Is Gomoelka's lente slechts de voorbode van een nieuwe communistische winter? AMERIKAANS PRESTIGE IS ERNSTIG GEDAALD NOG IS POLEN NIET VERLOREN(5) Little Rock en Sovjet-satelliei geven de beide politieke partijen een terugslag Dwang der omstandigheden kan sterker zijn dan tactische manoeuvres der partij Democratische zorgen Gewapende vrede Verplichte kasreserve met twee percent verlaagd Tactische redenen BEVERWDK R.-K. bibliotheek gaat „kinderboekenweek" vieren De eerste boerekool bij „Ons Belang" Britse koninklijk paar op thuisreis New York bereidde hun een uitbundig welkom DINSDAG 22 OKTOBER 1957 (Van onze reisredacteur) WARSCHAU, oktober „Polen is totaal veranderd er is nauwelijks iets veranderdGomoelka is geen commu nist meerhij is nog steeds verwoed communistde geheime politie is op geheven integendeel zij is zeer ac tief de kerk is thans vrijnee, de kerk blijft gekluisterd de persvrijheid groeit„Po Prostu" is verboden." Op zoek of er in het Polen van Go moelka iets wezenlijks is veranderd, blader ik mijn notities door en licht er zonder moeite de tegenstrijdigste uit spraken van Polen en Duitenlanders uit. Voeg bij die tegenstrijdigheden de on begrensde massa van oncontroleerbare geruchten, die door Warschau zoemen, bedenk dat achter verklaringen van voor- en tegenstanders steeds bijgedachten of tactische beweegredenen schuilen, en het besef daagt, dat men alleen met „het oor te luisteren leggen" in Polen geen stap verder komt. Want slechts de vraag of men optimist of pessimist is, goedge lovige of scepticus, beslist dan of men juichend of weeklagend huiswaarts keert. Nuttiger is de stapel oncontroleer baar materiaal, persoonlijke uitleg en alles wat naar wensdromen zweemt, van de schrijftafel te vegen en op een be perkt aantal concrete punten te toetsen, in hoeverre Gomoelka's democratisering werkelijk vaste voet heeft gekregen. Waarbij men dan al ras opmerkt, dat de „Poolse weg naar het socialisme", zoals Gomoelka zijn beleid omschrijft, aller minst een vastomlijnde politiek is, die etappegewijs naar een duidelijk doel voert, maar veeleer een nogal vage ge dragslijn van geven en nemen, die zich voortdurend aanpast aan de binnen- en buitenlandse situatie. Uit dat oogpunt gezien valt niet te ont kennen dat na de periode van het „geven" Gomoelka's regime in zekere mate aan het „nemen" is gegaan. De aanvankelijk voor een communistisch land ongekende grote persvrijheid is gekortwiekt door het verschijningsverbod dat „Po Prostu" in de bus kreeg, het blad van jonge intellectuelen en studenten, dat Gomoelka's regering mee in het zadel hielp, maar haar sindsdien de critiek niet gespaard heeft. Waar het ook in andere volksdemocratieën juist die jonge intellectuelen, met name de schrij vers, zijn die het verst met hun hervor mingsijver hebben willen en kunnen gaan - het verzet krijgt zijn beste kansen binnen de partij - moet men vaststellen Voor deze Poolse zusters heeft het regime-Gomoelka het godsdienstonder wijs veel gemakkelijker gemaakt. Zal het zo blijven? (links) De Poolse leiders Gomoelka, Cyrankiewicz en Ochab met hun militaire commandanten op een luchtmachtschouw. Het ziet er een beetje dreigend uit, maar onze reisredacteurkon zonder perskaart op het terrein komen en zonder enige moeilijkheden de grote mannen van luttele meters afstand fotograferen. dat Gomoelka, op z'n zachtst gezegd, de uiterste geleidelijkheid wil betrachten. Openlijke critiek in de pers, die aan de grondbeginselen van het marxisme tornt, wordt zeker niet toegestaan. Daar staat nochtans een regelmatige uitwisseling van Poolse en westelijke journalisten tegen over. Ik sprak een Poolse collega, die een maand bij de „Manchester Guardian" ging werken. Ook op het gebied van de aanvankelijk sterk verbeterde rechtszekerheid bestaat weer reden tot bezorgdheid. De U.B. (ge heime staatspolitie) is als zelfstandig or gaan afgeschaft en vele duizenden van haar agenten en verklikkers zijn de laan uitgestuurd. Maar hoewel de U.B. niet meer eigenmachtig mensen doet verdwij nen, blijft zij ijverig inlichtingen verzame len en is vooral actief in Krakau, de „hoofdstad van het Poolse rooms-katholi- cisme". Een rechter uit een van Polens hoogste gerechtshoven, wiens openhartige en felle critiek op de communistische rechtsbedeling weer efen gunstig teken was, zei tegen mij, dat die activiteit bij vele Polen de beduchtheid wekt, dat hetgeen men vandaag gerust mag zeggen, morgen wel eens kwade gevolgen zou kunnen heb ben. Dat er tegen een aantal voormalige U.B.-leiders, waaronder de beruchte Roznanski, een proces wegens wreedheden wordt gevoerd, is een plus-punt. Dat het achter gesloten deuren geschiedt, is weer minder opwekkend. De democratisering blijft ook haperen op het stuk van de met veel ophef aangekondigde „arbeidersraden" die de democratie in de bedrijven zou moeten garanderen. Zij hadden de moge lijkheid tot decentraliserende invloed op de staatsalmacht in economische en poli tieke zin, maar maken een ontmoedigde indruk, omdat zij geen grote verbeteringen in de levensomstandigheden der arbeiders hebben kunnen afdwingen en omdat hun bevoegdheden vaag blijven. Een wezenlijke, uiterst belangrijke stap vooruit is daarentegen de afschaffing van het dodelijk wapen der politieke boycot op de arbeidsmarkt. Ook in top-functies geven bekwaamheden nu de doorslag boven par tij-lidmaatschap. Het feit valt niet te loo chenen, dat men een Poolse „wing-com- mander" met een borst vol Britse onder scheidingen na negen jaar politieke gevan genschap weer in de Poolse luchtmacht op neemt en hem zelfs in staat stelt een film te maken over het aandeel der Poolse piloten in de slag om Engeland. Een scherpe toetssteen van de Poolse democratisering ligt in de betrekkingen tussen kerk en staat, c.q. party. Hoewel zelfs in de stalinistische periode de party nooit heeft kunnen verhinderen dat twaalf miljoen Polen, waaronder vele van haar eigen leden, de zondagsmis bijwoonden, heeft de rooms-katholieke kerk aan scherpe vervolging bloot gestaan, zowel onder het primaatschap van kardinaal Hlond, die iedere samenwerking met de communis- Culturele liberalisatie: interesse voor het aanplakbiljet van een Amerikaanse „musical". Want „Daj buzi Kate" be tekent „Kiss me Kate" en de Poolse jeugd heeft voor die activiteit dezelfde levendige belangstelling als de jeugd elders (rechts). Naar het ANP verneemt heeft de Neder- landsche Bank besloten met ingang van 22 oktober de verplichte kasreserve, die de banken bjj de Centrale Bank moeten aan houden, te verlagen van 6 percent op 4 percent. Geldmarktkringen hebben van de ver laging van het percentage met 2 percent met grote voldoening kennis genomen. Hiermee is een maatregel genomen die men in september reeds verwacht had en die thans de banken de gewenste ruimere armslag geeft in verband met de grote be hoeften aan middelen op dit ogenblik en in de naaste toekomst, zowel uit hoofde van belastingbetalingen als van de storting op de nationale woningbouwlening. De ver laging van het percentage wordt ook van belang geacht met het oog op de komende zware ultimo. Blijkens de laatste weekstaat van de Nederlandsche Bank lagen de saldi der banken beneden het vereiste gemid delde, dat bij een percentage van 6 percent ongeveer f 300 miljoen be liep. De saldi maakten een bedrag uit van f 246 miljoen. Door de verlaging, met in gang van morgen, zal het gemiddelde naar schatting gereduceerd worden tot onge veer f 200 miljoen. Op die manier zullen de banken dt nieuwe verrekeningsperiode bij de centrale bank met een overschot beginnen. Ouderavond Vondelschool te Beverwijk De ouders van de leerlingen van de Von delschool te Beverwijk zijn opgeroepen voor het bijwonen van een ouderavond in het schoolgebouw op donderdag 24 okto ber. Op deze bijeenokmst zullen belang rijke zaken worden besproken, zodat de oudercommissie verwacht dat zoveel mo gelijk de ouders deze avond zullen be zoeken. Een postzegelbeurs in Castricum Er bestaan in Castricum plannen te komen tot oprichting van een postzegel- beurs. Reeds is van gemeentewege goedkeuring ontvangen en het bestuur van de Castri- cumse postzegelvereniging heeft daarom besloten een dergelijke beurs op elke twee de donderdag van de maand te houden. De eerste beursavond heeft plaats op 14 november in hotel Ammeraal aan de Sta tionsweg. Alle verzamelaars in Castricum en om geving zullen deze ruilbeurs tegen een gering entree kunnen bezoeken. XXX>DOOOOOCOOCCCOOCOOOOOnOOOCOOCOOOCOOCiCOOOOOCOOOCOOOOCC< WEEKABONNEMENTEN dienen uiterlijk op Woensdag te worden betaald, daar de bezorgers op Donder dag moeten afrekenen. DE ADMINISTRATIE tische regering afwees, aangezien hy ervan overtuigd was, dat het Westen het rode regime in Polen van de kaart zou vegen, als onder dat van kardinaal Wyszyinski, die met de regering-Bieroet pacteerde, maar nochtans zyn vrijheid verloor. Thans bestaat formeel volledige godsdienstvrij heid, maar hoewel Gomoelka en Wyszynski het persoonlijk met elkaar lijken te kunnen vinden, bestaat tussen kerk en party op z'n best een gewapende vrede. De kerk heeft haar beloftes loyaal ver vuld, de staat is echter achter gebleven, volledig hetzelfde te doen, bijvoorbeeld ten aanzien van de toelating van godsdienst onderwijs op alle scholen, waar de meer derheid van de ouders zulks wenste. Kan men dit nog op praktische moeilijkheden terugbrengen, veel groter achterdocht heerst bij de Poolse rooms-katholieken over de stille steun, die de „rooms-katho lieke" Pax-beweging van Boleslav Piasecki nog van regeringswege krijgt. Piasecki, een voormalige fascist, poogt al sinds jaren via zijn Pax-beweging - voornamelijk ten voordele van zijn eigen portemonnaie - onder het nogal versleten motto, dat Christus ook communist was, de roomse kerk met het communistisch regime gelijk te schakelen, zoals dat in Tsjechoslowakije trouwens aardig gelukt is. Deze geweten loze opportunist houdt zich thans vrij koest, maar de vijf of zes winstgevende ondernemingen, die Pax-„activiteiten" fi nancieren, zijn hem nog niet ontnomen. Houdt men hem voor later in reserve? Aan deze lijst van twijfelpunten kan men andere zonder tal toevoegen. Wordt de formele vrijheid van reizen naar het bui tenland werkelijk geremd door deviezen- schaarste of wordt die slechts als voor wendsel gebruikt? Is de ontbinding van de communistische jeugdbeweging en het plan het reeds met honderdduizend gedaal de ledental van de partij van 1.300.000 tot een half miljoen terug te brengen, iets anders dan een poging om de rijen te slui ten en een harde kern van door de wol- geverfde communisten te vormen? Laat men het door te veel dressuur aan het stei geren geslagen paard slechts een tijd lang de vrije teugel om het straks weer op de totalitaire stang te rijden? Daar ligt in feite de kernvraag. Zijn de Poolse communisten, onder de dwang der omstandigheden wijs geworden, werke lijk bereid een andere, sociaal-democra tische weg in te slaan, of doen zij - om louter tactische redenen - zulks slechts tijdelijk voorkomen? Beide visies zijn met sterke argumenten en praktische voorbeel den te verdedigen. De toekomst - en moge lijk de verkiezing van het,pieuwe centrale comité in december, waarbij Gomoelka - naar men zegt - zal proberen de partij leiding te zuiveren van „ezels, schurken en stalinisten", kan slechts uitwijzen welke de juiste is. Persoonlijk neig ik naar de theorie der tactische beweegredenen. Echter onder dubbel voorbehoud. Ik ben voorshands be reid te geloven, dat Gomoelka en zijn, overigens niet zo talrijke, overtuigde aan hangers in de leiding, die in 1948 wegens „bourgeoise en nationalistische afwijkin gen" uit de partij, en later in de gevangenis werden gesmeten, inderdaad tot liberaler en patriottischer inzichten zijn geraakt. Maar belangrijker nog: het is zeker moge lijk dat de dwang der omstandigheden in Polen blijvend sterker zal blijken dan de totalitaire neigingen van die Poolse com munisten, die ze uit tactische overwegingen tijdelijk op de vliering van hun somp tueuze partijgebouw hebben geborgen. Rode Kruis koopt twee huizen aan Akerendamlaan Tijdens de algemene ledenvergadering van de Rode Kruiscolonne-vereniging, afd. Beverwijk, die gisteravond in het colonne gebouw aan de Beecksanghlaan werd ge houden prijkte slechts een punt op de agenda. Het bestuur vroeg en kreeg machtiging van de leden, om tot aankoop over te gaan van twee woonhuizen, gelegen aan de Akerendamlaan 11 en 13, voor de somma van f 15.000, Na het overlijden van ir. Telders boden de erven de woonhuizen, die het bestuur reeds in huur had, te koop aan. De be stemming zal geen wijziging ondergaan, zo zei de voorzitter. In verband met de kinderboekenweek, welke in Nederland wordt gehouden van 26 oktober tot 2 november, gaat ook de r.-k. openbare leeszaal en bibliotheek aan de Arendsweg te Beverwijk, de nodige aandacht aan deze kinderboekenweek be steden. Komende woensdag en woensdag 6 november worden er in de grote lees- en studiezaal van de bibliotheek telkens 's middags om 2 uur en 4 uur poppenkast voorstellingen gegeven, die door de leer lingen van de Bisschoppelijke Kweekschool worden verzorgd. De eerste woensdag is bestemd voor de kinderen tot 8 jaar en de tweede voor kinderen boven de 8 jaar. Ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan in mei 1958 van de Centrale Vereniging MARKTBERICHT. Beverwijk, 21 oktober: andijvie 1326, sla 512, bloemkool 1433, bospeen 15 32, waspeen 1026, tomaten 2378, sprui ten 3356, groene kool 814, rode kool 59, prei 1219. voor Openbare Leeszalen en Bibliotheken zullen er in het hele land hersengymnas- tiekwedstrijden worden georganiseerd. De eerste ronde is plaatselijk, de tweede pro vinciaal en in de derde en laatste ronde wordt er „gestreden" om het landskam pioenschap. Tijdens de kinderboekenweek herdenkt op 31 oktober de jeugdbibliotheek de dag dat zij een jaar geleden in gebruik werd genomen. Er zijn nu bijna 1000 leden. De duizendste wacht een aardige verrassing. Ook de volwassenen hebben de 1000 leden bijna bereikt. Het verschijnen van boerekool op de veiling van Ons Belang te Castricum bracht toch wel echt een winterse sfeer in de markt. De tuinder K. Beentjes had de primeur en koper werd de handelaar S. Zomerdijk uit de Zaanstreek voor 10 ct. per kilo. De prijs voor dit produkt lag dus nog niet hoog, evenmin als voor de prei, die, hoewel ze duurder was dan de vorige slechts 16 ct. haalde. De spruiten vinden nog geen grage kopers, want gisteren brachten zij slechts 55 ct op, nadat eind vorige week de no teringen nog op 69 ct. hadden gestaan. Waspeen, een produkt vooral bestemd voor de inmaak, bracht 10 ct. op en andijvie ging voor 11 tot 16 ct. van de kar. Een enkel kistje sperziebonen bracht 99 ct. op. (Van onze correspondent in Washington) De gebeurtenissen te Little Rock en de opzienbarende demonstratie van de tech nische vooruitgang der Russen zyn twee zeer verschillende verschijnselen, zij heb ben echter twee aspecten gemeen: beiden hebben een ongunstige invloed gehad op Amerika's internationale positie en beiden zijn van dusdanige betekenis, dat zij een beslissende factor kunnen zijn bij de Ame rikaanse verkiezingen van 1958 en 1960. Toen president Lincoln ongeveer hon derd jaar geleden in de Amerikaanse bur geroorlog het zuiden versloeg, heeft hij i.e zuidelijke staten „voorgoed" anti-Repu blikeins gemaakt. Sedert die tijd zijn de Democraten in het oude zuiden (thans zuidoosten) nooit meer door politieke tegenstanders van formaat belaagd. Wel iswaar hebben bij de presidentverkiezin gen van 1952 en 1956 een aantal van die staten voor de Republikein Eisenhower gestemd, maar voor Huis en Senaat bleven dezelfde kiezers toch in overgrote meer derheid Democraten kiezen. Niettemin leek het er in 1952 en 1956 even op, dat langzaam aan in het oude zuiden een twee-partijen systeem tot ontwikkeling zou kunnen komen. Thans lijkt die kars weer verkeken. De Republikein Eisenhower hééft fede rale troepen laten ingrijpen, toen de gou verneur van Arkansas tegen de uit spraak van het Oppergerechtshof in de gewapende garde van Arkansas gebruikte om negerkinderen te weren van een school, waar naast blanken thans ook kleurlingen toegelaten zouden worden. Eisenhowers actie hoezeer ook toegejuicht door alle liberaal denkenden ter wereld heeft de blanken in die zuidoostelijke staten zeer verbolgen gemaakt. Zij zijn voor het over grote deel tegen gelijkstelling der negers en zij geven de toon aan in die staten. In dat deel van Amerika voelen velen zich opnieuw bedreigd door de „Yankees", de oude wrok is weer boven gekomen en de Republikeinen hebben het daar weer voor onafzienbare tijd verbruid. Wisselende kansen Toch heeft Little Rock niet aan de Repu blikeinen, doch aan de Democraten een zware klap toegebracht. Van het zuiden konden de Republikeinen namelijk toch niet al te veel verwachten in de naaste toekomst en belangrijker is het voor beide partijen hoe de talrijke negerbevolking ;n de grote steden van het noorden zal rea geren op de gebeurtenissen in Litte Rock. Het is wel haast zeker dat onder de negers in het noorden die sedert Franklin Roosevelt in het algemeen democratisch hebben gestemd thans een sterke sym pathie is teruggekeerd voor de republi keinse partij. Dit geeft de Republikeinen ineens veel betere kansen om de stedelijke burchten van de Democraten te verover n. De democratische kandidaten in het noor den zullen zich teneinde de negers aan hun kant te houden zeer liberaal tegen over hun kiezers moeten uiten, maar d't zal tot gevolg hebben, dat de tegenstel lingen in de democratische nartij sterker tot uiting zullen komen en dat het heel moeilijk zal worden een vastomlijnd poli tiek programma op te stellen. In 1958 worden er verkiezingen voor het Congres gehouden. De campagne daarvoor heeft in de staten ir. hoofdzaak een lokaal karakter. Dat een Democraat in het noor delijke Michigan dan heel andere dingen bepleit dan zijn partijgenoot in het zuide lijke Georgia valt niet al te zeer op. In 1958 behoeven de Democraten nog niet zoveel onheil te duchten van Little Rock's nasleep. Maar in 1960, wanneer zij naar voren moeten komen met nationale kan didaten voor het ambt van president en vice-president, dan zullen zij vooral de last ondervinden van een splitsing in de eigen gelederen. Het zijn stellig geen mo tieven van partij-politiek, die Eisenhower gedreven hebben tot het gebruik van fede rale troepen in Little Rock, maar die actie heeft de kansen voor een nieuwe repu- keinse president in 1960 beslist verbeterd. Niet zodra ging de Russische „Spoet nik" rondcirkelen of de goede Republi keinse kansen voor 1960 leken „naar de maan". Die Russische prestatie heeft op het Amerikaanse volk een diepe indruk gemaakt, vooral omdat men beseft dat de Russen in de sterren schrijven dat z(j superieur zijn op het gebied van raket projectielen. Aan de hoogste leiders in den lande moet het reeds geruime tijd bekend zijn geweest, dat de Russen Amerika aan het voorbij streven waren in de modernste wapenen. Niettemin hebben zij geen alarm geslagen. Zij hebben niet alle hens aan dek geroepen teneinde deze ongunstige ontwikkeling ongedaan te maken. Zij hebben het land blootgesteld aan het gevaar om gedurende een bepaalde periode niet de beste, doch •slechts op één na de beste bewapening ter wereld te bezitten. Zulk een periode kan voor een wereldmacht fataal zijn. De eerste tekenen van verontwaardiging over wat men als laksheid in de regering beschouwt, openbaren zich reeds. Die ver ontwaardiging zal zeker toenemen Zij zal worden aangeblazen door de democrati sche politici die plotseling beseffen, dat zij het politieke getij mee kunnen krijgen. Washingtonse kater De Russische kunstmaan heeft de Ame rikanen een kater bezorgd. De couranten geven toe, dat het land een ernstige neder laag heeft geleden. Als oorzaken noemt men: onvoldoende financiële steun bij de proefnemingen, de rivaliteit tussen de onderdelen der gewapende macht en de voorrang, die de welvaart heeft verkregen boven de defensie, alsmede de permanente onderschatting van de capaciteit der Rus sen. Men hoort te Washington de volgen de tegenactie bepleiten: a. Een gecoördineerde inspanning van alle krachten zonder rivaliteit en finan cieel royaal gesteund; b. Meer samenwerking met deskun- kundigen van andere westerse mogend heden; c. Bekering tot het inzicht, dat defen sie belangrijker is dan 'n tijdelijke weelde. De Democraten zullen in het Congres heftige critiek op de regering oefenen, omdat de Republikeinen huns inziens de defensie-uitgaven ondergeschikt hebben gemaakt aan het evenwicht in de begro ting. Thans blijkt, dat Amerika achterop is geraakt bij de Russen, die kosten noch moeiten hebben gespaard. In de buitenlandse politiek betekent het Russische succes een slag voor Amerika's prestige. De mogelijkheid bestaat, dat de Amerikanen zullen trachten door een eclatant succes de Russische prestatie enigszins te „verdonkeremanen". Sommigen achten het niet onmogelijk, dat president Eisenhower meer dan ooit de noodzaak zal inzien met de Russen tot „coëxistentie" te komen. Zij, die het accent op deze mogèlijkheid leggen, denken eer der aan een nieuwe topconferentie, dan aan een raketwedloop tussen beide grote mogendheden, die tot een rampzalig einde kan leiden. Voor Amerikan zou het echter veel gemakkelijker zijn het initiatief tot zulk een topconferentie te nemen, wan neer de Amerikaanse wetenschap eerst de wereld heeft getoond tenminste tot ge lijke prestaties in staat .te zijn als de Russische. NEW YORK (UP-Reuter) Om kwart voor zes Nederlandse tijd vanochtend zijn koningin Elizabeth en prins Philip per vliegtuig uit New York naar Londen te ruggekeerd. Maandagmiddag maakten zij langs hon-* derdduizenden juichende New Yorkers on der een regen van confetti en papiersnip pers hun intocht in New York. Zoals zo vele toeristen lieten zij zich tot dan de top van het 380 meter hoge Empire State Buil ding brengen, vanwaar men bij helder weer - en dit was het maandag - een prachtig uitzicht over de stad heeft. Koningin Elizabeth en prins Philip ge bruikten op de tachtigste etage de lunch. De koningin ontving van de directie van het gebouw een verguld model van het Empire State Building. Gisteravond heeft het koninklijk paar een bal van het Amerikaanse zevende ar tillerie-regiment bijgewoond. Koningin in de UNO Eerder op de dag had de Koningin de algemene vergadering van de UNO toege sproken. Zij zei dat de UNO nog steeds ver verwijderd is van de vervulling der idea len, die de stichters van deze wereldorga nisatie zich gesteld hebben, maar dat de volken van de wereld verwachten dat de UNO, maar ook de volken zelf zich zullen blijven inspannen om die idealen eens te verwerkelijken. Prins by Gromyko Prins Philip heeft in het hoofdkwartier van de UNO een langdurig onderhoud - in het Engels - gehad met de Russische mi nister van Buitenlandse Zaken Gromyko. Het onderwerp van hun gesprek was niet bekend. Maar te oordelen naar de bewe gingen van hun handen en armzwaaien spraken zij, zo veronderstelt UP, over „spoetnik".

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1957 | | pagina 13