De gotische basiliek van Hulst kreeg een
moderne betonnen bekroning
Als de herfststormen naar de
Noordzee doorbreken
DIAGONALE AUTOWEG DOOR EUROPA OVER DRIE JAAR GEREED
Architect Brouwer uit
Aerdenhout bleef in
harmonie met
beroemde voorgangers
HOLLANDS KANAALx^X^
handelskade
WAAG
PLEIN l
\oi li --
"Luttik. oudorp
I L-YiRDRONKENOORD J
ilsa v/zfy'/A
LAAT
LAAT v» LAAT
GEPR01 RONDWEG-ZB.
EILQO
Revolutionaire plannen tot sanering van Alkmaar
komt de wind- en stormwaarschuwingsdienst in actie
ren worden voor Europa rijdend over echte
autowegen doorkruist kan worden
maar het begin is in Duitsland in elk geval
gemaakt.
In West-Duitsland wordt de toekomst op
auto- en wegengebied niet al te optimis
tisch ingezien. Het Westduitse wegennet is
klein en slecht. Per kilometer weg zijn er
in West-Duitsland 25 auto's, in Groot-Brit
tannië vijftien en in Frankrijk tien. In
Groot-Brittannië zijn meer dan zes miljoen
auto's, in Frankrijk bijna zes mil.ioen, in
West-Duitsland echter pas drie miljoen. Die
drie miljoen auto's hebben al grote moeite
ongestoord door West-Duitsland te rijden,
omdat er te weinig goede wegen zijn. Wat
moet dat in 1965 worden, als er 5,5 miljoen
auto's zullen zijn?
Voor de vijftig miljoen Westduitsers is
132.000 kilometer weg ter beschikking, voor
de Britten 282.000, voor de Fransen 635.000
en voor de elf miljoen Nederlanders 72.000
kilometer. Bovendien neemt de Westduitse
bevolking snel toe en bedraagt 210 inwo
ners per vierkante kilometer, achter Neder
land (339), België (295) en Groot-Brittannië
(211) op de vierde plaats in Europa.
N BERGEN
IN onze woensdag verschenen editie
„Wonen en winkelen" hebben wij aan
dacht besteed aan allerlei problemen, die
samenhangen met de aspectwijzigingen
van onze steden en met de eisen en be
hoeften van alle deelnemers aan het ver
keer. Uiteraard is het zich daarbij aan
dienende materiaal niet in één keer uit
geput en daarom zullen wij er hier de
eerstkomende weken in afzonderlijke ar
tikelen op terugkomen. Op een der vol
gende bladzijden vindt men beschouwin
gen, in één reportage samengevat, van
verdedigers en tegenstanders der Alk-
maarse saneringsplannen. Dempen of niet
dempen, dat is de vraag die ter discussie
staat. De bijgaande kaart zal de lezing van
de uiteenzetting der standpunten verge
makkelijken en kan tevens ter nadere
oriëntatie dienen voor vreemdelingen.
TOEN DE TOREN van de basiliek van
Sint Willibrordus nog in de steigers stond
zeiden de Hulstenaren wel eens schamper:
,,'t Wordt de zevende toren op onze kerk,
maar hij zal de lelijkste zijn". In de af
gelopen zomer is de nieuwe toren met
geestelijke en wereldlijke feestelijkheden
ingewijd en de critiek is verstomd. De in
woners hebben gezien hoe een hedendaag
se architect met de middelen en de vor
men van de eeuw waarin wij leven nieuwe
schoonheid en luister kon toevoegen aan
een godshuis, waaraan enige der grootste
bouwmeesters uit het verleden hun naam
hebben verbonden.
Die architect is de heer J. Brouwer, af
gestudeerde van het Hoger Bouwonder-
richt, uit Aerdenhout. Sinds hij zich in
1950 vestigde, heeft hij reeds een paar
overtuigende proeven van bekwaamheid
afgelegd, zoals een consultatiebureau in
zijn oorspronkelijke woonplaats Aalsmeer,
waar hij ook de Nederlandse Leylandfa-
briek bouwde en waar hij nu het hoofd
kantoor van de autobusonderneming Maar-
se en Kroon en binnenkort ook een scho
lencomplex in aanbouw heeft. Voorts be
oefende hij met succes de arbeiderswo
ningbouw in de Amersfoortse wijk De
Kruiskamp, en tevens behoorde hij tot de
bekroonden in de prijsvraag voor een
nieuw gemeentehuis in Arnhem.
Het lijdt echter geen twijfel of de naam
van architect Brouwer zal vooral genoemd
worden met betrekking tot de torenbouw
in Hulst. In 1944 schoot het Poolse bevrij
dingsleger de spits van de toren van de
basiliek van Hulst, omdat daarin een Duit
se uitkijkpost was gevestigd. Die spits met
de daaronder gelegen verdieping waren
door dr. Cuypers ontworpen na de brand
van 1876. Van de behouden gebleven neo
gotische stenen verdieping kan men ook
nu nog getuigen dat zij voortreffelijk aan
sluit bij het kerkgebouw, waaraan achter
eenvolgens Everaert Spoorwater, Herman
en Dominicus de Waghemakere, Willem
van Sassen en Laurens Keldermans heb
ben gewerkt, evenals bij de toren waar
van het onderste gedeelte uit het begin van
de vijftiende eeuw dateert en de zware on
derbouw vermoedelijk zelfs nog een eeuw
ouder is.
Voor de herbouw van de spits werd aan
vankelijk een meervoudige opdracht ver
strekt aan een drietal architecten, die hun
sporen op het gebied van restauraties had
den verdiend. Hun inzendingen konden de
jury, onder voorzitterschap van de thans
overleden fijnzinnige professor F. A.
Eschauzier, evenwel niet bevredigen en
daarom werd in overleg met de Rijks
dienst voor de Monumentenzorg besloten
een nieuwe, deze keer open prijsvraag uit
te schrijven. Uit niet minder dan veer-
tig ontwerpen koos de jury in 1953 een
stemmig het project dat onder het motto
„Prediker" was ingezonden. Het bleek
van de architect J. Brouwer te zijn.
De redenen, waarom de jury juist aan
dit project de voorkeur gaf, springen de
ernstige beschouwer onmiddellijk in het
oog. Het heeft namelijk een klare, duide
lijke symboliek, wars van filosofische en
esthetische overdaad. Het ging er de ont
werper slechts om langs de bouwkundige
weg uitdrukking te verlenen aan de ge
dachten welke een kerktoren oproept en
daarbij stijleenheid na te streven met de
genen die hem voorgingen, zonder in stijl
imitatie te vervallen. Aan deze eisen heeft
architect Brouwer op overtuigende wijze
voldaan.
DE BASILIEK VAN HULST weerspiegelt
het luchtige, speelse karakter van de
Noordvlaamse gothiek en herinnert door
zijn zware steunberen met luchtbogen en
de krans van driezijdige kapellen aan de
achterzijde aan de kathedralen in Artois
en Picardië.
Bevat de eerste verdieping van de acht
kantige toren nog blindnissen, de door dr.
Cuypers ontworpen en behouden gebleven
etage wordt gekenmerkt door open neo
gotische vensters met een balustrade in
ajour. De ontwerper van de derde toren
verdieping heeft door vormgeving, mate
riaalbehandeling en constructie deze op
gaande lijn van geslotenheid naar open
heid voortgezet op een eigentijdse wijze
zonder dat de harmonie van het gehele
bouwwerk hierdoor werd geschaad. Zo zet
ten de door hem ontworpen veertien me
ter hoge geheel vrijstaande en door een
vork bekroonde pylonen op de hoeken van
de achtkant de steunberen voort. Daarbin
nen bevindt zich een achtkantig betonske-
let met bronzen dwarsverbindingen dat
een houten klokkenrek beschut. Op de
vloer werd een vertrek voor de beiaardier
gebouwde Het carillon een verrijking
voor de Reinaartstad Hulst werd door
Petit en Fritzen in Aarle-Rixtel gegoten
en naar adviezen van de Rotterdamse
klokkenist Ferd. Timmermans samenge
steld. Op het betonnen dak van het klok-
kenhuis staan vier naar de windstreken
gerichte betonnen engelenfiguren van acht
meter hoogte. Zij werden uitgevoerd naar
een ontwerp van de verleden week gestor
ven Bergense beeldhouwer W. C. Reijers,
die leerling van professor Bronner is ge
weest. Deze figuren werden niet gedetail
leerd: het werden robuuste gestalten, wel
ke met hun machtige vleugelslag de glo
rie van het godsrijk krachtig verkondigen.
Gezamenlijk torsen zij een ruim zeven me
ter hoog bronzen kruis.
Deze torenbekroning werd uitgevoerd in
vlakke beton. In het oorspronkelijk ont
werp had de heer Brouwer de mogelijk
heid voorzien het beton met ledesteen te
bekleden, zoals met het gehele kerkge
bouw het geval is. Deze steensoort bleek
evenwel niet meer verkrijgbaar zodat een
ommanteling van het beton achterwege is
gelaten. Wij geloven niet dat dit een ver
lies betekent. Beton, mits goed gegoten of
geschokt en afgewerkt, is een prachtig ma
teriaal, dat representatief geacht kan wor-
,X. „Bericht van de Wind- en Storm-
waarschuwingsdienst: In district
Noord geldt een waarschuwing voor
yf zuidwesterstorm, windkracht 9, later
ruimend naar noordwest".
tekenis is: Europa-weg nummer Orie van
Parijs via Venlo en Bielefeld naar Han
nover, valt in die stad samen met Europa-
weg nummer vier van Helsinki, Stockholm,
Hamburg naar Bazel, Genève, Madrid en
Lissabon, met aansluiting op Europaweg
nummer vijf, van Londen over Frankfort
naar Oost-Europa en IstanboeL Het zal wel
een xaak yan onze kinderen en kleinkinde-
Berichten als deze kunnen in de herfst
maanden soms dagen achtereen zijn te
beluisteren, namelijk wanneer actieve
stormdepressies van de oceaan via de Britse
eilanden naar het Noordzeegebied weten
door te breken. Zodra het Koninklijk Ne
derlands Meteorologisch Instituut deze be
richten gaat verstrekken, komt er heel wat
leven in de brouwerij zowel van de „weer-
fabriek" als ook op de posten die deze
stormwaarschuwingen doorgeven en niet
minder in de vele havens waarin menig
coaster of vissersvaartuig vlucht om niet
door de storm te worden overvallen.
(Van onze weerkundige medewerker)
IN HET VOORJAAR van 1958 bestond de
stormwaarschuwingsdienst van het K.N.
M.I. zestig jaar. Zodra de meteoroloog in de
weerkamer van het K.N.M.I. op de weer
kaart, welke aan de hand van de laatste
weerrapporten is tot stand gekomen, aan
wijzingen heeft dat de wind langs onze
kust windkracht 7 (boven een gemiddelde
van vijftig kilometer per uur!) zal over
schrijden, ontvangen een vijfenveertig sein
posten hiervan een bericht. Via de Radio
nieuwsdienst van het A.N.P. kan tijdens de
nieuwsberichten ook de gewone burger van
deze waarschuwingen kennis nemen. Zodra
de wind- of stormwaarschuwing is opge
geven, ontvangt Scheveningen Radio hier
van bericht, welke dienst op zijn beurt
deze berichten onmiddellijk aan alle sche
pen doorgeeft.
HET ZIJN in de vorige eeuw enkele door
stormen veroorzaakte grote scheepvaart
rampen geweest, die de eerste stoot hebben
gegeven om verschillende weerdiensten op
te richten. In de eerste plaats zijn deze
waarschuwingen bestemd voor het scheep
vaartverkeer, al zijn er ook tal van dien
sten op het land, die er hun voordeel mee
doen. Om de schepen tijdig in de gelegen
heid te stellen een vluchthaven op te zoe
ken, rust op de meteoroloog in De Bilt de
taak tenminste zes en ten hoogste achttien
uur vóórdat de verwachte harde wind of
storm zal opsteken, uit te geven. Het in
trekken van de waarschuwing mag pas
geschieden ten hoogste vier uur vóórdat de
heersende storm zal afnemen.
Via Scheveningen Radio worden niet al
leen de stormwaarschuwingen voor het
Nederlandse kustgebied gegeven, maar ook
voor de gehele Noordzee, die hiervoor in
achttien districten is verdeeld. Voor het
kustgebied onderscheidt men vier distric
ten, welke zich tot dertig zeemijlen van de
vloedlijn uitstrekken. District noord loopt
van Borkum tot Den Helder, midden van
Den Helder tot Hoek van Holland, zuid van
Hoek van Holland tot de Belgische grens.
Het vierde is het district IJselmeer, zowel
het IJselmeer zelf als ook de grote binnen
wateren omvattende.
Beaufortschaal
IN DE VORIGE EEUW ontwierp de En
gelse admiraal Beaufort een windschaal,
die heden ten dage nog in alle werelddelen
als de „Beaufortwindschaal" dienst doet.
Het nuttige effect van deze wind- en
stormwaarschuwingsdienst is nooit met
cijfers aan te geven, want het is niet na te
gaan hoeveel schepen er bij een bepaalde
storm zouden zijn vergaan en hoeveel dren
kelingen dit zou hebben gekost wanneer er
geen waarschuwing was verstrekt. Wel
durven wij te beweren, dat het aantal
schepen, met name vissersschepen, die door
storm zijn vergaan, veel groter zou zijn,
wanneer zowel het K.N.M.I. als ook de
weerdiensten van Duitsland, Denemarken,
Engeland enzovoorts niet steeds een waar
schuwing voor een naderende storm zouden
uitgeven. Voor alle zeevarenden blijft het
parool.... blijft op uw hoede, want ook
met deze snelle waarschuwingsdienst voor
opkomende stormen valt er af en toe nog
een schip ten prooi aan een zware of zeer
zware storm uit het noorden of het zuid
westen.
Hier volgt de Beaufortschaal met de
windsnelheid in kilometers per uur en
meters per seconde.
Windschaal km/p. uur m/p. sec.
1
of 2 zwakke wind
0-11
0- 3.3
3
of 4 matige wind
12-28
3.4- 7.8
5
vrij krachtige wind
29-38
7.9-10.6
6
krachtige wind
39-49
10.6-13.6
7
harde wind
50-61
13.6-17.0
8
stormachtige wind
62-74
17.0-20.5
9
storm
75-88
20.5-24.4
10
zware storm
89-102
24.4-28.3
11
zeer zware storm
103-117
28.3-32.2
12
orkaan meer dan
117 32.2 of meer
De cijfers welke steeds bij de windver-
vachting worden genoemd hebben betrek
king op de gemiddelde windsnelheid, die
wordt verwacht. Met-stoten kan de snel
heid niet zelden dertig kilometer of meer
hoger dan dat gemiddelde komen te liggen.
mTTTTTTTTTTTmmTTTTTT
friese
brug
KERK.
PLEIN
i g/$/V7)
'~n
\v2i
$|^o0bE'-3
den voor een tijd waarin het bouwen me
de de invloed ondergaat van industrialisa
tie en rationalisatie. In overeenstemming
daarmee werd de nieuwe torenbekroning
in niet minder dan honderdzevenenvijftig
elementen, welke tezamen tweehonderd
ton wegen, geprefabriceerd.
Om het materiaal een grotere weervast-
heid te verlenen werd het door middel van
een schokprocédé samengesteld. Alle ele
menten (ook voor de engelenfiguren wel
ke uit vier delen bestaan) werden naar de
betonnen vloer op de verdieping van Cuy
pers éénenveertig meter boven de be
gane grond getakeld om daar gemon
teerd te worden. De veertien meter hoge
pylonen op de hoeken, welke immers zón
der enige verdere bevestiging werden ge
projecteerd, werden in voorgespannen be
ton gebouwd. In elk der pylpnen werd van
boven naar beneden een bundel van twaalf
stalen draden van zes millimeter dikte
aangebracht, waardoor de elementen
waaruit deze ranke zuilen bestaan bijeen
worden gehouden.
Het effect van dit ontwerp is zo sugges
tief, dat men tot de slotsom komt dat de
architect niet uitsluitend blijk gaf van een
oorspronkelijke visie, een zuiver stijlge
voel, een brede technische kennis en een
beheerste durf, maar dat al deze factoren
elkaar ontmoetten in zo'n begenadigd mo
ment van inspiratie, waarvan elke waar
achtige kunstenaar droomt, omdat het zijn
werk een eeuwigheidswaarde verleent,
welke boven elke beoordeling naar alle
daagse normen uitgaat.
J. H. Bartman
▼TTTTTTTmmmTTTmTTTTT
Deze schematische voorstelling van de Alkmaarse binnenstad geeft een beeld
van de hoofdlijnen van het saneringsplan. De grachten, die zouden moeten
verdwijnen, zijn genummerd van 1 tot 7. No. 1 is de Kaarsemakersgracht,
2. Voordam, 3. Zijdam, 4. het Luttik Oudorp, 5. de Mient met Kraanbuurt,
6. Vismarkt en 7. Verdronken Oord. Deze laatste gracht zou na demping wor
den bestemd tot parkeerplein, behalve het meest oostelijke gedeelte, dat even
tueel als een „blindedarmgrachtje" bewaard zou kunnen blijven. De omstreden
noord-zuid-doorbraak, waarvoor de vijf mooiste grachten (no's 1, 2, 3, 5 en 6)
zouden moeten sneuvelen, is aangegeven met streepjeslijnen. ProfWieger
Bruin wil voorts ook de Baangracht (rechts onder) en de ftooltuin (rechts boven
het Luttik Oudorp) laten dempen. Het plan voorziet voorts in de voltooiing van
de rondweg om de stadskern, waarvoor deels gebruik gemaakt wordt van be
staande wegen Kanaalkade, Handelskade, Bierkade, Baansingel Kennemer-
singel en Geestersingel) en die bestemd is om het doorgaande verkeer buiten het
centrum om te leidenVan deze Rondweg moet het zuidelijk gedeelte tussen
Kennemersingel en Baangracht nog aangelegd worden. De noord-zuid
traverse zou daarentegen in hoofdzaak dienen voor het locale verkeer. Bij de
Friese brug zou een brede invalsweg naar het Luttik Oudorp (4) moeten worden
aangelegd als noordelijke toegang tot het stadscentrum. Terzijde hiervan op
de Handelskade, heeft de ontwerper een groothandelsgebouw met ondergrondse
garage (A) gedacht. Op het Canadaplein (bij de Bergerbrug) wil'hij een schouw-■
burg (B) en een nieuw Landbouwhuis (C) bouwen. Andere punten zijn: ver
breding en samenvoeging van de te dempen Kooltuin met een parallelstraatje
voor de inrichting van een bodencentrum, doorbraken en openleggingen op
diverse knelpunten zoals het Kerkplein (bij de Bergerbrug) en de bouw van
een nieuw stadhuis aan de geprojecteerde noord-zuid-traverse tussen Baan
gracht en Laat, welk laatste onderdeel echter door B. en W. voorhands is ver
worpen, evenals de door prof. Wieger Bruin voorgestelde omlegging van het
At oordhollands Kanaal, dat wegens de hoge kosten onuitvoerbaar geacht wordt.
(Van onze correspondent in Bonn)
Dezer dagen is de autoweg Hamburg-
Hannover, een afstand van 104 kilometer,
geopend. Een glinsterend lint strekt zich
thans door de Ltineburger heide uit, tot
het plaatsje Berkhof. Daar stopt de auto
weg en moet men twintig kilometer langs
een oude straat naar de autoweg Berlijn
HannoverRuhrgebied sukkelen. Deson
danks is met de opening van de autoweg
Hamburg—Hannover een belangrijke stap
gezet op de voltooiing van de autoweg
dwars door Europa, van de Oostzeekust,
Scandinavië dus, via Hamburg naar Frank
fort en Zwitserland. In deze diagonaal ont
breken nog slechts kleine stukken.
Met een zekere trots praat men in West-
Duitsland over de autowegen, waarvan
overigens de kwaliteit niet zo geweldig is.
Wie in de herfst- en wintermaanden door
West-Duitsland rijdt, zal merken dat het
aantal reparaties weer groot is en dat de
vertraging daardoor aanzienlijk is. Niettte-
min is het autowegenstelsel van West-
Duitsland, vergeleken met de veelal smal
lere, zij het talrijkere, wegen in Groot-
Brittannië, Frankrijk en Italië, een voor
uitgang. De „diagonaal van Europa", die
goed duizend kilometer lang is, van Lübeck
via Hamburg, Hannover en Kassei naar
Frankfort en Bazel in Zwitserland, is op
driehonderd kilometer na klaar.
Men noemt deze weg wel de „Hafraba",
naar de drie grootste steden, die er aan
gelegen zijn. Is deze autoweg in 1961 ge
reed, dan zal men van daar snel en gerief
lijk naar alle grote steden van West-
Europa kunnen rijden. Het wachten is op
het aanleggen van de wegggedeelten Berk
hofHannover (twintig kilometer), Han
noverNortheim en BadenBazel. Dan zal
Europa's hoofdslagader, waarover de nazi's
met strategische oogmerken droomden, ge
reed zijn.
Aan dit geheel is een wegennet vastge
koppeld, dat ook voor ons land van be- TTT'
