uit gelijkenissen
bestond, misschien trok het wel daardoor
mijn aandacht.
Vier mannen stonden om een graf, het
graf van iemand die het leven nog lang
niet ten einde had geleefd en dus door te
sterven veel verdriet had achtergelaten,
van een jonge vrouw misschien, of een
kind. Dit bleek uit het gesprek. Zij hadden
het over de achtergeblevene.
De mens is een klok, zei de eerste.
Als daar eenmaal een barst in komt is het
zuivere luiden voor altijd gedaan. De rijk
ste toon wordt in één keer jengelig en
hees en draagt opeens geen drie huizen
ver_ Beter is het, die klok maar weg te
nemen en te versmelten.
't Is erger, zei de tweede. Zie je die
zware zerk daar liggen, rechts van dat
boompje? Met een rij witte bloemen er
dwars overheen? Die zerk is gebroken en
die bloemen groeien in de scheur. In de
letters groeit het mos, maar in de scheur
witte bloemen.
't Is veel erger, zei de derde. Zagen
jullie ooit wat ontspringen aan een gave
rots? Daar moet eerst een gat komen, met
geweld geslagen of langzaam uitgeslepen.
Kapot moet het eerst en dan pas heb je
water.
't Is nóg veel erger, zei de vierde. Pas
wanneer een boom middendoor wordt ge
zaagd, vertoont hij de vlam die in zijn
binnenste laait.
Belcampo
WASHINGTON, (UP) De Amerikaan
se luchtmacht heeft voorbereidingen vol
tooid om een raket af te vuren tot een
hoogte van 1000 tot 4000 mijl. Het „Project
Far Side" wordt ten uitvoer gebracht zo
dra de weersomstandigheden en andere
condities op het Eniwetok-atol in de Stille
Oceaan daartoe geschikt zijn. Zij zal tot
dertigduizend meter op een door een bal
lon gedragen platform in de lucht stijgen
alvorens in het luchtruim te worden afge
schoten. Het project zou einde september
reeds zijn uitgevoerd als het weer en
andere factoren gunstig waren geweest.
MUNCHEN (DPA-Reuter) Tegen Fer
dinand Schörner, eens Hitiers jongste Veld
maarschalk, is acht jaar gevangenisstraf
geëist en verlies van burgerrechten ge
durende zes jaar.
Schoner, die 65 jaar oud is, wordt man
slag en poging daartoe ten laste gelegd.'
Hij heeft zich beroepen op „rampbevelen"
van Hitier persoonlijk.
Bij een auto-ongeluk in Joegoslavië is de
72-jarige Lord Aberdare, een bekende En
gelse. sportman, om het leven gekomen
Lord Aberdare behoorde in de jaren tus
sen de beide wereldoorlogen tot de topfi
guren in -de Britse sport. Hij was interna
tionaal bekend als tennisspeler, als schut
ter en als beoefenaar van rackets, een spel
dat vrijwel identiek is aan squash. Ook op
cricketveld en golflinks verdiende hij zijn
sporen.
BARCELONA (UP) Op het achtste
internationale astronautische congres in
Barcelona is vernomen dat de Russen ge
reed zijn om de maan te verkennen met
een satelliet, waarschijnlijk reeds binnen
drie jaar.
Men is te weten gekomen dat de Russen
de koers hebben berekend, die een ruimte
vaartuig moet volgen om op de maan te
landen of deze te omcirkelen en vervolgens
naar de aarde terugkeren.
Zij werken thans aan de vervolmaking
van een elektronisch brein voor bereke
ning van de kogelbaan om de maan en
weer terug naar de atmosfeer van de
aarde. Ais dit is vervolmaakt dan zal de
mogelijkheid zijn geopend om mensen
250.000 mijl ver te zenden naar de blinde
zijde van de maan, die wij nimmer zien»
met een redelijk kans dat zij veilig naar
hun beginpunt kunnen terugkeren.
De pioniers die de eerste reis naar de
maan zullen maken worden vermoedelijk
reeds opgeleid. Een lid van de Russische
delegatie op het congres zeide dat de studie
van de ruimtevaart voor menselijke wezens
in de Sovjet-Unie in een vergevorderd sta
dium is. Een aantal vrijwilligers uit de
strijdkrachten ondergaat proeven onder
omstandigheden die gelijk zijn aan die
welke zij op een reis naar de maan zouden
kunnen ervaren. De proeven zijn gebaseerd
op ervaringen met dieren die in raketten
omhoog zijn gezonden.
Een dergelijke reis zal drie dagen tot
een week kunnen duren. De Russen willen
eerst meer weten over de gevaren van kos
mische stralingen en meteorieten. De ken
nis hierover hopen zij te verkrijgen van
de instrumenten die de kunstmaan bevat.
Verslagen
De Amerikaanse geleerden op het con
gres zijn verslagen over de indruk die de
Russen hebben gemaakt met hun prestatie.
„Wij hadden het drie jaar geleden kunnen
doen, indien wij het geld hadden gehad",
zei er een. „Er werd gezegd dat het te
kostbaar was, maar indien men de Rus
sische propaganda in geld zou kunnen af
meten, dat is dat meer dan hetgeen wij
zouden hebben uitgegeven". Bijna alle ge
leerden zijn het erover eens, dat er abso
luut niets in de weg staat naar de maan,
behalve geld. Sommigen denken dat het
binnen twee jaar gebeuren kan.
Geen pech
Voordat de eerste zitting begon, vertelde
mevrouw Alla Masevitsj. vice-presidente
van de austronautische raad van de aca
demie van wetenschappen der Sovjet-Unie'
„We hebben geen mislukkingen gehad. De
satelliet is perfect gestart bij zijn eerste
lancering". „We hebben ongeveer 75 waar
nemingstations. Ik zal op de conferentie
een voordracht over dit onderwerp hou
den", vertelde zij.
Prof. Leonidajsedov, president van het
astronautische comité van de Sovjet aca
demie voor wetenschappen, zei op een
persconferentie: „We staan niet in verbin
ding met onze regering en we kunnen mo
menteel niets meer zeggen. De meeste bij
zonderheden zijn in Moskou gepubliceerd.
We zullen de wetenschappelijke problemen
ervan bespreken in vijf lezingen op het
congres.
Op het congres van 1955, in Kopenhagen,
stonden de Amerikanen in het zonnetje.
President Eisenhower had toen juist be
kend gemaakt dat de Verenigde Staten
van plan waren een satelliet te lanceren.
In Barcelona gaat nu alle belangstelling
naar de Russen uit.
Nederland is op het congres vertegen
woordigd door dr. J. M. J. Kooy, die een
lezing zal houden over „relativistisch ra-
ketmechanica". De Nederlandse vereniging
voor ruimtevaart (NRV) is lid van de in
ternationale astronautische federatie.
In een bijzondere uitzending van radio-
Moskou is het lanceren van de Russische
aardsatelliet een „triomf van het Sovjet
regiem en de Sovjet-wetenschap genoemd
en werd verklaard, dat het de eerste fase
vormt van geprojecteerde vluchten naar
de maan. „Het lanceren van de satelliet is
niet alleen een geweldige wetenschappe
lijke gebeurtenis", aldus verklaarde een
Russische geleerde voor radio-Moskou,
„maar het is tevens de noodzakelijke eerste
fase in de verovering van de interplane
taire ruimte. Binnen enkele jaren zullen
vluchten naar de maan met instrumenten
mogelijk zijn".
WASHINGTON, (UP) Drie Russische
geleerden, Blagonravov, Poloskov en Ka-
satkin, hebben in een Amerikaans televisie
programma vragen beantwoord over de
aardsatelliet. Zij beloofden, dat de Ameri
kaanse geleerden voor het lanceren van de
volgende Russische aardsatelliet van te
voren gewaarschuwd zullen worden. Ook
zullen zij op de hoogte gebracht worden
van de gegevens die met de huidige satel
liet verzameld zullen worden. „Dit zou
nuttig kunnen zijn om de Amerikanen te
helpen bij hun eigen satelliet-programma",
zo zei Blagonravov.
Geen concurrentie
Op de vraag of de Russische plannen
voor de aardsatelliet ook een stimulans
hadden gekregen tengevolge van de con
currentie met de Amerikanen, antwoordde
Blagonravov: „Wij vonden het niet nodig
op dit gebied te concurreren. Als er een
Amerikaanse satelliet in het luchtruim
zal zijn, zullen we niet minder blij zijn
dan nu. De wetenschap wordt gediend zo
wel door ons als door de Amerikaanse
satelliet".
Poloskov verklaarde dat de Russische
satelliet over enkele weken in dichtere
lagen van de atmosfeer verbranden zal
door de wrijving die het gevolg is van zijn
grote snelheid. Blagonravov, zei dat de
satelliet alleen radio-zenders en batterijen
bevat. Deze uitlating zou er op wijzen dat
de Sovjet-satelliet geen volledige schake
ring wetenschappelijke instrumenten be
vat zoals de Amerikaanse satelliet zal
krijgen. Op de vraag of van de satelliet
ook een gevaarlijk wapen gemaakt zou
kunnen worden werd geantwoord: „De ge
leerde die het probleem van de satelliet
oploste dacht aan het geluk van het mens
dom. De satelliet is geen geleide projec
tiel."
Standpunt
Het standpunt van de Amerikaanse voor
lichtingsdienst over de Russische satelliet
is het volgende: juich het toe als een
grote triomf voor de wetenschap van de
wereld, maar verminder de betekenis er
van voor de wedloop in de bewapening.
De dienst heeft een „politieke aanwijzing"
verstrekt voor de Stem van Amerika en de
Amerikaanse voorlichtings-diensten in het
buitenland over de manier, waarop deze
ontwikkeling van de gebeurtenissen, die
Rusland een van de grootste propaganda-
overwinningen kan geven, moet worden
behandeld.
„Om elf uur vijf
boven Manchester, om
elf uur zes boven
Parijs, om elf uur ne
gen boven Rome Het
lijkt iets uit een science
fiction story maar het is
de werkelijkheid van de
sinds vrijdag bestaande
Russische kunstmaan,
die nu met een vaart
van acht kilometer per
seconde onze planeet
omcirkelt - elke 96 mi
nuten en twee seconden
een omloop om de aarde
volbrengend
De dienstregeling hier
boven is meegedeeld
door radio Moskou zelf
en gold voor gisteren,
zondagmorgen. De lijn
Manchester-Rome maakt
een hoek van ongeveer
60 graden met de eve
naar.
Veel houvast bieden
deze gegevens nog niet.
Wat de Russen namelijk
tot nog toe verzwijgen is
èn de plaats én de tijd
van lancering van hun
ruimteprojectiel. Is één
van beide gegevens be
kend, dan kan men aan
de hand van de waarne
mingen de rest wel be
rekenen. Maar het lijkt
niet gemakkelijk, de
startplaats te vinden als
men de keuze heeft tus
sen een oneindig aantal
start-tijdstippen gedu
rende het etmaal van
vrijdag!
Intussen blijkt uit het
feit dat hier in Neder
land al verscheidene ke
ren radioseinen van de
nieuwe aardsatelliet zijn
opgevangen - hebt u ze
gehoord in 't VARA-
weekjournaal van zater
dagmiddag half zes? -
dat de Russische kunst
maanbaan ook West-
Europa bestrijkt. En dan
willen we er natuurlijk
ook iets van zien.
Welnu, dat kan. Vol
gens een Am.erikaanse
waarneming is de sa
telliet even helder als
een ster van de zesde
grootte. Dat betekent dat
iemand met scherpe ogen
haar nog net zonder hulp
van een kijker kan zien,
waarbij de waarneming
nog wordt vergemakke
lijkt doordat het ding zo
zichtbaar in beweging is
ten opzichte van de
„vaste" sterren.
Maar: we hebben al
leen kans tijdens och
tend- en avondscheme
ring! De hoogte van de
kunstmaan boven het
aardoppervlak (900 km)
is maar één-veertiende
deel van de middellijn
van de aardbol. Tekenen
we de aardomtrek als
een cirkel met een mid
dellijn van veertien cen
timeter, dan „scheert" de
kunstmaan daarlangs op
een afstand van één cen
timeter.
Bijgaande tekening is
op schaal getekend. Ver
onderstellen we dat de
kunstmaan rondloopt in
de richting die door de
pijl is aangegeven. Het
zonlicht komt van rechts;
rechts is dus de daghelft
van de aardbol, aan de
linkerzijde is het nacht.
De stad A, die de zon
kort tevoren heeft zien
ondergaan kan dan de
kunstmaan duidelijk
zien. In A zelf wordt het
al donker, maar de
kunstmaan hoog boven
A wordt nog door de
zonnestralen getroffen.
Ook stad B ziet de
kunstmaan nog aanko
men, maar een toeschou
wer in B zal bij het vol
gen van de kunstmaan
merken dat haar schijn
sel plotseling wordt ver
duisterd op het moment
dat de satelliet recht bo
ven zijn hoofd is: dat is
in de tekening het punt
X. Daar namelijk treedt
het satellietje de scha-
duwkegel van de aarde
binnen: een (totale)
kunstmaanverduistering.
Stad C, waar het mid
dernacht is, ziet totaal
niets van de kunstmaan;
onzichtbaar beschrijft zij
hoog boven de hoofden
der slapende bewoners
haar baan.
Maar even later be
reikt zij het punt Y dat
zich boven de stad D be
vindt, een stad die juist
de dag zal zien aanbre
ken: de zon komt hier
spoedig op. Aan de nog
niet geheel heldere och
tendhemel boven D zal
de kunstmaan plotseling
„uit het niet" te voor
schijn komen, recht bo
ven D. Een paar minu
ten later wordt zij on
zichtbaar aan de helder
wordende hemel en de
bewoners van stad E,
waar het al dag is, zien
al niets meer: het schijn
sel van de kleine satel
liet gaat verloren in de
blauwte van de atmos
feer.
Wilt u nog weten hoe
lang het communistische
maantje („la luna rossa"
zou men met recht kun
nen zeggen!) zichtbaar
is bij een passage recht
boven uw plaats van
waarneming? Haar reis
van kim tot kim duurt
niet langer dan zestien
minuten!
G. v. W.
