Kadar poogt tevergeefs de Hongaren
weer bij de politiek te betrekken
Thn
bafro
Partijskelet regeert bij de gratie van
40.000 man Russische troepen
Tweede V-concert van N.Ph.O.
met Jan Odé als solist
Gestaag doorzettende organisatie
bevorderde welstand van het vak
SLOT DEFECT?
11
Onderzoek onder 40.000
Chinezen in India
Onverschillig
HONGARIJE V (SLOT)
Muur van passiviteit
Doodsbenauwd
Berustend
Wederom inleiding
van Wouter Paap
In één nacht
Uw handen
gaaf en zacht
Zandkuil stortte in,
spelend kind gestikt
Mej. M. Scheltema wint
de Koepelprijs 1958
Boekdrukkersorganisatie in 't goud
Geschiedenis van vijftig jaar geboekstaafd
Voorbeeld
Delfzijls positie als
ertshaven in gevaar?
Ongerustheid over Duitse
pub lik at ie
Haagse reactie
Delfzijl's toekomst niet
in gevaar
Crisis
Bekroning
Elektronisch brein voor
K.L.M.-administratie
ZATERDAG 7 NOVEMBER 1959
(Van onze reisredacteur W. L. Brugsma)
BOEDAPEST, november. Het dunne zonlicht filterde door de gekleurde
ramen van de oude, door de S.S. stukgeschoten M athias-kathed raai op de burcht
heuvel van Boeda. De gelovigen die de kerk vulden, hadden gebeden en ge
knield, de laatste akkoorden van Haydn's Nelson-mis stierven weg. Toen stonden
de kerkgangers op en er klonk een ander lied, plechtig en een beetje treurig,
dat mij een rilling van herkenning over de rug joeg. Vele van de mannen en
vrouwen die het meezongen, hadden tranen in de ogen; want dit was het
Hongaarse volkslied. Het deed mij ineens denken aan een ander nationalistisch
en gelovig land in het socialistische kamp, aan Polen. Aan het Polen van partij
leider Gomoelka en kardinaal Wyszinsky, een land dat óók de gevangene is
van een aantal geografische en politieke werkelijkheden, maar dat binnen die
grenzen een eigen weg heeft gevonden, een lot dat Hongarije niet beschoren
is geweest. De man die Hongarije's Wyszinsky had moeten zijn, kardinaal
Mindszenty, las op datzelfde ogenblik als balling in eigen land voor een handje
vol diplomaten de mis in een kamer van de Amerikaanse ambassade. Voor zijn
ongelukkige inzichten in wereldlijke zaken leggen zelfs de Amerikaanse diplo
maten niet meer dan een geveinsde belangstelling aan de dag. De man die
Hongarije's Gomoelka had kunnen zijn. Imre Nagy, ligt ergens in een geheim
graf! slachtoffer van een juridische moord. De man, die een imitatie van Go
moelka had kunnen, misschien zelfs willen worden, Janos Kadar, heeft, toen
hij op de donkere avond van 2 november 1956 naar de Russen sloop, iets
gedaan waarvoor sinds het Kaatste Avondmaal een duidelijke naam bestaat.
NEW DELHI (UPI) De regering van
India heeft de politieautoriteiten gevraagd
de antecedenten na te gaan van de onge
veer 40.000 Chinezen, die in India werk
zaam zijn als zakenlieden en in allerlei
andere beroepen. Dit is donderdag uit
betrouwbare bron gemeld.
Het stigma d"'( op Kadar drukt, rust
ook op de Hongaarse socialistische arbei
derspartij, waarvan hij de secretaris-ge
neraal is en op de regering, waarvan zijn
vriend Ferenc Mönnich de premier is.
Die partij is een levend lijk. een spook
achtig geraamte van wat hij eens was.
Vroeger had zij negenhonderdduizend le
den, nu nog geen vierhonderdduizend. Ont
daan van dogmatici (stalinisten), contra
revolutionairen (communistische vrij
heidsstrijders) en revisionisten (aanhan
gers van Gomoelka's weg) is er nu een
harde kern overgebleven van echte com
munisten, zeggen zijn leiders. Het lijkt
meer op een kern van cynici, gebrand-
merkten en opportunisten. Hij steunt op
vijf percent van de bevolking.
Zelfs in het rode bolwerk dat het indus
triële eiland Csèpel eens was, comman
deert hij nauwelijks tien percent. Toen
Kroesjtsjev Csépel bezocht, liepen duizen
den arbeiders onbewogen en doof langs de
luidsprekers die zijn rede deden weerklin
ken. De partijkrant Nepszabadsag klaagt
bij herhaling over het gebrek aan contact
tussen partij en arbeiders: de activiteit
van de nieuwe garde der jonge partijse
cretarissen in de bedrijven ten spijt. De
arbeiders hebben niet vergeten dat hun
eigen arbeidei-sraden vervangen zijn door
fabrieksraden, waarin twee derde van de
leden door de vakbonden worden benoemd
en geloven geenszins in de officiële stel
ling, dat die arbeidersraden voornamelijk
uit dronkaards en luiaards bestonden. Zij
hebben ook niet vergeten dat zij het meest
en het langst in de revolutie gevochten
hebben en na de revolutie hun verzet in
stakingen hebben getoond. Het verhaal
van de contrarevolutie, die een samen
zwering van de Hongaarse aristocratie en
het westelijke imperialisme zou zijn, be
groeten zij met hoon: „De graven en ba
ronnen van Csépels fabriekswijk zeker?"
Op 30 november moet Kadar het par
tijcongres toespreken. Hij zal zeggen dat
de consolidatie van regime en partij vol
tooid zijn en dat „de lijn" juist is geble
ken. De man die aan zijn gevangenschap
tijdens het stalinistische Rakosi-regime
een ongelukkig been heeft overgehouden,
zal een aanval doen op het revisionisme
(van zijn gewezen politieke vriend Imre
Nagy) en stiekum proberen de laatste
aanhangers van Rakosi (die levenslang
uit Hongarije naar de Sovjet-Unie is ver
bannen) te wippen. Maar wat hij niet zal
zeggen, is dat het regime zijn steunpilaren
heeft verloren: de verbitterde massa dei-
arbeiders en de nu grotendeels zwijgen
de intellectuelen.
De oude schrijversvereniging had vier
honderd leden, de nieuwe heeft er slechts
130 kunnen vinden. Hongaarse auteurs
vragen tegenwoordig aan elkaar: „Ben je
schrijver of ben je lid?" Dery en Hay zit
ten in de gevangenis, de filosoof Lukacs
en de dichter Illyesh bewaren een bijna
volledig stilwijgen. Het regime heeft met
dreigementen en beloften geprobeerd de
pennen weer op papier te krijgen, er is
slechts wat derderangsvverk gekomen.
Waar het gaat of staat ontmoet het re
gime onverschilligheid en lijdelijk verzet.
De boeren laten zich slechts onder dwang
collectiviseren, de arbeiders vervullen hun
normen, maar niet meer, de rooms-katho-
lieke kerk (67 percent der bevolking) en
de protestanten (27 percent), moeten
voortdurend geïntimideerd worden om tot
enige samenwerking met het regime ge
bracht te worden. Kadar c.s. proberen
via het Vaderlandse Volksfront de Honga
ren weer bij het politieke leven van het
land te betrekken. Dat Volksfront heeft
een fijnvertakt net van comité's over het
gehele land, bestaat voor een derde uit
partijleden, bespreekt lokale, culturele,
economische en politieke problemen en
moet een soort gesprekscentrum en buf
fer tussen i-egering en partij enerzijds en
het volk anderzijds zijn. Het stelt ook de
enkelvoudige kandidatenlijsten voor par
lement en plaatselijke raden op en zegt
daarbij zelfs rekening met de wensen der
bevolking te houden (bij de laatste parle
mentsverkiezingen kwam 98.4 percent
naar de stembus en daarvan stemde 99,6
percent voor de kandidaten van dat Volks
front, het soort meerderheid dat niet he
lemaal spontaan aandoet).
Men kan zich niet onttrekken aan de ge
dachte, dat Kadar en zijn politiek verle
den wijst in die richting er wel naar ver
langt een socialisme op Hongaarse basis
te proberen. Maar hij gaat nooit ver ge
noeg: doodsbenauwd voor een herhaling
van 1956 durft hij niet te liberaliseren, pro
beert hij slechts te paaien met betere le
vensomstandigheden en niet te prikkelen
door een overmaat van partijpropaganda.
Maar het blijft een doods beleid. De man
nen om hem heen zijn kleurloos, er is een
merkwaardig grote groep oud-Span jestrij-
ders onder hen, eens de idealisten van de
partij, later door desillusies, Duitse con
centratiekampen en stalinistische arg
waan tot volledig cynisme vervallen.
Zo houdt dit bloedeloze fantoom-regime
zich slechts door één ding in het zadel: de
aanwezigheid van veertig- tot vijftigdui
zend man Russische troepen, die in een
ring om Boedapest gelegerd liggen, zich
zo weinig mogelijk laten zien, maar er
nochthans zijn. Het heeft er alle schijn
van, dat Kroesjtsjev zelf met deze situatie
allerminst ingenomen is. Zijn kwade uit
val in Boedapest: „Als er nog eens zo iets
gebeurt, denk dan niet dat wij jullie weer
te hulp komen", is daar tekenend genoeg
voor.
Vroeger of later zal het Kremlin moeten
streven naar een Hongaars regime dat op
breder kringen van het volk steunt dan nu.
Het lijkt mij derhalve passend deze repor
tage, die sommige verschijnselen in het
oostelijke blok niet heeft gespaard, te ein
digen met de waarschuwing aan het Wes
ten, die een Hongaarse intellectueel mij
meegaf.
Hij zei: „Diegenen die in het Westen
over „bevrijding" van de Oosteuropese
landen spreken, zijn huichelaars voorzo-
verre zij de Suez-actie hebben goedge
keurd en illusionisten als zij geloven in de
vestiging van een westelijke liberale de
mocratie in Hongarije. Ons land zal om
een eindeloos aantal redenen voor de af
zienbare toekomst een socialistisch land
binnen de Russische invloedssfeer blijven.
Een fabriekskantine in Boedapest:
hier staan goedkope maaltijden ter
beschikking van de arbeiders, die
ondanks alle voordelen die het
regime hun probeert, te bieden, het
met zwijgzame onverschilligheid
bejegenen.
Als jullie wérkelijk belangstelling voor
ons lot hebben en ons niet louter gebruiken
als propagandamateriaal ter voeding van
jullie angstig immobilisme, dan kunnen
jullie maar één ding doen: voortgaan op
de weg die Eisenhower heeft ingeslagen,
je vooroordelen laten varen, naar geleide
lijke ontwapening en terugtrekking van
vreemde troepen, die liberalisatie van de
Oosteuropese regimes tengevolge moet
De Mathias-kathed'raai in Boeda,
waar nog iedere zondagochtend, na
de hoogmis het Hongaarse volkslied
wordt gezongen.
hebben. Durven jullie dat niet aan, zeg het
ons dan in 's hemelsnaam eerlijk, dan we
ten wij tenminste waar wij wél moeten
aankloppen."
MET EEN KRACHTIGE, evenwichtige
uitvoering van Beethoven's achtste Sym
fonie openden Henri Arends en het Noord-
hollands Phïlharmonisch'Orkest het twee
de concert van de vrijdagserie. Het alle
gretto, dat Beethoven van een ongewoon
beminnelijke kant doet kennen, ontbrak
het niet aan charme, het rustieke menuet
dat al vooruitloopt op de „Landler" van
Schubert sloot qua sfeer weer goed aan
bij het eerste deel, het voor de hoorn
penibele trio slaagde redelijk wel, in de
finale hadden de contrasten misschien iets
sterker aangezet kunnen worden, met
name door nog meer terug te nemen in
de pianissimi.
MINDER GELUKKIG was de voortzet
ting van dit programma met Jan Odé als
solist in het Pianoconcert in D, K.V. 451,
van Mozart. Odé leek mij bepaald niet in
ieder opzicht de geschikte man voor een
dergelijk werk; zijn techniek heeft niet de
nodige geacheveerdheid en dikwijls miste
Advertentie
Vrijdagmiddag is de veertienjarige M.
Pijpers uit Venlo op een terrein nabij de
Veldenseweg aldaar bedolven geraakt on
der een grote hoeveelheid zand. Het duur
de een half uur voordag de jongen kon
worden bevrijd. Hij was toen reeds over
leden, samen met een vriendje had de jon
gen een diepe kuil gegraven die boven hen
instortte.
Overeenkomstig het advies van de jury
voor De Koepelprijs-1958 der gemeente
Amsterdam, bestaande uit Mies Bouhuys,
Cas Baas en Erik Vos, hebben B. en W. be
sloten deze prijs, groot vijfhonderd gul
den, toe te kennen aan mej. M. Scheltema
voor haar in opdracht geschreven toneel
stuk voor jonge kinderen: „Variaties op
een ezel".
De Koepelprijs werd ingesteld als ge
volg van een schenking aan de gemeente
door de vereniging sociëteit „De Koepel"
na haar liquidatie. De prijs is bestemd
voor auteurs op het gebied van het toneel
voor jonge kinderen.
men in zijn aanslag de veerkracht en sou
plesse, de lichte zangerigheid die de ware
Mozart-speler kenmerken. Deze uitvoering
kon daardoor geen volledige voldoening
schenken, maar de pianist revancheerde
zich na de pauze in de solo-partij van het
pianoconcert van Willem Pijper uit 1927.
Dit nog steeds merkwaardige onorthodoxe
opus werd voor de luisteraai-s ingeleid
door de musicoloog Wouter Paap die er
op wees hoe Pijper als componist steeds
zocht naar de eigen mogelijkheden van
ontwikkeling en ontplooiing die in zijn
motievis.che kiemen besloten lagen.
Deze zelfstandigheid van het muzikale
denken zag hij in verband met de jeugd-
ontwikkeling van Willem Pijper zelf, die
door fysieke omstandigheden in een be
trekkelijk isolement opgroeite en eigen
handig de beginselen der muziektheorie
aan het ouderlijk harmonium her-ontdekte.
DE BIJZONDERE „feeling" die de com
ponist. bezat voor de interne spankracht
van ritmen en samenklanken kwam bij
zonder goed tot. uiting in de dynamische
uitvoering die Odé, Arends en het orkest
vervolgens van het werk gaven. Odé's spel
was hierbij markant en trefzeker en de
elastische wisselwerking met het orkest
die door Pijpers metrische combinaties
vereist wordt, was voortdurend aanwezig.
De waarde van dit pianoconcert ligt voor
al in het spanningsverloop tussen de vloed
van agressieve climaxen en de eb van een
(betrekkelijke) mildheid. Als een bezwaar
kan men voelen dat de orkestbehandeling
van een veel grotere rijkdom aan nuances
getuigt, veel belangwekkender is dan de
solo-partij die met haar veelal syn
copisch geritmeerde drieklanken, de
kwaliteiten van de piano niet voldoende
benut. De gedecideerde uitvoering, vooraf
gegaan door de duidelijke toelichting van
Paap, verwierf zeer veel instemming van
de aanwezigen. Na afloop van de eigen
lijke concertavond bestond gelegenheid
een tweede auditie bij te wonen, een initia
tief van Arends dat (zoals ik reeds eerder
opmerkte) op den duur nog aan waarde zal
winnen door een lichte verkorting van de
totale duur van een programma.
NA PIJPERS pianoconcert volgde nog
Tsjaikofski met de ouverture-fantasie Ro
meo en Julia, een opeenvolging die beide
componisten niet zeer ten goede kwam.
Na de scherpe uitvallen, de nerveuze
melancholie van Pijper, smaakte het
genereuze, donkere pathos van de Rus
sische meester wat vreemd. Maar goed, de
bestaansvormen van muziek zijn vele en
al spoedig was men opgenomen in een
bruisende verklanking van het liefdes
drama die het orkest bijzonder goed afgaat.
Sas Bun-ge
De Federatie van Werkgeversorganisatiën in het boekdrukkersbedrijf of eigenlijk
in feite de Nederlandse Bond van Boekdrukkerijen, viert haar gouden jubileum niet
alleen met een herdenkingsbijeenkomst in het Scheveningse Kurhau9 op vrijdag
13 november, maar zij heeft de herinnering aan dat heugelijke feit tevens een duur
zame vorm verleend door de uitgave van een door prof. dr. W. J. Wieringa samen
gesteld gedenkboek, waarin de sociaal-economische geschiedenis van deze bedrijfs
organisaties, door Joh. Enschedé en Zonen gedrukt, in een feestelijke opmaak
werd vastgelegd.
In vijftig jaren tijd werd technisch, esthetisch en bedrijfsorganisatorisch een
opmerkelijke ontwikkeling doorgemaakt. Het economische en sociale dieptepunt
in het boekdrukkersbedrijf, dat in 1909 de oprichting van de Nederlandse Bond van
boekdrukkerijen tot gevolg had, heeft plaats gemaakt voor een goed georganiseerde
bedrijfsgemeenschap welke op het punt staat als publiekrechtelijke bedrijfsorgani
satie datgene te realiseren wat de oprichters vijftig jaar geleden reeds voor ogen
heeft gestaan.
Het eerste dat de Nederlandse Bond
van Boekdrukkerijen aanpakte was de
verbetering van het prijspeil, dat door de
scherpe concurrentie en de overcapaciteit
van het drukkersbedrijf tot ver beneden
kostprijs was gedrukt. Men heeft daarbij
de weg van het Duitse, bindende systeem
gevolgd, hoewel er toen al stemmen opgin
gen om op vrijwillige basis en vooral door
„inwendige zending" in de vorm van op
voeding tot een verantwoord calculeren
tot gezonder tarieven te komen. Uit het ge
denkboek blijkt, dat men in de loop der tij
den tot een synthese van beide opvattin
gen is geraakt.
In de eerste jaren bouwde men reeds
een tamelijk hecht systeem op van tarie
ven, periodiekenbinding, kredietverstrek
king, dat werd aangevuld met de afslui
ting van een collectieve arbeidsovereen
komst met de werknemers. Zowel inhoud
als uitvoering van deze c.a.o. zijn meer
malen een voorbeeld geweest voor andere
bedrijfstakken. Het belangrijkste was
evenwel, dat de typografische bedrijfsge-
Advertentie
„DE S L E U T E L S P E C I A L I S T"
Lange Veerstraat 10 - Tel. 11493 - Haarlem
Naar aanleiding van recente berichten
in de „Rhein-Ems Zeitung" te Emden
over de Nederlands-Duitse onderhandelin
gen, heeft de heer H. W. Hogenkamp
C.H.U.-gemeenteraadslid in Delfzijl, uit
voerige inlichtingen aan B. en W. ge
vraagd omtrent de rol, die Delfzijl bij de
onderhandelingen speelt. Hij vraagt of het
college bereid is er bij de Nederlandse re
gering op aan te dringen, in de overeen
komst met West-Duitsland geen voor de
haven van Delfzijl beperkende bepalin
gen op te nemen.
Volgens de Rhein-Ems Zeitung zou het
Nederlands-Duitse overleg binnenkort af
gesloten worden met een regeling waarbij
aan Delfzijl beperkende bepalingen wor
den opgelegd met betrekking tot de over
slag van massagoederen zoals ertsen en
dergelijke.
In de overeenkomst zal volgens het Em-
dense blad bepaald worden dat Delfzijl
om de vaarweg aan de Nederlandse kant
van de Paap de zogenaamde bocht van
Watum geschikt mag maken voor
scheepvaartverkeer, mits hierdoor geen
schade zal worden berokkend aan de vaar
weg langs de Duitse kust. Omdat de prak
tijk heeft uitgewezen dat de ene vaarweg
verzandt wanneer aan de andere zijde van
de Paap wordt gebaggerd, zal door deze
bepaling de vaarweg door de bocht van
Watum voor Delfzijl van geen betekenis
meer worden. Als de enige mogelijkheid
voor Delfzijl ziet men daarom de kanali
satie van een stuk van de Eems. Deze zou
kunnen worden verkregen door over de
Paap een dijk te leggen en in de nabijheid
van Rodeschool grote zeesluizen te bou
wen. Een dergelijk plan zou echter te
kostbaar zijn.
Onze correspondent te Bonn tekent hier
bij aan dat het bericht in de Rhein-Ems
Zeitung over Delfzijl als reeds bij voor
baat uitgeschakelde ertshaven volgens
zijn inlichtingen pertinent juist is. Hier
zou sprake zijn van een Nederlandse con
cessie in ruil voor de Duitse toestemming
in een grenscorrectie in de Dollard, waar
door van Nederlandse zijde een deel
van de Dollard zou mogen worden inge
dijkt, hetgeen de verzanding van de haven
van Delfzijl zou kunnen voorkomen.
In welingelichte kringen in Den Haag is
vrijdag met betrekking tot de berichten
over verontrusting in Delfzijl over een
publikatie in de Rhein-Ems Zeitung ver
nomen, dat de staatkundige grens in de
Eems niet is geregeld. Thans is een re
geling in ontwerp, waarbij de beslissing
over de staatkundige grens terzijde wordt
gelaten, maar waarbij wel een gemeen
schappelijk regime voor de gehele Eems-
monding wordt vastgesteld, met inbegrip
van het onbetwist Duitse gedeelte.
Van Nederlandse zijde is in de Neder
lands-Duitse onderhandelingen begrip ge
toond voor de angst van Emden, dat Delf
zijl in het geval van een betere toegang
tot de zee, dank zij deze toegang, het erts-
vervoer naar de Roer van Emden zou
kunnen overnemen. Bij de onderhandelin
gen is van Nederlandse zijde gestreefd
naar geruststelling van Emden op dit
punt. Dit betekent geenszins, dat de indus
trialisatie van Noordoost-Groningen in het
gedrang zou komen, noch dat Delfzijl zich
niet zou kunnen ontwikkelen tot een gro
te haven. Integendeel, bij deze regeling
is het recht van Delfzijl om een betere uit
gang naar zee te maken, verzekerd, aldus
onze zegslieden.
Uiteraard zal bij het maken van een
dergelijke uitgang ervoor gezorgd dienen
te worden, dat de belangen van Emden
waterstaatkundig niet worden geschaad.
Maar de Duitsers zullen ook de verplich
ting op zich nemen, geen werken uit te
voeren, die de belangen van Delfzijl wa
terstaatkundig zouden kunnen schaden.
Wat de eventuele gedeeltelijke inpolde
ring van de Dollar! betreft, zijn bepalin
gen voorzien, die rekening houden met de
invloed van de inpoldering op de toegan
gen, zowel tot Delfzijl als tot Emden.
meenschap erin is geslaagd zich tevens
tot een rechtsgemeenschap te ontwikke
len.
Na de eerste wereldoorlog braken er
echter moeilijke jaren aan voor de druk
kersorganisatie, welke bovendien door de
oprichting van een Rooms-katholieke ver
eniging van Nederlandse drukkerspa
troons en een Bond van Christelijke druk
kerspatroons was verzuild. Buitenstaan
ders gingen de interne rechtspleging te
lijf, maar werden door mr. dr. A. A. van
Rhijn, de latere minister, in een voortref
felijke publikatie afgeslagen. Ook in de
Federatie zelf ging het rommelen, mede
onder invloed van de slepende malaise in
het begin van de twintiger jaren. Er kwa
men tal van nieuwe ondernemingen, die
zich niet bij de Federatie aansloten, waar
door het tarief steeds moeilijker viel te
handhaven. Een en ander leidde er tevens
toe, dat de Federatie in een organisato
risch isolement geraakte, maar haar in
nerlijke kracht bleek sterk genoeg om
toch de eigen structuur te kunnen verste
vigen, hetgeen wel het best tot uitdruk
king kwam in de oprichting van een be
drijfspensioenfonds voor de arbeiders in
1929. Het was het eerste pensioenfonds
voor de arbeiders in 1929. Het was het
eerste pensioenfonds van deze aard in Ne
derland.
De crisis der dertiger jaren gaf in ze
kere zin een herhaling te zien van de prijs-
afbraak en zijn gevolgen uit de nauwe
lijks overwonnen noodsituatie van tien
jaar vroeger. Door de instelling van een
Grafische Bedrijfscommissie, die de op
richting van nieuwe ondernemingen be
oordeelde, en andere privaatrechtelijke
regelingen werden wel enige resultaten ge
boekt, maar toch niet afdoende. Uitbrei
ding van het ongeorganiseerde bedrijf
noch tariefontduikingen konden met de
louter privaatrechtelijke middelen ge
noegzaam bestreden worden en de Fede
ratie ging dan ook uitzien naar wettelijke
middelen. De tijd was rijp geworden voor
een actieve bemoeienis van de overheid
met het maatschappelijk leven. Zo kon
niet alleen een grafische bedrijfsraad
worden opgericht, doch ook de collectieve
arbeidsovereenkomst bindend worden ver
klaard, waardoor de concurrentieverhou
dingen verbeterden en de ongeorganiseer
den tot de Federatie toetraden.
Toen de bezetting welke de liquidatie
van de Federatie betekende voorbij
was, kon de Federatie zich dank zij de
gunstige conjunctuur geheel wijden aan de
economische verheffing van het drukkers-
bedrijf. Behalve het in 1937 opgerichte in
stituut voor de grafische techniek droe
gen het Produktiviteitscentrum, de Tijd-
normendienst, het Machinefonds en een
verbetering van de vakopleiding bij tot de
verwezenlijking van dat doel. Daarbij ont
braken de zwarigheden niet, vooral niet
wanneer het erom ging de overheid van
de redelijkheid van een bepaalde prijscal-
culatie te overtuigen. De behartiging van
de sociale belangen daarbij werd niet ver
geten, getuige de totstandkoming van het
Sociaal patroonsfonds in 1953.
De aansluiting bij de publiekrechtelijke
bedrijfsorganisatie heeft aanvankelijk
veel verzet ontmoet, maar nu de Neder
landse Bond van Boekdrukkerijen zich ook
heeft uitgesproken voor de invoering van
de P.B.O. staat de bekroning op het vele
werk dat in het verleden werd volbracht
voor de deur.
In het hoofdkantoor van de K.L.M. aan
de Plesmanweg in Den Haag wordt maan
dag een elektronische rekenmachine in
gebruik genomen van een omvang en een
type, zoals er buiten deze nog slechts
één in het Beneluxgebied en niet meer dan
vier in geheel Europa werken. De K.L.M.
is, na Pan American, de tweede lucht
vaartmaatschappij ter wereld die thans
over een dergelijke apparatuur beschikt.
De elektronische rekenmachine verte
genwoordigt een waarde van ongeveer
vijf miljoen gulden. De K.L.M. heeft hem
echter niet gekocht, doch gehuurd. De
huursom bedraagt 1.200.000 gulden per
jaar, waarbij dan nog 400.000 gulden aan
jaarlijkse vaste kosten komen. De admini
stratieve dienst van de K.L.M. heeft be
rekend dat deze exploitatielast alleen al
wordt gedekt door de kosten van de ver-
voersadministratie van de K.L.M. Het
aantal conventionele ponskaartenmachi
nes breidde zich zo sterk uit, dat daar
voor allerlei problemen ontstonden. De in
schakeling van de elektronische machine
betekent een steeds verdergaande bespa
ring aan personeel.
Nadat het komende halfjaar de om
vangrijke vervoersadministratie aan de
nieuwe machine zal zijn toevertrouwd,
denkt men per 1 april van het vol
gend jaar ook loonadministratie aan
het werkprogramma van de machines toe
te voegen en vervolgens allerlei andere
administratieve taken. Hierdoor zal de
baten voor de K.L.M. gaan afwerpen,
kostbare investering dus steeds groter
Voor de capaciteit van de machine, die er
dan nog overblijft, hebben reeds vele in
stanties onder andere overheid, be
langstelling getoond.
De machine werkt volgens een op pons
kaarten en op magnetische banden vast
gelegd programma. Deze programmering
heeft 24 manjaren gevergd. Totaal moes
ten circa 100.000 instructies voor de ma
chine worden vastgelegd.
