J
ENSEN
Dublin Gate Theatre komt
„Saint Joan" van Shaw spelen
Y
„Tekentekst" van Max Croiset
poëzie van zuiver gehalte
Spaans dansfeest door zigeunergroep
„Zambra" en „Coros y danzas"
De negen Muzen
HUUR een gloednieuwe KOELKAST
HEEMSKERK CO.
Litteraire
Kan tteken ingen
HERENMODE
11
IERS TONEEL IN NEDERLAND
Nog witter...
stralend wit...
Jaarverslag Heemschut
„Eisen van schoonheid en
harmonie worden
veronachtzaamd"
Constant Permeke-huis
nu provinciaal museum
heeft alles mee
Drie negermeisjes geweerd
van universiteit in V.S-
Drachenfels-locomotief was
een museumstuk
Geen slachtoffers bij een
nieuwe ontsporing
9.75 - 12.90
natuurlijk
Bevolking van de Sovjet-
Unie bedraagt 209 miljoen
Mogelijk overblijfselen van
stad Lavinium gevonden
DINSDAG 12 MEI 19 5 9
Meer en meer begint Nederland iets mee
te proeven van de bijzondere artistieke
traktaties, waarop het Parijse publiek de
laatste jaren dank zij het voorspoedig
bloeiende Théatre des Nations gedurende
het voorjaar en de eerste zomermaanden
wordt onthaald. Eerst is het Filippijns
Danstheater hier geweest en nu komt
binnenkort het ivereldvermaarde Dublin
Gate Theatre drie voorstellingen geven
(maandag 25 mei in Utrecht, 26 mei in het
Gebouiv voor Kunsten en Wetenschappen
in Den Haag en tenslotte op 27 mei in de
Stadsschouwburg te Amsterdam) van
Saint Joan" van George Bernard Shaw
onder regie van Michael MacLiammoir, die
in 1928 tezamen met Hilton Edwards dit
gezelschap heeft opgericht. De titelrol
wordt vervuld door Siobhan McKenna, die
daarmee bij een vroegere gelegenheid (in
1948 te Londen, onder regie van Laurence
Olivier) de titel van „de beste actrice van
het jaar" behaalde. Deze voorstellingen
staan onder patronage van de Ierse am
bassadeur.
Het is zeer merkwaardig, dat het tegen
armoede vechtende Ierland zo onschatbaar
veel tot de bloei van het Engelse theater
heeft bijgedragen. Met enige overdrijving
kan men zeggen, dat vrijwel alle belang
rijke Engelse toneelschrijvers van Ierse
geboorte waren. Dat moge blijken uit de
volgende, zeer onvolledige opsomming:
Goldsmith, Sheridan, Oscar Wilde, Shaw,
Yeats, Lady Gregory, Synge, St. John Er-
vine en uit jongere tijd Padraic Colum,
Paul Vincent Carroll en vooral Sean
O'Casey, aan welke lijst men eigenlijk ook
de Amerikaanse Nobelprijswinnaar Euge
ne O'Neill moet toevoegen. Men zou zelfs
Advertentie
''A h. 'J YsWVV -
..V
In het jaarverslag van de Bond Heem
schut wordt opgemerkt, dat de vraag
stukken van thans aanmerkelijk verschil
len met de problemen die bij de bond tien
tallen voorgaande jaren aan de orde kwa
men. Thans is grote aandacht vereist voor
veronachtzaming van de esthetische nor
men en van de eisen van schoonheid en
harmonie. Er is te weinig waardering
voor de betekenis van een historisch in
goede verhoudingen gegroeide stads- of
dorpskern en voor de mens die daarin
leeft en werkt. Daarnaast is er een te groot
vertrouwen in het moderne kunnen. De
dreiging is thans niet meer incidenteel en
plaatselijk, maar massaal en totaal.
In het jaarverslag wordt voorts gepleit
voor het behoud van de bewoonbaarheid
van de Amsterdamse binnenstad. Men zal
daar minder woningen moeten prijsgeven
ten behoeve van kantoren en bedrijven. In
het algemeen belang en in dat van het be
houd der stadskernen voor nu en het toe
komstige geslacht is het leggen van een
woonbestemming op deze binnensteden
een zaak die klemmend overweging ver
dient. Bovendien wordt gepleit voor de
bouw van een opera op het Frederiksplein
en het plaatsen van de Nederlandse Bank
aan Amstel of Amsteldijk nabij de Singel
gracht.
Voorts wordt medegedeeld dat de bond
tegen de demping van de Oude Rijn in
Woerden lang, doch vergeefs heeft ge
streden. In het gehele land slinkt het bezit
aan karakteristieke landelijke bouwkunst
onrustbarend door de eisen van de mo
derne bedrijfsvoering en als gevolg van
herverkaveling van gronden, zo wordt ten
slotte gezegd.
kunnen zeggen, dat de traditie der gees
tige zedenkomedie aan het einde van de
zeventiende eeuw door de eveneens uit
Ierland naar Londen overgestoken auteurs
Congreve en Farquhar is gevestigd.
In zijn voorwoord tot de verzamelbundel
van de belangrijkste stukken der Ierse
dramatische littei-atuur van deze eeuw
heeft de Amerikaanse criticus George
Jean Nathan ter verklaring van dat ver
schijnsel de aandacht gevestigd op de wel
haast schaamteloze emotionele oprecht
heid, de door sterke innerlijke drijfveren
opgewekte dynamiek der verbeelding, de
melodieuze natuurlijkheid. Die eigenschap
pen kenmerken ook de Ierse acteurs, die
vooral sinds de opkomst der romantiek
talrijke vooraanstaande rollen in Engeland
en Amerika hebben gespeeld. Zij moesten
wel emigreren, daar eeuwenlang op het
groene eiland alleen kerkelijke stukken
werden getolereerd. De zogenaamde Ierse
litteraire beweging, deel uitmakend van
de nationalistische bezinningscampagne,
brak pas tegen het einde van de vorige
De Ierse actrice Siobhan McKenna die
de titelrol speelt in „Saint Joan" van
George Bernard Shaw.
eeuw door. In 1904 kregen de strevers
voor behoud en versterking der waarden
van eigen bodem hun eigen schouwburg:
het thans beroemde Abbey Theatre, dat in
1910 financieel onafhankelijk werd en de
laatste tijd ook subsidie van de regering
geniet. Ondanks vele moeilijkheden heeft
het Abbey Theatre voortdurend blijk ge
geven van progressieve vitaliteit. Het is
geslaagd, zij het in een andere stijl dan
die welke de stichters voor ogen zweefde,
in de opzet het toneel tot een spiegel van
het werkelijke Ierse leven te maken. Ter
aanvulling werd daarnaast onder meer
(want er bestaat nog een „gaelic" theater,
eveneens door toedoen van Michael Mac
Liammoir tot stand gekomen) het Dublin
Gate Theatre gesticht, welk gezelschap
zich ten doel stelt het representatieve re
pertoire van alle landen uit alle tijden tot
vertoning te brengen.
Het Dublin Gate Theatre heeft van het
begin af gestreefd - en al spoedig met on
verminderd voortdurend succes - naar een
niveau, dat met het beste in Europa te
vergelijken zou zijn. Herhaaldelijk heeft
men tournees ondernomen om de rest van
de wereld met wat Yeats noemde „de ver
schrikkelijke schoonheid van het Ierse to
neel" in aanraking te brengen. Aan erken
ning van wat volgens het door Lady
Gregory gestelde beginsel „een basis van
realiteit en een toppunt van eerlijke fan
tasie" werd bereikt, heeft het niet ontbro
ken. Het Dublin Gate Theatre geniet een
welhaast onaantastbare reputatie. Michael
MacLiammoir (spreek uit: Meklemoer) ge
niet grote bekendheid in zijn drievoudige
capaciteit, namelijk als regisseur, als ac
teur en als auteur of vertaler. Zijn auto
biografie is verschenen onder de aan
„Hamlet" ontleende titel „All for Hecuba".
Siobhan McKenna is geboren in 1923 te
Belfast en werd in het Dominican en St.
Louis Convent opgevoed. Als studente be
gon zij toneel te spelen. Zij werd „ont
dekt" door de pers, toen zij op zeventien
jarige leeftijd de rol van Lady Macbeth
vervulde, waarna spoedig een engagement
volgde bij het Abbey Theatre, waar zij tot.
1947 is gebleven. Daarna speelde zij jaren
lang in Londen, ook voor film en televisie,
bij de Old Vic en in het Shakespeare-fes
tival in Stratford aan de Avon, een grote
aantrekkingskracht uitoefenend op het
verwende publiek door haar frisheid en
kracht. In 1955 debuteerde zij als Jeanne
d'Arc en in „De Kalktuin" van Enid Bag-
nold op de Amerikaanse planken. Zij is
gehuwd met de acteur Dennis O'Dean en
woont in Ierland, waaraan haar hart
trouw blijft. Er zijn van haar (in toneel
stukken en met voordrachten van poëzie
en verhalen) vele grammofoonplaten ver
vaardigd.
Toonaangevende critici in New York
noemden haar „de beste Saint Joan aller
tijden" - dat wil zeggen: sinds 1924, het
jaar waarin Shaw's meesterwerk voor het
eerst werd vertoond. Hoewel zij om haar
veelzijdigheid geprezen wordt, is haar
creatie als de Maagd van Orleans de rol
van haar leven geworden. Zij heeft in een
interview eens beweerd alles over Jeanne
d'Arc gelezen te hebben teneinde haar spel
meer reliëf te kunnen geven. Uit de vele
beoordelingen van haar prestaties doe ik
één keuze, een beschouwing door de ge
zaghebbende Ivor Brown naar aanleiding
van een door John Fernald geregisseerde
opvoering voor leden van de Arts Theatre
Club in Londen. 1954: „Van alle vorige
Joans staan die van Ludmilla Pitoëff, Sy
bil Thorndike en Celia Johnson het. diepst
in mijn geheugen gegrift. Nu heb ik Siob
han McKenna gezien als een strijdbare
heldin. Zij speelt de rol met een sterk
Iers accent, met gloeiende ernst en met
volkomen minachting voor maagdelijke
charme, als het soort vrouw dat vijfen
dertig jaar geleden de Engelse troepen uit
Ierland had kunnen verdrijvenIk heb
de indruk, dat zij meer luisterde naar de
krijgsbazuinen dan naar de stemmen der
heiligenEn toch kwam Siobhan Mc
Kenna waarschijnlijk dichter in de buurt
van de echte Jeanne d'Arc, dan wie dan
ook der andere actrices, die in de recon
structie van haar proces door Shaw ex
celleerden. Haar jongensachtige attaque,
haar toewijding en integriteit wonnen het
pleit".
Gisteravond is de eerste vertoning van
„Saint Joan" door het Dublin Gate Theatre
in het Parijse festival gegeven.
David Koning
Russisch filmfestival. Rusland heeft
vijftig landen uitgenodigd deel te nemen
aan het eerste Russische filmfestival, dat
van 3 tot 17 augustus gehouden zal worden
onder de leuze „Voor menselijkheid in de
filmkunst". Ongeacht het niveau van hun
filmindustrie, zullen de deelnemende lan
den een speelfilm van normale lengte en
twee korte films kunnen inzenden en een
delegatie van drie personen uit de film
industrie kunnen sturen.
Doek van El Greco. Een schilderij
van El Greco, „De heilige Franciscus van
Assisi predikend" is op een veiling in San
Olalla (Spanje) door de gravin Van Bena-
lua gekocht voor twee miljoen peseta.
Hindeloopen. Van 13 mei tot 15 okto
ber wordt in Hindeloopen een tentoonstel
ling gehouden onder de titel De muzen van
Hindeloopen. Deze tentoonstelling heeft
ten doel de volkskunst van Hindeloopen
het meubelschilderen en hout- en beeld
houwwerk in zijn op- en neergang te
tonen. Ook is het de bedoeling de oude
klederdracht weer naar voren te halen.
Piet Bulthuis 60 jaar. Naar aanleiding
van zijn zestigste verjaardag zal de schilder
Piet Bulthuis, die tot 1946 in Kijkduin bij
Den Haag woonde en thans gevestigd is in
Middelburg, een expositie van zijn werken
houden in de kunstzaal „Van Benthem en
Jutting" in Middelburg, van 13 mei tot en
met 30 mei. Bulthuis hield exposities van
zijn werken in Den Haag, Rotterdam, Lei
den, Haarlem, Eindhoven, Arnhem en Zut-
phen. In 1946 vestigde hij zich in Zeeland,
waar hij tentoonstellingen hield in Middel
burg, Vlissingen en Zierikzee.
William Hogarth. Achter een gepleis
terde wand van latwerk is door arbeiders,
die in Cromer (Engeland) een boerenhoeve
uit het Tudortijdperk slopen, een olieverf
schilderij ontdekt, dat, naar men gelooft,
een werk van William Hogarth is.
Het schilderstuk, dat op een eiken paneel
is aangebracht, toont een schreeuwende
man, die omlaag wordt gehouden, terwijl
een chirurg zijn been amputeert. Een
typisch tafereeltje voor Hogarth. Geloofd
wordt, dat het een vroege Hogarth is. Het
zal volgefide week naar Londen worden
gezonden om door een kunstkenner te wor
den onderzocht.
Kushausconcert. Het New Yo-k Phil
harmonic Orchestra zal op 13 september
in Scheveningen concerteren in eer, bui
tengewoon Kurhaus-concert. Het orkest
zal onder leiding staan van Leonard Bern
stein, die tevens als pianosolist zal op
treden.
Dure brief. Een brief die Ludwig van
Beethoven in 1804 in Wenen schreef, is
maandag op een Londense veiling voor
ruim 22.000 gulden verkocht.
De provinciale raad van West-Vlaande
ren heeft onder het voorbehoud van goed
keuring door de Kroon besloten het Con
stant. Permekemuseum in Jabbeke aan
te kopen. Onder de koop zullen tachtig
werken, waaronder alle beelden, van
Permeke vallen.
Na de dood van de schilder-beeldhouwer
in 1952 hebben diens kinderen het huis
van Constant Permeke ingericht als mu
seum. Sommige voorzieningen konden
slechts voorlopig zijn en ook aan de pro
paganda kon nog weinig aandacht wor
den geschonken. De twee werkplaatsen
zijn geheel in de oorspronkelijke staat
gehandhaafd. Het doek, waaraan Perme
ke voor zijn dood werkte, staat nog op
de ezel.
Advertentie
official
dealer
N V AMSTERD RIJTUIG MIJ Z
Houtplein 21 - TeL 10338 Z
Haarlem i
Advertentie
De modernste merkkoelkasten geheel
naar Uw eigen keus direct in huis met al
het voordeel, gemak en plezier!
Uw hartewens vervuld zonder kapitale
uitgave!
.Geen bederf meer: U kunt het geheel
betalen van het huishoudgeld, dat U
hierdoor bespaart!
vanaf f 9.50
per maand!
Voorbeelden van huurprijzen: (per maand)
Bahre 55 Itr f 9.50
Liebherr 105 Itr f 12.50
Bosch 110 Itr f 13.75
Zanussi 140 Itr f 16.75
Ook verkrijgbaar o.a.:Amco, Fiatt Indes, General
Electric en Norge
Volledige service
zonder onderhouds
kosten.
Vraag direct volledige
inlichtingen aan:
Beethovenstraat 22-26 - tel. 724628 - 712407 - A'dam
Hoofdweg 490-496 - tel. 125298 - 125506 - A'dam
MAX CROISET is een veelzijdig begaafd
man. Als acteur neemt hij in de theater
wereld een eervolle plaats in, als toneel
schrijver heeft hij zich onderscheiden door
werk van een gehalte dat in de. Neder
landse toneelschrijfkunst tot de hoge uit
zonderingen moet worden gerekend, en als
dichter gaf hij onlangs in zijn bundel
„Tekentekst" (verschenen bij A. A. M.
Stols, Den Haag) blijk van een poëtisch
vermogen, dat niet minder ongemeen is.
Leest men zijn toneelspelen „De mede
plichtigen" en „Amphitrion" (gebundeld
uitgegeven door A. A. M. Stols), dan wordt
men tot zijn beschaming gewaar, hoe snel
de gesproken tekst vervluchtigt, hoe ge
ring de indruk van de litteraire waarde
van een gespeeld stuk is, die bij de
schouwburgbezoeker nablijft. Dat kan ook
niet anders. De toneelspelen van Max
Croiset zijn echter zowel van inhoud als
van vorm van een importantie, die af
gezien van de „speelkwaliteiten", die
buiten mijn beoordeling vallen pas bij
lezen en herlezen haar letterkundige ver
diensten ten volle prijsgeeft. Er is moed,
er is bovendien een niet geringe onbe
vangenheid voor nodig om thema's als
„Iphigeneia" en „Amphitrion", beide in de
dramatische kunst vertegenwoordigd door
zulke illustere voorbeelden, opnieuw ter
hand te nemen, ze te herscheppen, ze in
zekere zin te actualiseren, ze los van elke
traditionele voorstelling en met behoud
van de oerbetekenis der mythische ge
gevens, opnieuw en als nieuw te creëren.
Vergelijkt men, zich beperkend tot „mo
derne versies", „De medeplichtigen" met
de „Atridentetralogie" van Gerhart Haupt-
mann en „Amphitrion" met het gelijk
namige „Lustspiel" van Heinrich von
Kleist (dat toch waarlijk 'n meesterwerk is),
dan kan men naar mijn vaste overtuiging
moeilijk anders dan vol bewondering zijn
voor de oorspronkelijkheid, waarmee Croi
set deze overgeleverde stof tot de zijne
heeft gemaakt.
MINSTENS ZO BELANGRIJK is zijn
poëtisch werk. Het is klein, maar in zijn
beperkte omvang omgekeerd evenredig
met zijn betekenis. De overeenkomst met
wat men samenvattend grofweg „de mo
derne poëzie" noemt de wijze van beeld
vorming, de afwezigheid van de traditio
nele versstructuur, van metrum, rijm en
strofenbouw is niet meer dan ogen
schijnlijk. Wil men vergelijken, dan moet
men niet alleen buiten Nederland, maar
buiten Europa zoeken. Er" heerst "in de ge
dichten van Max Croiset een klimaat van
een. wezenlijk andere gesteldheid dan dat
van min of meer aanverwante poëzie, van
Leo Vroman bij voorbeeld. Ook hier, in
het werk van Croiset. is er behalve dan
de vrije versvorm, die uiteraard als uit
drukking van een bepaald levensgevoel
aan eigen poëtische wetten gehoorzaamt
de surreële verbinding, welke de woor
den door beeld, klank en kleur met elkaar
aangaan; is er dus de voor de moderne
poëzie kenmerkende associatie van gevoe
lens en gedachten, die zich onder en ach
ter en tussen de woorden voltrekt. Er zijn
voorts gevoelsthema's, die voor de dicht
kunst van omtrent een halve eeuw karak
teristiek zijn: het individuele isolement, de
innerlijke verdeeldheid, de verdooldheid
in de ontzielde realiteit, de dichterlijke
bezwering van de verloren eenheid van
het „ik" en „de wereld". Ondanks deze
gemeenschappelijke trekken verloopt in de
poëzie van Max Croiset alles anders dan
in de al dan niet experimenterende ge-
Blijkbaar werkt de warmte aanstekelijk
op de ontvankelijkheid voor zuidelijke
dansvreugde, want zelden heb ik het Haag
se publiek zo uitbundig horen en zien
reageren als maandagavond in het Ge-
bouv) voor Kunsten en Wetenschappen,
waar zich ongeveer duizend bezoekers
hadden gevoegd bij de paar honderd gasten,
voornamelijk uit diplomatieke kringen,
van de Spaanse ambassadeur. Het pro
gramma, als Festival Espanol en Holanda
aangekondigd, wordt ivoensdag in de Haar
lemse Schouwburg herhaald en komt van
15 tot en met 19 mei in het Amsterdamse
Carré op de planken. Het is te hopen, dat
tegen die tijd de wagen met decors en
requisieten, ergens in Frankrijk met pech
achtergebleven, ons land zal hebben be
reikt. Nu was het zo, dat een vijftal dansen
niet kon worden uitgevoerd, waardoor de
premièregangers ook de kennismaking met
de eerste soliste Rosa Duran moesten
missen. Men iverd echter ruimschoots
schadeloos gesteld en de stemming heeft er
bepaald niet onder geleden.
Voor de pauze wordt men tamelijk op
windend beziggehouden door een zigeu
nergroep. Zambra, die verleden jaar
tijdens de Wereldtentoonstelling in Brus
sel optrad. Dit „tablao" (eigenlijk: verhoogd
plankier) del flamenco de Madrid" wil een
herleving zijn van het vermaarde café-
chantant uit het Spanje van omstreeks het
eir.de der vorige eeuw. Het doet een beetje
merkwaardig aan als men ter introductie
van deze revue te lezen krijgt, dat er
wordt „gestreefd naar een grotere ver
spreiding van de meest volledige en zuivere
stijlen, onbesmet door misleidende inter
pretaties, die thans in zwang zijn". Als
rechtgeaarde Nederlander reageert men op
zo'n mededeling met de fijnzinnige uit
drukking: m'n tante! Want men vindt
tegenover zich weliswaar alle elementen,
die deze Andaluzische folklore zo fasci
nerend maken, maar dan toch geheel in
de trant van het variété. Enkelen der op
tredenden kent men misschien van vroeger
(uit het gezelschap van José Greco onder
meer). Over het algemeen heerst er een
voortvarende virtuositeit, in enkele geval
len uitgebreid met circusachtige naboot
singen van balletpassen, vrolijk en snel.
Men aanschouwt enkele prachtige staaltjes
van driftig draaien en van spectaculaire
elasticiteit, maar het is kenmerkend dat
de aandacht telkens opnieuw naar het ge
raffineerde voetenwerk wordt getrokken,
door de dames zelfs met een bijna Parijse
vrijmoedigheid, waartegenover in tech
nische zin een slechts geringe ontwikke
ling van het bovenlichaam staat. De rit
mische roffels van hakken werden zeer
muzikaal gebruikt.. Men speelt zodanig
met dit door specialisatie verkregen ver
mogen, dat het weer een uitdrukkings
middel wordt, al ware het slechts van tem
perament in elementaire situaties. In zulke
gevallen gaat het biologische ons biolo
geren.... Zeker niet onvermeld mag blij
ven het aandeel van de prima gitaristen en
dito zangers en zangeressen met hun
eigenaardige mengeling van moorse en
gregoriaanse motieven.
Plet tweede deel van de avond behelst
een kleine, maar rijkgevarieerde keuze uit
de staalkaart van Iberische volkscultuur,
die hier vroeger als „Coros y danzas" reeds
herhaaldelijk is toegejuicht. Vijf groepen
ziet men thans bijeen, elk in eigen kleder
drachten en met eigen muzikale begelei
ders, die algemeen bekende en regionale
instrumenten bespelen: uit Teruel, uit Za-
mora, uit Bilbao, uit La Coruna en uit
Valencia, de tezamen toch wel een aardig
representatief beeld geven. Men mist
eigenlijk alleen het pittoreske ensemble
uit Barcelona met hun sardanas. Het thans
gedemonstreerde biedt alles bijeen een
kostelijk schouwspel, waarin men alle
karaktertrekken van het Spaanse leven,
van distinctie en ingetogenheid tot vlam
mende meeslependheid, helder weerspie
geld vindt. Gelukkig voor velen, die hier
nooit op uitgekeken raken, zijn de Baski-
sche behendigheidsproeven niet vergeten.
Tot de beste nummers reken ik de Arago-
nese jota's. Weldadig volgt daarop de
kleurige charme van het Middellandse
Zeegebied, droog en geurig als de lande
lijke wijn. Voor de liefhebbers van Spaan
se dans is difc alles bijeen een kostelijke
avond.
David Koning
dichten van de meeste jongeren. Zijn visie,
zijn kosmisch natuur- en levensgevoel, zijn
oneindigheidsbesef, zijn verbondenheid met
„de dingen", zijn zeer persoonlijke trans
positie van het zintuigelijk waargenomene,
van het uiterlijke beeld dus in een inner
lijk beeld, dat is alles niet westers maar
oosters. Croiset schrijft geen gedichten, er
dicht „iets" in hem. Wat dit „iets" is, laat
zich met woorden als droom en metafy
sisch levensbesef niet omschrijven. De
beelden die hij oproept zijn omgeven door
een halo, die hen, hoe scherp omlijnd ze
op de voorgrond staan, als het ware tege
lijkertijd verontstoffelijkt en er een meer
dan reële zin aan geeft, een „eindeloze"
zin. die de grenzen van ruimte en tijd
overschrijdt.
DE TITEL „TEKENTEST" wettigt de
onderstelling, dat de dichter-zell zich
rekenschap heeft gegeven van de onop
zettelijke overeenkomst tussen zijn poëzie
en de Japanse landschapskunst. Zee, maan,
horizon, hemel, zon, berg, boom, ze
staan in het gedicht als zwarte penseel
streken op een ivoorkleurige achtergrond.
A! het bijkomstige is weggelaten, „onin
gevuld", al het zegbare heeft zich met een
onwesterse gevoelsconcentratie samenge
trokken in de enkele woorden, waarvan
de dichter zich bedient om het onzegbare
te benaderen. Wat het wit is op een Japan
se prent is de stilte in deze poëzie: de taal
zwijgt, maar het opgeroepen beeld nooit
te baat genomen om zichzelfs wil, maar
als uitdrukking van een bovenzinnelijke
waarde werkt voort, onweerstaanbaar
en onomschrijfbaar. In de Indonesische
cyclus het tweede gedeelte van deze
bundel, dat. de poëtische oogst van een
overzees tournee samenvat komt dat
alles, ondersteund door de tropische ge
steldheid van het landschap, onmiddel
lijker tot uitdrukking dan in Croisets
„Hollandse" gedichten, subtieler neg, door
zichtiger, ijler, hoewel ook Scheveningen
zijn gedicht transparent kan maken. „Wie",
zei Óscar Wilde, „niet in Hyde Park een
volkomen Japans effect kan zien. ziet het
nergens". Ik zou, van welke dichter ook.
geen ..Hollands" gedicht weten te noemen
dat 'in'nfët trieèr" dan vijfentwintig letter
grepen een zo wonderbaarlijke ruimtewer
king en gévoeisdichthèid weet te bereiken
als het ogenschijnlijk simpele poëtische
beeld, dat Max Croiset" „Billiton" noem
de:
zijn dat twee mensen
of twee paaltjes
in de verte op het strand
het zijn mensen
zij gaan uit elkaar
MERKWAARDIG GENOEG vertoont
deze unieke poëzie een opvallende over
eenkomst met de Japanse jongere dicht
kunst, de zogenaamde Shi-poëzie, het vrije
vers, dat door een dichter als Bocho Yama-
mura die ik allicht alleen in vertaling
en dus maar ten dele ken min of meer
onder Europese surrealistische invloed,
maar met behoud van zijn specifiek
Japans karakter, tot ontwikkeling kwam.
Men ondergaat bij Yamamura's poëzie,
waarvan mij maar enkele specimen be
kend zijn, dezelfde gewaarwording als bij
de gedichten van Max Croiset: er gaat
een zo dwingende suggestieve kracht van
uit, er is zoveel associatieve onzegbaarheid
in elke strofe, dat men met geen mogelijk
heid zou kunnen weergeven wat men ge
zien, gehoord, gedacht, gevoeld heeft, hoe
men boven zichzelf uitgetild en opge
nomen werd in een complex van gewaar
wordingen, die ver buiten het denken van
onze westerse ratio voert en zélfs buiten
onze gevoelswereld.
DE POëZIE van Max Croiset eist na elke
strofe de rust der bezinning, zelfs in ge
dichten, waarvan de inhoud ons zo na
staat als zijn „1942" en „1954". In die be
zinning voltooit zich het gedicht dan als
de poëtische uitdrukking van een levens
gevoel, dat het uiterste beproeft om aan
de begrenzing van 'dit menselijk bestaan
te ontkomen. Hoe het zichtbaar-reële en
het onzienlijke, het feitelijke en het
ervarene, het absolute en het betrekkelijke
het eindige en het eindeloze, het tijdelijke
en het tijdeloze, in hun dichterlijke kort
sluiting kunnen raken aan het mysterie
van alle leven, dat heeft in het cyclische
gedicht „Het lied van de Monte Dore" een
poëtische uitdrukking gevonden, die het
waarmerk betekent op de zuiverheid van
Max Croisets dichterschap.
C. J. E. Dinaux
Advertentie
ATLANTA (UPI) Drie negermeisjes,
die een verzoek hadden ingediend om toe
lating tot de universiteit van de Ameri
kaanse stad Georgia in Atlanta, zijn op
zuiver formele grond afgewezen. Waren
hun papieren in orde geweest dan had de
universiteit moeten sluiten, want zodra
een „blanke" universiteit of middelbare
school negers toelaat houdt de subsidie
van de staat Georgia op en moet zulk een
instituut gesloten worden.
Negen negermeisjes hadden aanvraag
formulieren afgehaald bij „Georgia
State", en drie jonge negers bij de tech
nische hogeschool, „Georgia Tech".
Slechts drie meisjes zonden hun verzoek
om toelating in.
(Van onze correspondent in Bonn)
In het proces over de ramp met het
Drachenfels-tandradtreintje, waarbij op
14 september 1958 zeventien mensen om
het leven kwamen, is gebleken dat de ver
ongelukte locomotief een museumstuk
was, hoewel zij nog dagelijks duizenden
mensen de berg optrok. Bijzonder fel was
het oordeel van de getuige-deskundige dr.
Meyer, chef van de technische dienst van
de Zwitserse spoorwegen te Zürich. De
stabiliteit van de locomotief had bij de
dertig ton moeten liggen, maar lag in
werkelijkheid rond de zestien ton, zo zei
hij. Er was geen snelheidsmeter op de lo
comotief aanwezig. Een andere deskundi
ge zei het een wonder te vinden dat het
tandradbaantje met deze machines zo
lang zonder ongelukken heeft kunnen func
tioneren. De machinisten moesten zijns
inziens technische artiesten zijn, dat zij
het voor elkaar brachten de treinen steeds
weer met kunstgrepen veilig in het dal van
Königswinter onder de Drachenfels te
brengen. Hij stelde voor de Drachenfels-
locomotief in het Westduitse spoorweg
museum bij Würzburg neer te zetten om
te laten zien, hoe men geen bergtreinen
moet fabriceren.
Schuldvraag
De experts wijten de schuld van het on
geluk aan de raad van beheer van de
Drachenfels spoorwegmaatschappij. De
ze heeft de locomotief in 1927 officieel toe
gelaten. De daders liggen echter op het
kerkhof.
Een der experts heeft onlangs 69 keer de
dodenrit herhaald met een locomotief van
hetzelfde type als de verongelukte, ook
met drie wagons. Hij heeft daarbij rem-
en rijproeven genomen en noemde zijn
groep helpers een „hemelvaart-comman-
do". Ongelukken zijn daarbij niet voorge
komen.
Intussen is te Bonn bekend geworden dat
een volledig bezette wagon van de Drachen
fels tandradbaan, die thans door elektri
sche locomotieven wordt getrokken, zon
dagavond halverhoogte is ontspoord. Nie
mand werd gewond. De wagon liep uit
de rails, toen zij over een wissel reed, waar
■mede iets niet in orde was. De wagon
drukte de locomotief echter niet naar be
neden, zoals op 14 september gebeurde.
Advertentie
OVERHEMDEN
in POPLIN en NO-IRON
Wij kunnen u een grote
sortering moderne
PULLOVERS, DASSEN en
ANKLETS
tonen.
Een geslaagde koop
PAARLAARSTEEG 1
MOSKOU (UPI) Volgens de eerste re
sultaten van de volkstelling in de Sovjet-
Unie bedraagt de bevolking bijna 209 mil
joen zielen, waarmee de U.S.S.R. in rang
orde van bevolkingsgrootte het derde land
van de wereld is. China staat op de eerste
plaats, India op de tweede. Tussen 1939
en 1941 zijn, door het annexeren van oos
telijk Polen, de westelijke Oekraïne en
Bessarabië, twintig miljoen mensen aan
de bevolking van de Sovjet-Unie toege
voegd De bevolkingsgroei in de jaren
van 1941 tot 1959 is achttien miljoen zie
len. In de leeftijdsgroepen boven 32 jaar
is er, als gevolg van de oorlog, een vrou
wenoverschot van twintig miljoen. De Sov
jet-Unie had bij de volkstelling van 1939
ongeveer 171 miljoen inwoners. Het exacte
cijfer van de jongste telling is 208.800.000
zielen. In Moskou wonen 5.032.000 mensen.
ROME (Reuter) Archeologen die op
gravingen doen drieëntwintig kilometer
ten zuiden Rome menen overblijfselen te
hebben gevonden van de oude stad Lavi
nium. Deze stad werd gesticht door de
Trojaanse held Aeneas en was genoemd
naar zijn tweede vrouw Lavinia, dochter
van de legendarische koning Latinus van
Latium. De archeologen hebben de res
ten blootgelegd van een rij van dertien
altaren die een onderdeel zouden zijn van
de tempel van de goden van de stad. De
ze tempel zou in de zesde of vijfde eeuw
voor Christus zijn gebouwd.
