VOOR JULLIE
Met de noorderzon op reis
gevand&n
mugje
Puccini's „Madame Butterfly" is m
Japan dagelijkse werkelijkheid
LAPLAND, EEN DER LAATSTE
WILDERNISSEN VAN EUROPA
Waarom geven wij
elkaar de hand?
.Water en mest voor uw rozen
ZATERDAG 18 JULI 1959
Erbij
PAGINA VIER
NIEUWE KINDERBOEKEN
LETTERKRUIS-
WOORD
Tragiek van Japan's
gemengde oorlogs-
huwelijken
Kunstmatig voedsel
LAPLAND IS NIET ALLEEN GROOT,
het is in vele opzichten ook een groots en
verrassend land. Hier ligt een van de laat
ste wildernissen van Europa, een land
waar zowel een ontmoeting met een eland,
een heer als met de Skandinavische leeuw
mogelijk is. Laatstgenoemde dier is een
soort luipaard, even groot en zeker niet
minder gevaarlijk. In Skansen, het grote
openluchtmuseum bij Stockholm, zagen
we zo'n zandkleurig dier in de dierentuin.
Hier in Lapland vluchtte één keer een
beer voor ons weg langs een rivier en
ivilde dieren zagen we vaak opzij springen
aan de kant van de spoorlijn.
De spoorlijnen hebben Lapland eigenlijk
pas aan het eind van de vorige eeuw open
gelegd. Sedert de ontdekking van de ge
weldige ijzererts-lagen ben Kiruna en
Gallivare. Sinds die tijd is Lapland eigen
lijk pas op grote schaal door de Zweden
geëxploreerd. Het land heeft werkelijk in
verscheidene opzichten een koloniaal ka
rakter, al heeft men getracht de Lap daar
bij ongemoeid te laten en al wordt hij ook
behandeld als een gelijkwaardig Zweeds
staatsburger. Toch hebben de Lappen
die zich zelf „Same" noemen in veel op
zichten invloeden van hun Zweedse buren
ondergaan. Zo zijn ze klein van stuk en
met een Mongoolse inslag, maar toch ko
men onder hen vele blonde typen voor.
Oorspronkelijk vissers en jagers, legde zij
zich ongeveer zeshonderd jaar geleden toe
op het houden van rendieren. Uiteindelijk
is de Lap de meester van het rendier, al
lijkt het soms of dit hèm houdt, want zo
dra de kudden gaan trekken moeten hun
meeesters wel meegaan.
Dit trekken is dan een kenmerk van het
nomadenbestaan, maar ongetwijfeld is de
Zweedse invloed er vooral de oorzaak van
geweest dat veel Lappen zich definitief
ergens gingen vestigen, meestal als boer.
De echte nomalen zien deze stamgenoten
nauwelijks voor vol aan, maar het lijkt
toch dat het aantal der gevestigden toe
neemt.
waar dikwijls met laag struikgewas, maar
langs een spoor dat alle aandacht opeist
en dat zeker geen hoog tempo toelaat.
Maar deze tochten door de ongerepte na
tuur, onder en stralende zon, die in de zo
mer het grootste deel van het etmaal blijft
schijnen, lonen in alle opzichten de moeite.
Gemakkelijker was onze tocht naar het
dorp Jokkmokk, dat dicht bij de Poolcirkel
ligt. We stapten in Callivare in de railbus,
die ons er in enkele uren bracht. Zo'n rail
bus, een grote motorwagen, die het meest
op een autobus lijkt, is een genoeglijk com
municatiemiddel. Bij de kleine stationne
tjes stappen Lappen en Zweden bepakt en
gezakt in of uit. Nieuwtjes van de streek
worden uitgewisseld en de bestuurder van
de bus is ook tegelijk conducteur en soms
postbode of koerier. Als op een afgelegen
plaats een huis langs de spoorlijn staat kan
hij daar onverwacht stoppen en er een paar
brieven of een pak afleveren. Als een ren
dier de lijn oversteekt zal hij heus wel even
stoppen. En bij het eindpunt zegt hij alle
passagiers goeiendag.
Dat eindpunt is in dit geval het dorp
Jokkmokk, een ruim gebouwde plaats, vol
fris gi-oen. Hier is de Lappen Volkshoge
school gevestigd. In het grote gebouw krij
gen we voor een nacht onderdak en het is
er goed rusten achter de ramen van mug-
gengaas. Gaas is 's zomers in Lapland in
alle huizen aanwezig tegen de talloze mus
kieten. Wanneer later, in september, de
eerste nachtvorst komt zullen ze als bij
toverslag rijn weggevaagd. Hm> Jkema
De railbus is een praktisch en gemoedelijk
vervoermiddel in Lapland
SÉÉtlt©
WAARDIGE STRIJDSTERS
TEGEN DE „GYM SLIP"
Twee vooraanstaande Britse dames die
zich inspannen om het Engelse school
meisje te bevrijden van haar ouderwetse
kleding en haar iets aan te meten naar
ontwerp non de koninklijke klee.rm.aker
Norman Hartnell, hebben de eerste ronde
van het gevecht verloren. Ontmoetigd zijn
zij niet wan, aldus een der dames, „de
strijd is amper begonnen".
De minister van Onderwijs, Geoffrey
Llovd, is niet ingegaan op een hem door
Lady Lewisham en haar moeder, de
schrijfster Barbara Cartland, gedaan be
roep om de bespottelijke „gym slip" te
veranderen. De „gym slip", intei'nationaal
befaamd gemaakt door de cartoons en
films van Ronald Searle over de kost
schoolmeisjes van St. Trinian's, is het wei
nig gevarieerde kostuum dat op particu
liere meisjesscholen gedragen wordt. Zo
wel miss Cartland als Lady Lewisham
heeft de „gym slip" als meisje gedragen en
zij koesterden er een diepgewortelde haat
tegen. Lloyd evenwel vond dat de zaak
moet worden overgelaten aan de direc
trices. Lady Lewisham en miss Cartland
hadden minister Lloyd voorgesteld Nor
man Hartnell, hofleverancier van Koningin
Elizath, op de dragen schoolkleding te ont
werpen zoals hij ook kleding heeft ont
worpen voor vrouwen in openbare
diensten.
Nu zij bij de minister van opvoeding
nul op het request hebben gekregen, gaan
de dames Lewisham en Cartland de ver
eniging van vrouwelijke schoolhoofden be
naderen.
„De koningsschat" door Eric Leyland
(De Spaarnestad, uit het Engels vertaald
door mevr. R. Ganzeboom) speelt zich
rondom 1665 af. Tom Raynor, een jongen
wiens vader als aanhanger van Karei I te
gen de troepen van Cromwell sneuvelde,
komt in het bezit van documenten. Daar
in wordt de bergplaats genoemd van kost
baarheden, die aan de onthoofde koning
toebehoorden. Tom weet aanvankelijk niet
dat de papieren zoveel waard zijn Twee
admiraals en 'n matroos wél en zij azen
dus op de verborgen schat. De documen
ten verwisselen een paar keer van bezit
ter maar na tal van avonturen beleefd te
hebben zorgt Tom ervoor dat de konings
schat bij de rechtmatige eigenaar komt.
„KOM JAN, houd nu even op met
dat het te donker wordt. Ze zullen wel
honger hebben nu het nog vriest en ze
bijna geen voedsel kunnen vinden", zei
moeder.
„Dan zal ik ook maar wat water
neerzetten, want ze kunnen ook niet aan
drinken kómen", antwoordde Jan.
„Doe dan een beetje suiker in het
water, Jan, dan bevriest het niet zo
gauw".
Jan ging naar buiten met de trommel
met vogelvoer en het bakje met suiker
water en toen hij bezig was het voer uit
te strooien viel zijn oog op een klein
veren bolletje, dat naast de voederta
fel op de grond lag. „Hè, wat zou dat
zijn" dacht Jan en bukte zich om het
op te rapen. Hij zag toen dat het een
musje was, dat zich nog bewoog. Hij
stopte het in zijn warme binnenzak,
voederde vlug de vogels, die van alle
kanten al waren komen aanvliegen en
ging toen vlug naar binnen.
„Moeder, kijk eens, ik heb een musje
gevonden".
De moeder nam het diertje en warm
de het in haar handen. „Ik denk dat het
op zoek was naar nog wat voedsel en
een beschut plekje om de nacht door
te brengen, maar dat het niet verder
kon omdat het door de koude bevangen
werd".
„Gaat het musje nu dood, moeder?"
„Dat weet ik nog niet, Jan, we zul
len probéren het in' leven te houden".
Zacht wreef zij het over het lijfje en
zie, na enige tijd begon het al meer te
bewegen. Zo bleef zij een poosje door
gaan en o, heerlijk, het musje kwam
weer bij en begon al iets te drinken van
het lauwe water, dat Jan uit de keuken
gehaald had. Eten kon het nog niet;
het was er dus wel erg naar aan toe!
„KUNNEN we het musje niet bij ons
houden tot het voorjaar", vroeg Jan,
die ingespannen had toegekeken. Nu
hij zag dat alles goed ging, voelde hij
zich weer wat opgelucht.
„Och, jongen, waar zouden we het
moeten laten, we hebben er geen kooi
tje voor. dus dat gaat echt niet, maar
het nu de vrijheid geven gaat al even
min, want dan zou het zeker doodgaan".
„Maar wat moeten we dan doen,
moeder?"
„Ik geloof dat ik het weet en dat jij
het zelf in orde kunt maken. Bij Elsje
thuis hebben ze een volière met tropi
sche vogels. Ga even naar haar toe en
vraag haar moeder te spreken; leg haar
het geval uit en misschien mag het
Bij deze kruiswoordpuzzel staan geen
cijfers. Er staan wel letters in. Schrijf
in dezelfde hokjes de letter, die in het
ABC vóór deze letters staan en je krijgt
allemaal goede woorden. De oplossing
vind je elders op deze pagina.
Q
B
3
F
M
T
S
B
B
u
P
B
M
F
M
L
Uüw
T
O
3
L
F
F
O
E
F
S
J
B
O
L
B
T
u
1
S
B
WÈÊmm
musje dan wel totdat het weer zachter
geworden is, bij de vogels in de voliè
re".
„Dat zal vast wel mogen, moeder.
Ik ga er dadelijk heen en neem het
musje meteen mee".
Moeder gaf hem een zacht wollen lap
je, dat hij om het musje heenlegde, en
heel voorzichtig liep hij ermee naar
Elsje's huis. Zij stond voor het raam
en zag hem al aankomen. Toen hij het
tuinhek doorkwam liep ze al naar de
voordeur om te horen wat er aan de
hand was.
Els, bij ons in de tuin lag een ziek
musje; het zou zeker dood gegaan zijn,
als ik het niet gevonden had. Moeder
heeft het weer bijgebracht, maar we
weten er verder geen raad mee en nu
kom ik vragen of het bij jullie in de
volière mag".
Elsjes moeder kwam al de gang in om
te zien wie er binnen gekomen was. Jan
deed zijn verhaal en liet het vogeltje
aan Elsje's moeder zien. Die vond het
al even erg: „We zullen het gauw hel
pen, hoor Jan. Maar het kan nu nog
niet in de volière, het moet eerst hele
maal beter zijn. Kom maar eens mee
naar de serre, daar staat nog een leeg
kooitje en dat zullen we met ons drieën
even vlug in orde maken. Voorlopig
kan het musje daar in en als alles goed
gaat, doen we het tot het voorjaar bij
de andere vogels".
ALLES WAS nu spoedig gereed ge
maakt voor de onverwachte gast en
toen het musje in de kooi gezet was,
begon het al dadelijk te eten.
„Je ziet wel, Jan, het vogeltje maakt
het goed. En nu kom je af en toe maar
eens kijken, hoe het vondelingetje het
maakt".
Jan bedankte Elsjes moeder en wil
de heengaan, maar zij vroeg: „wil je nu
onze vogels ook eens van nabij zien?"
en ze nam hem mee naar de volière.
O, wat een prachtige vogels waren
daarin. Hij zag er verschillende we
vers, kardinalen, vinken, parkieten, pa-
pegaaitjes en nog andere soorten.
„Mijn musje is toch ook mooi, me
vrouw?" vroeg hij toen.
„Jazeker, Jan, mussen zijn ook mooi
hoor! Kijk maar eens over een poosje
als jouw musje weer helemaal opge
knapt is, dan trekt het zijn voor
jaarspakje aan".
Nog even keek hij naar de mooige-
kleurde vogels en toen hij buiten geko
men was, drukte hij zijn neus tegen het
raam waarachter de kooi stond met
zijn musje erin, dat nu lekker zat te
eten en gerustgesteld ging hij naar
huis, waar hij neuriënd binnenkwam;
zo wist zijn moeder meteen, dat alles
in orde gekomen was. Nog vaak ging
Jan kijken en op een zonnige dag bracht
Elsjes moeder in zijn bijzijn het musje
in de volière, waar het kon rondvlie
gen tussen de andere vogels. En in het
voorjaar was Jan er getuige van dat
zijn musje de vrijheid kreeg. Maar
eerst had Elsjes moeder hem laten zien
hoe mooi het geworden was met zijn
bruingevlekte pakje en zwarte befje.
Toen liet ze het musje los, dat luid
roepend wegvloog. Jan keek het na
totdat het uit het gezicht verdwenen
was.
ANITA
Weet je, waarom de mensen elkaar de
ha.nd drukken? Heel lang geleden, toen
zij nog in de wildernis leefden, was
het onder vrienden gewoonte, elkanders
beide handen te grijpen. Daarmee liet
men zien, dat men geen wapens bij
zich droeg en dus niets kwaads in de
zin had. Later veranderde dat en
drukte men elkaar alleen de rechter
hand. In enkele landen echter is het
nog steeds gebruik, elkaar beide
handen te reiken.
V
H
Jj
s
V
N
V
I
H
3
a
N
3
3
i
N
S
Jé
H
i
3
T
V
O
li
V
V
H
S
T
3
H
V
d
VERDER NAAR HET ZUIDEN, bij de
ijzerstad Kiruna, zijn we in het Lappen-
dorp Jukkasjarvi geweest Hier is het
vooral omstreeks Kerstmis druk: er komen
dan veel Lappen naar de kerk om te trou
wen of om hun kinderen te laten dopen.
De huizen van het dorp zijn lage, piramide
vormige houten gebouwtjes, die 's winters
een eind in de sneeuw verdwijnen. Daar
naast staan altijd tal van gebouwtjes, met
een schuin dak, „op stelten" eigenlijk
poten.
„Daar wonen ze niet in hoor" zei de
Zweed, die ons vergezelde.
„Wat zijn het dan?" vroegen we.
„Voorraadschuren. Ze hebben die zo
hoog gebouwd om beschermd te zijn tegen
allerlei dieren, die anders zeker de voor
raden zouden wegroven".
In de verte ligt ten westen van Kiruna
de met eeuwige sneeuw bedekte Kebne-
kaise, met de hoogste toppen van Zweden,
die tot ruim 2100 meter gaan. Van deze
berg kwam Akka, de leidstergans uit „Nils
Holgersson's wonderbare reis", het be
roemde boek van Selma Lagerlöf en, eigen
aardig genoeg: niet ver hier vandaan is
ook een berg, die Akka heet.
TOEN WIJ tegenover vrienden in Stock
holm te kennen gaven dat we een eind
door Lapland wilden wandelen, keken ze
ons bedenkelijk aan. „Wandelingen, die de
moeite waard zijn in dat land moet je niet
zien als gewone uitstapjes", zeiden ze.
Zorg voor een paar stevige schoenen, een
stok, een rugzak en voldoende kleding".
Het bleek dat ze niets te veel gezegd had
den, want sommige van die wandelingen
voeren vijftig kilometer of meer door een
vaak moeilijk terrein: een wildernis, welis-
DE TWINTIGSTE EEUW was nog
piepjong. Het was voorjaar 1900. Een
toneelschrijver David Belasco heette
hij had een klein toneelstuk geschre
ven, dat weldra in het Londense „Duke
of York Theater" zijn eerste opvoering
zou beleven. David Belasco, Amerikaans
staatsburger, had weinig vertrouwen in
het succes van zijn schepping. Toen de
grote avond was aangebroken en de
auteur zijn stuk op de planken zag,
meende hij het zelfs zeker te weten: een
mislukking. Er ontbrak alles aan. Toch
had hij succes nodig, broodnodig zelfs.
Het stuk een ëenaktërtje heette
„Madame Butterfly". Korte tijd na de
eerste opvoering vroeg een vreemdeling
de auteur van „Madame Butterfly" te
spreken. Belasco ontving hem, De on-
bekende was opgetogen over het toneel
stukje. „Kom, dat meent u niet", zei
Belasco, „het is een draak!" De bezoe
ker sprak hem tegen. Het was een tegen
spraak uit gezaghebbende mond, want
Rozen hebben regel
matig hun verzorging
nodig. Ook 's zomers
dient men daar voor
te zorgen. Ze hebben
nu vrij veel water
nodig. Het is goed
hen regelmatig te be
gieten. De grond moet
door en door nat
worden. Trouwens
met sproeien moet u
toch voorzichtig zijn.
Sproeien overdag is
door de directies van
vrijwel alle water
leidingsbedrijven ver
boden. Doe het alleen
maar's morgens vroeg
of 's avonds laat.
Sproeien overdag is
wel een leuk gezicht,
maar heeft geen nut.
Rozen verlangen nu
extra voedsel. Ook al
zijn uw struiken dit
voorjaar nog normaal
bemest; ze moeten nu
iets extra's hebben.
U kunt oude koe
mest oplossen en dit
tussen uw struiken
over de grond gieten,
die dan eerst opper
vlakkig los gemaakt
moet worden; u kunt
het echter ook met
de bekende tuin
en gazonkorrelmest
doen; die kan in wa
ter opgelost worden. Men kan ze ook over
de grond uitstrooien. Dan hebt u per vier
kante meter ongeveer dertig gram nodig.
Dat is niet veel; beter enkele malen een
lichte overbemesting geven dan in één
keer een grote dosis. Rozen hebben ook
de onbekende heette Giacomo Puccini,
Puccini vroeg Belasco toestemming om
het stuk om te werken tot een opera, En
Belasco, wiens zelfvertrouwen hersteld
was, gaf die toestemming gaarne. Puc
cini ging aan de slag en na enige tijd
was de opera „Madame Butterfly" ge
reed. Later zou die opera de wereld
stormenderhand veroveren en honderd
duizenden, ja miljoenen mannen en
vrouwen tot tranen toe bewegen om het
tragisch lot van de kleine Japanse me
vrouw Vlinder, en boos maken over de
trouweloosheid van luitenant Pinkterton,
de Amerikaanse officier, die zijn Japan
se vroutv en hun kind in de steek liet,
PUCCINI MOEST ECHTER EERST een
zware tegenslag incasseren. De eerste op
voering van de eerste bewerking (als
opera) ging in Milaan. Het werd een weer
galoos échec. De componist moest zelfs
aan de directie van het theater een grote
schadeloosstelling betalen. Doch Puccini
was door het gegeven gegrepen. Opnieuw
zette hij zich tot componeren. Een half
jaar na het échec in Milaan vond de eerste
opvoering van de „herziene editie" plaats
in Brescia. Ditmaal werd „Madame But
terfly" een daverend succes. En sedertdien
heeft de Japanse „Mevrouw Vlinder"
steeds weer en overal ter wereld triomf na
triomf kunnen vieren. Haar debuut was
bescheiden. Haar eerste muzikale optreden
viel tegen. Nadien echter bekoorde zij
steeds meer mensen en zulks alom ter
wereld. Puccini had de gevoelige schep
ping van David Belasco omgewerkt tot
een meesterwerk.
TOEN BELASCO EN PUCCINI hun on
sterfelijke „Madame Butterfly" schiepen,
was er nog geen sprake van wereldoor
logen. Wij hebben er thans twee achter de
rug. In de eerste streed Japan aan de zijde
der overwinnaars. In de tweede streden de
landgenoten van „Madame Butterfly" aan
de kant der verliezers. Na de wapenstil
stand van 1945 kwamen er Amerikaanse
bezettingstroepen in Japan. De Amerikaan-
nogal eens last van luis; daartegen bestaan
vele en goede bestrijdingsmiddelen. Het is
se soldaten bekeken aanvankelijk dat
mooie en aparte land met grote nieuwsgie
righeid. Zij bekeken ook de mensen en
kwamen in contact met de bevolking.
Atoombommen en andere oorlogsellende
ten spijt ontlook liefde in het hart van
menige Amerixaan en menige Japanse
musure (joffer). In Tokio en andere Ja
panse steden is het niet langer opzien
barend, als men zo'n „gemengd echtpaar"
ziet wandelen, compleet met kinderwagen
of kleine kinderen aan de hand. De man
en vader is een forse Amerikaan. De
vrouw en moeder is een aanvallige kleine
Japanse, gestoken in kimono.
Er waren en zijn natuurlijk ook Ameri
kaanse vrouwen in Japan. Doch haar aan
tal was en is te klein. Bovendien waren zij
vaak dermate in beslag genomen door
sport en spel, door cocktails en andere
festijnen, dat zij de mannen niet de huise-
goed u aan de voorschriften te houden die lijkheid konden en kunnen bieden, waar
op de verpakking staan aangegeven. naar iedere man in zijn hart verlangt.
Zowel door de gratie en aanvalligheid der
G. Kronidiik Japanse meisjes als door de tekortkomin-
Geen wonder dat vele Amerikanen door
de knieën gingen voor de Japanse meisjes.
gen van sommige Westerse meisjes kwam
het, dat tal van Amerikaanse militairen
een Japanse bruid uitzochten. Anders ge
zegd: „Madame Butterfly" deed opgeld in
het na-oorlogse Japan.
ER SCHUILT EEN ELEMENT van tra
giek in sommige van die Japans-Ameri
kaanse huwelijken. De harde immigratie
wetgeving der Amerikaanse regering
maakt het in een aantal gevallen praktisch
gesproken onmogelijk om de Japanse
vrouwtjes en de kinderen uit de gemeng
de huwelijken een vestigingsvergunning in
de Verenigde Staten te verschaffen. Zo is
het gekomen, dat vele in Japan getrouwde
Amerikaanse soldaten na afloop van hun
dienstverband in Japan bleven wonen en
daar een werkkring zochten of een eigen
zaak begonnen. Dit was lang niet altijd
gemakkelijk, soms zelfs onmogelijk. Dan
dus in het laatste geval ging de
echtgenoot en vader terug naar zijn vader
land. En er zijn ook een paar gevallen
geweest, waarin de man zonder harde
noodzaak zijn Japanse vrouw en hun kin
deren verliet.
Zo zijn er dus in Japan vrouwen en
kinderen, wier man en vader ver van het
Land der Rijzende Zon verblijft. „Madame
Butterfly" beleefde schreef een Ameri
kaans blad enige jaren geleden vele
malen haar tweede jeugd na de tweede
In Zweden zijn patiënten met bepaalde
spijsverteringsmoeilijkheden na maag
operaties met succes behandeld met een
nieuw kunstmatig voedsel. Volgens de
beschrijving in een Zweeds medisch vak
blad is dit voedsel bijzonder lichtverteer-
baar, en smaakloos en bevat het een gro
te concentratie van calorieën. Het is
poedervormig en wordt toegediend in wa
ter of melk pf vermengd met ander
voedsel.
