„GENEZINGSBOMEN"
WONDERBAARLIJKE
Zomeropvoeringen
zijn zeer populair in Amerika
Planten en bomen
onthnüen ontstaan
van bodemschatten
Recente medische ontdekkingen
in circustenten
TELEFOONNUMMER
VOOR WANHOPICEN
ZATERDAG 24 OKTOBER 1959
Erbij
PAGINA VIJF
BIJ HET ZOMERTONEEL
een bloeiend onderdeel van het Ame
rikaanse culturele leven heeft de
„circustent" de laatste jaren een be
langrijke plaats ingenomen. Binnen
kort viert deze jonge loot van het
toneel zijn elfjarig bestaan en de groei
ervan, die de laatste jaren bijna storm
achtig kan worden genoemd, is nog
steeds niet tot staan gekomen. In het
afgelopen jaar is het aantal van derge
lijke theatertenten weer met vier toe
genomen, zodat in het gehele land in
de zomermaanden meer dan vijfen
twintig gezelschappen in de ware zin
van het woord hun tenten onder de
blote hemel opslaan. In het afgelopen
seizoen, dat doorgaans van eind juni
tot half september duurt, hebben naar
schatting vier miljoen mensen zich
voor de kleurrijke tenten verdrongen
om de daarin gegeven opvoeringen bij
te wonen. Dit indrukwekkende getal
geeft echter nog niet een verklaring
van het feit waarom de zomeropvoe
ringen onder het linnen dak zo popu
lair geworden zijn. Wat geeft een mu
sical, opgevoerd in een zeildoeken
tent zo'n bijzondere bekoring? Wan
neer wij nuchter redeneren dan is het
moeilijk een antwoord te geven op
deze vraag, want eigenlijk is het niets
bijzonders. De tent was al in de Oud
heid bekend en het circus kennen we
reeds enkele eeuwen. Arena's, dus
theaters waarin evenals in de schouw
burgtenten de toeschouwers rondom
het toneel met de spelers zitten, waren
al 2.500 jaar geleden bij de Grieken in
gebruik.
MEER DAN EEN KWART eeuw gele
den maakte het Amerikaanse publiek ken
nis met de „arena" zo passend het to-
neel-in-het-rond genoemd en een aantal
van deze intieme gelegenheden (door
gaans voor niet meer dan een paar hon
derd mensen plaats biedend) waren al
met succes in gebruik voordat in de zomer
van 1949 het eerste Music Circus" door
de jeugdige en ondernemende St. John
Terrell boven op een heuvel in de staat
New Jersey werd opgericht. Velen werden
ongetwijfeld ook aangetrokken door de
vrolijke .groen-met-oranje tent, waarin op
de openingsavond „The Merry Widow"
werd gegeven en ontelbaren zullen te ge
legener tijd een voorstelling hebben bijge
woond van een van de honderden meest
kleinere gezelschappen die met hun tent
het land doortrekken.
TWEE GEOLOGEN die in een klein vliegtuig over een woestijnachtig
gebied vlogen bekeken met geoefend oog de groei en uiterlijk en gedaante
van heesters en struikgewas. Nadat ze een uur kris-kras hadden gevlogen,
maakte een der geleerden een aantekening: „Proefboringen op aanwezig
heid van kopererts". En geleerden, die in een ander vliegtuig over een
bergachtig terrein vlogen, zonden per radio een boodschap naar een
opsporingsploeg die op de grond opereerde. „Mogelijke aanwezigheid van
goudader". Vier anderen, die door een glooiend heuvellandschap zwier
ven, rapporteerden: „Terrein uit palaeozoïsche periode. Lood en zink
vermoedelijk aanwezig". Vanuit een hefschroefvliegtuig dat boven een
woest heuvelland zweefde werd per radio slechts één woord uitgezonden:
„Uranium". Deze naar ertsafzettingen speurende geleerden hadden nor
male ogen als ieder ander mensze bezaten geen magische krachten
waarmee ze door het aardoppervlak heen konden zien. Zij brachten
slechts een van de nieuwste methoden voor het opsporen van minerale
afzettingen in praktijk een methode, waarbij bomen, struiken en andere
bodembedekkers als aanwijzing dienen dat onder de grond, waarop deze
planten groeien, bepaalde soorten mineralen aanwezig kunnen zijn..
DEZE ALLERNIEUWSTE methode voor het opsporen van mine
ralen is gebaseerd op het feit, dat deze mineralen door de planten worden
opgenomen en dat bepaalde soorten planten op een bodem, waarin be
paalde mineralen voorkomen,, bijzonder goed gedijen. In de wortels,
stammen, appels en naalden van de douglasspar, de dwerg-jeneverstruik,
de grove den en de gele den, die in Brits Columbia tot op een hoogte van
1.800 meter groeien, werd een geringe hoeveelheid goud aangetoond. Er
werd ter plaatse een grondboring uitgevoerd en het resultaat was: een
goudader. Wanneer men dus elders deze combinatie van bomen aantreft,
dan is de waarschijnlijkheid groot, dat er zich goud in de bodem bevindt.
In New Mexico werden uitgestrekte gebieden in kaart gebracht waar
bepaalde planten voorkomen, die de voorkeur geven aan zwavelhoudende
grond en andere planten, die overvloedig gedijen op grond, waarin sele
nium voorkomt. Geleerden weten uit ervaring ook dat waar zich uranium
in de bodem bevindt, zwavel en selenium rijkelijk aanwezig zijn. Wan
neer dus in planten een meer dan normaal gehalte aan zwavel en selenium
wordt aangetoond dan is het geenszins gewaagd, hieruit op te maken dat
ook uranium in de bodem aanwezig is. Wanneer op een bepaald terrein
de helder-oranje Californiase klaprozen in overvloed voorkomen dan
wijst dit op koper in de grond en hierbij kan het gebied zelfs scherp be
grensd worden. Ofschoon de nieuwe methode nog voor verbetering vat
baar is, is het wel zeker dat aan liet geologisch onderzoek van de bodem
een waardevolle methode is toegevoegd.
HET OPWINDENDE MENGSEL van
deze verschillende ingrediënten: de tent,
het circus en het toneel-in-het-rond hebben
uiteindelijk geleid tot een vorm van to
neel, die verrassend van nieuwheid was.
Blijkbaar was het „schouwburgpubliek"
in het geheel niet voorbereid op de sfeer
in de tent en het in het midden gelegen to
neel. Alle twijfel en onverschilligheid
maakte spoedig plaats voor grote geest
drift en het was duidelijk dat dit nieuwe
bij het publiek had ingeslagen. De toneel
mensen profiteerden van dè gunstige re
actie van het publiek. De exploitanten van
de gebruikelijke zomerschouwburgen
richtten tenten op en verscheidene spellei
ders van Broadway besloten tijdens de zo
mermaanden eveneens hun activiteit op
het geven van tentvoorstellingen te rich
ten. En het is een feit dat overal waar de
ze tenten verrezen het publiek er in grote
drommen heenging.
TOT DE BEKORING van een uitvoering
in een tent dragen een aantal faktoren
bij: de intieme sfeer, de carnavalstem
ming, de landelijke montering van het ge
heel onder de sterren en de gelegenheid de
spelers van dichtbij te kunnen zien. Wij
mogen daarbij niet voorbijzien dat in deze
tenten goede uitvoeringen worden gege
ven tegen een matige entreeprijs. En om
dat voor menigeen de tent het eerste con
tact legt met het levende toneel, zijn de
spelleiders van oordeel dat deze uitvoe
ringen onder canvas een belangrijke bij
drage leveren tot het Amerikaanse toneel.
Ook voor de uitvoerenden is de combina
tie tent en toneel een zegen geweest. Elke
zomer vinden meer dan duizend beroeps
tonelisten werk, aangezien bij elke tent op
een vast gezelschap moet worden gere
kend van achttien vocalisten en dansers,
acht musici en verscheidene acteurs. Bo
vendien komen daarbij dan nog de spel
leiders, de dirigenten, de choreografen, de
toneelknechten en de ontwerpers van de
cors en costuums.
HET IS NIET te verwonderen dat de ar
beidsomstandigheden in een tent minder
gunstig zijn dan in een vast gebouw. Zo
zijn de kleedkamers buiten de tent gelegen
en dat betekent dat voor iedere costuum-
wisseling de speler in draf het gangpad
de enige uitweg van het ronde toneel
moet aflopen naar de kleedkamer en na
een gehaaste verwisseling van de kledij
weer even hard over dat gangpad naar het
toneel moet teruglopen. Het zich bewegen
op het ronde toneel stelt de spelers vaak
voor grote problemen, omdat zij gewend
zijn het publiek maar aan één zijde van
het toneel te zien. Letterlijk omringd door
al die op hen gerichte gezichten zijn ze ge
noodzaakt een speeltechniek te ontwikke
len waardoor zij zich telkens tot een ander
De Haagse telefoondienst „S.O.S. hulp
in nood" (18.22.66) heeft sinds 15 augustus
al meer dan tweehonderd mensen, die niet
meer tegen de moeilijkheden op konden,
de helpende hand kunnen bieden. Ds. P. C.
van Leeuwen, de initiatiefnemer, zegt:
„We doen gezegend werk. In anderhalve
maand kregen we honderd veer tig inko
mende gesprekken, waarvan sommige
uren duurden en zeventig persoonlijke be
zoeken. Ook 's nachts kwamen er mensen
aan de lijn, die, op het punt een wanhoops
daad te plegen, zich eerst tot een mede
mens richtten, aan wie zij alles konden
vertellen zonder hun naam te hoeven noe
men".
De dienst is dag en nacht bereikbaar,
ook voor persoonlijke bezoeken. Niemand
hoeft ook maar zijn naam te noemen. Men
helpt alleen om het helpen. De dienst is ge
vestigd op de hoek van het Oranjeplein en
de Duynstraat te Den Haag.
OP HET GERUCHT dat het kind van de arbeider op zo'n
wonderbaarlijke wijze genezen was, kwam ook een vader uit
Zuidlaren voor zijn kind. Ook deze spruit vond genezing. Meer
en meer werd nu in Drente, ja zelfs in het hele land bekend
dat in Yde een wilgenboom stond met een wonderlijke genees
kracht. Overal vandaan kwamen de mensen genezing zoeken
voor de breuken. Tientallen jaren lang kwamen de zieken naar
Yde en Yde werd bekender dan welk ander dorp in Drente
ook. De wilgenboom moest het zelfs begeven onder de zware
spijkerlast. Dit was niet erg, want twee populieren waren de
opvolgers en deze populieren werden weer opgevolgd door de
tegenwoordige lindebomen. Willem Jans Nijenhuis verwisselde
het tijdelijke met het eeuwige, doch zijn zoon nam de taak
over om draadnagels voor de bezoekers te slaan en toen ook hij
niet meer in staat was de bomen te bewerken, was het zijn
dochter die de taak overerfde. Zij heeft nog de bezoekers ont
vangen zolang zij er woonde. De laatste kwam in 1940
NU WONEN ER mensen die geen spijkers meer in de boom
slaan en komen er geen bezoekers meer. Yde heeft de bekend
heid verloren, want de tijd is nu al lang voorbij dat de boeren
van over de Duitse grens op het paard naar Yde kwamen....
Reclame voor de wonderbomen werd nimmer gemaakt. Toch
gingen de zaken zo goed dat Willem Jans Nijenhuis er eigenlijk
een filiaal op nahield in Groningen. Elke vrijdag ging hij naar
de Jeliskelder aan de Groote Markt en hield daar dan spreek
uur. Daar verkocht hij zijn draadnagels voor tien stuiver per
stukHet werd de cliënten dus wel gemakkelijk gemaakt!
De eer van de genezing werd echter noch door de smid, noch
door diens kleindochter de weduwe Albert Wold-Nijenhuis op
geëist. Alle bijgeloof werd door hen afgewezen met de woorden:
„God alleen kan hulp en genezing geven". Het ceremonieel
was er echter niet minder om. De lijder of het familielid van de
zieke kreeg drie latspijkers, die door de smid bijna horizontaal
in de boom geslagen moesten worden. Hij deed dit op plechtige
wijze. De hoed werd afgezet, daarna boog hij zich eerbiedig
voor de boom, verdraaide zijn gezicht tot het er plechtstatig
uitzag, sprak daarna een abracadabra uit en ging vervolgens
aan het timmeren. Dat het zo toeging weten we, daar een oog
getuige, Maarten Douwes Teenstra, het beschreven heeft.
DEZE TEENSTRA stond nogal sceptisch tegenover het
wonder van YDE. Bekenden van hem uit Ulrum en Zoutkamp,
allemaal breuklijders, waren ook naar Nijenhuis geweest. Ze
hadden tien uren moeten lopen om naar Yde te komen en tien
uren weer terug en tien stuivers per stuk voor de spijkers
moeten betalen. Doch ondanks alle plechtigheid hadden de
spijkers niet geholpenHier staat echter tegenover het
verhaal van een gewezen schipper, die telkens wanneer hij
langs Yde kwam nog een geldelijk bewijs van dankbaarheid
kwam brengen. Willem Jans Nijenhuis' toverkunst in Yde mag
dan voor noordelijk Nederland iets nieuws geweest zijn en
grote verbazing hebben gewekt, in wezen beoefende de familie
Nijenhuis een oud to verstaalt je. Bij de Romeinen was de
spijkerboom namelijk reeds bekend. Livius verhaalt dat de
Romeinen spijkers sloegen in de tempel van Minerva. Het was
een belangrijke plechtigheid op 13 september en het hoofd van
de" staat moest dan het timmerwerk verrichten. Ook werden
pest-epidemieën bezworen door het slaan van spijkers in de
tempel van Jupiter. Overal in het oosten, in Iran en Egypte,
in Griekenland en Turkije hadden de spijkers „grote genees
kracht".
IN DUITSLAND was het volksgeloof in spijkerb'omen al
gemeen verbreid, zodat het geen wonder is dat de dokter-werk
gever van Willem Jans Nijenhuis hier ook in geloofde. Bij
Tongeren in België stond een oude linde die dienst deed als
spijkerboom. Daar konden lijders aan tandzeer heengaan en
biddend om de boom lopen en er dan vluchtig een spijker in
slaan. Hard weglopen en niet omkijken hoorde ook bij dit
ritueelDe kwaal ging op deze wijze over op de boom, die
dus tand- en kiespijn kreeg!
In Yde hebben we echter geen spijkers meer in de linde
bomen kunnen vinden. Blijkbaar gaan de Ydenaren en de
bezoekers van het dorpje tegenwoordig liever naar een zieken
huis om zich te laten opereren, dan voor hun breuk genezing
te zoeken in een paar draadnagels
Vleer
(Van onze medische medewerker)
deel van het publiek kunnen „richten".
Dit is vooral voor de dansers een zeer
moeilijke opgave, zodat een ballet-in-het-
rond vaak herinneringen oproept aan een
jong hondje dat zijn staart achterna zit.
Niet alle muziekuitvoeringen gaan er dooi
de uitvoering in een tent op vooruit. Vele
behouden evenwel niet alleen hun oor
spronkelijke charme, maar winnen vaak
door een originele behandeling van het ge
geven aan werking.
Norman Smith
Bij de foto's:
Boven (links): Er wordt gespeeld op
een theatre en rond" in het midden van
de tent. Dit is een scène uit de onsterfe
lijke favoriet „Naughty Marietta", in
een opvoering door het South Shore
Musical Circus.
OMDAT KANKER
naast hart- en vaatziekten
de grootste utidaging is
aan de medische weten
schap hebben de rustige en
vertrouwenwekkende me
dedelingen op de jaarver
gadering van het Ameri
kaanse Kankergenootschap
grote belangstelling ge
wekt. Het waren ditmaal
niet de geneesmiddelen, die
de aandacht vroegen er
zijn nu wel een twintigtal
betrouwbare middelen, die
de uitbreiding van kwaad
aardige gezwellen een tij
delijk halt toeroep maar
het was meer het feit van
delijk halt kunnen toe
roepen maar het was
meer het feit van de
gewaagde nieuwe toe
passingen. Eén daarvan is
de injectie van genees
middelen in de bloedbaan
van patiënten, teneinde de
verspreiding van de zieke
cellen tijdens de operatie te
voorkomen. De meest ra
dicale behandeling, waar
van tijdens de vergadering
gewag werd gemaakt, was
de wanhopige strijd om bij
een vierjarig meisje leu-
caemie (bloedkanker) tot
staan te brengen door de
kankercellen door middel
van een grote stralingsdosis
in het bloed van het kind
te vernietigen. De behan
deling vond drie maanden
geleden plaats en momen
teel vertoont het meisje
geen symptomen van leu-
caemie of nadelige gevol
gen van de bestraling.
ONGEVEER OP HET
ZELFDE tijdstip dat het
Amerikaanse Kankerge
nootschap haar vergadering
in de staat Missouri hield,
werd door de Universiteit
van Wisconsin bekend ge
maakt dat een daar werk
zame internist dr. James
Price er in geslaagd was
een met succes bekroonde
behandeling toe te passen
van een weinig voorkomen
de ziekte acloscerosis.
Dertig maanden geleden
had hij een jonge vrouw
bij wie de huid aan armen,
borst, gezicht en hals het
voor deze ziekte kenmer
kende rode, harde en leder
achtige uiterlijk had aan
genomen en wier handen
stijf en gezwollen waren,
het middel toegediend. Na
tien dagen was ze weer in
staat haar voorhoofd te
rimpelen, alleen is er een
zekere gevoeligheid in de
polsen overgebleven. In die
week werden er nog een
aantal andere berichten op
medisch gebied gepubli
ceerd die van groot alge
meen belang zijn.
UIT LOS ANGELES
kwam het bericht, dat,
onder het gebruikelijk
voorbehoud van weten
schappelijke zijde, een doel
treffend vaccin tegen ma
zelen mogelijk is, vervaar
digd uit een levend afge
zwakt virus, dat in kippen
eieren wordt gekweekt. Een
farmaceutische fabriek
heeft naar verluidt een ul
trasnelwerkend anaestheti-
cum (verdovingsmiddel)
ontwikkeld, methohexital
genaamd, dat het voordeel
zou hebben, geen onaange
name nevenwerkingen te
hebben en waarmee een
snelle terugkeer van het
bewustzijn mogelijk is. Vol
gens mededeling van twee
geleerden is een middel
ontwikkeld, dat het. optre
den van lichamelijke ver
moeidheid voorkomt, door
dat het de verwijdering van
de giftige stofwisselingspro-
dukten uit het lichaam be
spoedigt.
UIT DEZE BERICHTEN
van diverse fronten van de
medische wereld geduren
de één enkele week blijkt
op welk een enorme schaal
het onderzoek door Ameri
kaanse geleerden wordt
verricht. Op het gebied van
de gezondheidszorg is in de
Verenigde Staten reeds veel
bereikt. Zo is het sterfte
cijfer tengevolge van de
acht belangrijkste besmet
telijke ziekten in tien jaar
met 56 percent verminderd;
aan de levensduur van de
Amerikaanse burger is
sinds 1940 ongeveer zeven
jaar toegevoegd en boven
dien zijn de uitgaven, die
voor een geneeskundige be
handeling gedaan moeten
worden gemiddeld gedaald
doordat meer en meer de
mogelijkheid wordt gescha
pen, een snelle behandeling
buiten het ziekenhuis te
krijgen.
NAAST HET onderzoek,
dat ten behoeve van de
volksgezondheid in alle
delen van de Verenigde
Staten wordt verricht, dient
vermeld te worden de sa
menwerking in en deelne
ming aan internationale
programma's, onder andere
dat van de Wereldgezond
heidsorganisatie en van de
Malariabestrijding, dat on
der de UNO ressorteert.
Evenmin mag het werk
voorbij worden gezien dat
door stichtingen wordt ver
richt op het gebied van in
ternationale medische re
search of het werk van de
talloze doktoren en geleer
den, die zich in vele delen
van de wereld aan het men
selijk welzijn wijden.
(Rechts): Het instituut der toneeltenten
verschaft op het ogenblik werk aan een
duizendtal toneelspelers, zangers en
dansers tijdens het „stille seizoen" op
Broadway. De kleedkamers zijn land-
bouwschuren of vrachtwagens.
Daaronder: Er is grote belangstelling
voor de uitvoeringen in de schouwburg-
tenten zoals deze foto van het Oakdale
Tlieatre in Wallingford (Connecticut)
bewijst. Een fanfare-orkest speelt bij de
ingang pittige marsmuziek.
EVEN TEN ZUIDEN van het vliegveld Eelde ligt het Drentse
dorpje Yde. Aan het dorp is niets bijzonders te zien. Het is er
als in alle dorpen en de mensen die er wonen vallen evenmin
op. In een zijstraat op een hoek is een dorsbedrijf gevestigd.
Voor het huis staan twee lindebomen, misschien twintig tot
dertig jaar oud. Hoewel dat alles gewoon lijkt, is het toch een
historische plek: meer dan honderd jaar lang kwamen de
mensen van heinde en verre naar de bomen voor het tegen
woordige dorsbedrijf, om genezing waar een dokter niet helpen
kon. Genezing door een draadnagel! Nog geen twintig jaar
geleden, in 1940 kwam iemand naar Yde om een draadnagel in
de lindeboom te slaan en op deze wijze te genezen van een
breuk
IN DE DERTIGER JAREN van de vorige eeuw ging Willem
Jans Nijenhuis naar Duitsland voor werk. Hij trad in dienst
bij een dokter en deed daar wat medische kennis op. Ver
scheidene „belangrijke zaken" schreef hij op in een zakboekje.
Na verloop van tijd beviel het hem in het „Hannoverse" niet
langer en keerde de Drentenaar terug naar zijn woonplaats.
Willem werd smid in Yde en stond daar bekend als Willem Jans
Smid, vandaar dat we hem meer onder deze naam vermeld
vinden dan onder zijn eigen geslachtsnaam. De smederij leverde
voor Willem geen al te beste bestaansmogelijkheid op, want het
Yde van die dagen was daarvoor te klein. Dus probeerde Willem
er wat bij te verdienen door bij de boeren uit werken te gaan.
Op zekere dag was Nijenhuis met iemand aan het baggeren,
die hem vertelde dat zijn kind een breuk had en hij er geen
raad meer mee wist. Willem Jans Nijenhuis herinnerde zich
zijn zakboekje en wist dat daarin iets over het genezen van een
breuk door hem was opgetekend. Thuis gekomen raadpleegde
hij het bewuste boekje en las: „Eerst naam en leeftijd opgeven,
dan een spreuk ter bezwering uitspreken, dan drie spijkers in
de boom slaan. Wanneer de bast over de spijkers gegroeid is
zal de breuk genezen zijn".
WILLEM VERTELDE dit aan de vader van het kind en die
kwam naar de smederij. Onder de wilgeboom werd eerst de
naam en leeftijd plechtig opgegeven en door Nijenhuis in
geschreven. Daarna sprak deze wat brabbeltaal en werden
er drie spijkers in de wilg geslagen. De ceremonie had plaats
gevonden en Nijenhuis, de vader van het kind en het kind
moesten wachten totdat de bast de spijkers bedekteHet
kind werd steeds gezonder en was geheel genezen toen de
bast over de spijkers gegroeid was!
