„Kettingreactie" is een nieuw
toneelstuk van Max Croiset
V00R-
JAARS
Amerikaanse lof
voor B. Haitink
Wereldpremière
in Amsterdam
Première „My fair lady"
in Rotterdam
Piet Bakker overleden
Youth theatre op
28 april in Haarlem
Kort geding tegen
Johnny Kraaykamp
Forum over jazz op
plezierige avond
De negen Muzen
Schilderijendiefstal
aan de Riviera
VRIJDAG 1 APRIL 1960
Ter gelegenheid van de Boekenweek 1960 heeft het Rotterdams Toneel vrijdagavond
de première van een Nederlands stuk gegeven, te weten „Kettingreactie" van Max
Croiset, dat inmiddels dankzij de zorgen van uitgeverij A. A. M. Stols tezamen met
wee andere nieuwe stukken van deze auteur-acteur in druk is verschenen. Nu heeft
'•en met dergelijke principieel prijzenswaardige gelegenheidsvoorstellingen tot voor-
chtigheid in de verwachtingen manende ervaringen opgedaan en waarschijnlijk
ede daarom reikten de Rotterdamse boekverkopers aan het slot van de avond de
■zoekers een typografisch fraai uitgevoerde rijmprent met het gedicht „Dodenmars"
:-an Clara Egginfc uit: zo kon men in ieder geval iels mee naar huis nemen.
Als ik het wel heb, is dit het vierde stuk
an Max Croiset, dat wederom door
'emzelf geregisseerd tot vertoning
verd gebracht. Evenals bij „De Mede-
liehtigen" worden wij naar de bezet-
ingstijd in de tweede wereldoorlog ver
plaatst, maar is het toneel van de strijd
'iet innerlijk van de met verantwoordelijk-
eidsbesef en schuldvragen worstelende
nens. Welke mens? Dat is helaas niet erg
luidelijk geworden. De eigenaardige fi
guur doet zich in „Kettingreactie" name
lijk voor, dat de hoofdpersoon een am
per volwassen jongeman in feite de
voortdurend commentaar leverende toe
schouwer is bij de tragedie van anderen,
die ten onder gaan in de strijd tegen de
absolute machthebbers van 1944. Van dat
buitengewoon hachelijke procédé is de
schrijver naar mijn mening de dupe ge
worden: terwijl zich gebeurtenissen vol
trekken, die gevoelige indruk op onze ont
roerbaarheid zouden moeten maken, wordt
onze aandacht ingeroepen voor filosofische
bespiegelingen door een overigens ten
nauwste daarbij betrokken buitenstaander.
Deze laatste kan geenszins gelden hoe
wel het kennelijk gaat om het zoeken naar
een houding in de tijd als de vooruit
geschoven plaatsvervanger van hen die in
het donker zitten. Op deze manier wordt
het toepassen van kunstgrepen aan de be
zoekers overgelaten en dat is wat veel ge
vergd. Voor velen zal dit cerebrale spel
dan ook wel gepraat in de ruimte zijn ge
bleven. Evenals dat bij zijn moderne in-
zrpretaties van antieke tragediestof het
geval was, heeft Max Croiset zijn gege
vens zolang doorgezaagd tot er een onop-
'osbare schuifpuzzel van argumenten is
Ontstaan.
Professor Jan Sjielkema werkt samen
met zijn joodse collega Salomon Levie in
een kernfysisch laboratorium onder „be
scherming" van de Duitsers, die van hen
belangrijke bijdragen op het gebied van
de atoom wetenschap verwachten. Laatst
genoemde wordt er van verdacht een revo
lutionaire ontdekking aangaande de ener
gieke mogelijkheid van kernsplitsing te
hebben gedaan. Als hij voorwendt, dat de
formules slechts zinloze krabbels van een
verloren ogenblik zijn, wordt hij met
vrouw en dochter op transport gesteld. De
eerstgenoemde pleegt onmiddellijk na zijn
arrestatie zelfmoord met een chemisch
middel, dat hij in de afscheidsscène heeft
gekregen van zijn zoon. Nu is de con
structie zo, dat deze „kleine Jan" vrijwel
de hele langdurige avond de aandacht op
eist met als mitrailleursalvo's ratelende
wijsheden. Om hem heen vallen de slacht
offers, maar wij kunnen er geen traan om
laten. Wij worden zelfs niet uitgenodigd
medelijden te ondex-vinden. Wij krijgen
Basil Cameron werd
tijdens concert onwel
De 75-jarige dirigent, Basil Cameron, is
gisterenavond tijdens het dirigeren van
het London Symphony Orchestra in de
Festival Hall ineengezakt.
De dirigent werd door drie leden van
het orkest naar zijn kleedkamer gedragen
en vervolgens naar het ziekenhuis over
gebracht. Volgens een woordvoerder van
het ziekenhuis is zijn toestand redelijk
Advertentie
De gast-dirigent van het Symfonie-or
kest van San Francisco, Bernard Haitink,
is in de eerste recensies geprezen als
een van de beste musici van Nederland.
Haitink dirigeerde vrijdagavond voor de
eerste maal dit orkest, en volgens Jack
Loughner van de News-Call Bulletin, zou
het verbazing wekken als hij niet spoedig
terugkeert, gezien de reactie van het pu
bliek en van het orkest zelf. „Wanneer je
dit soort gebeurtenissen enige tijd heb
meegemaakt, kun je heel snel vertellen of
een orkest een dirigent accepteert of
de nieuwe dirigent iets te zeggen heeft.
Haitink wint op beide punten", aldus
Loughner en hij vertelde dat de derde
symfonie van Brahms bijzonder rijk klonk,
in de goede, solide stijl van het Amster'-
damse concertgebouw, waarbij Brahms
steeds gelegenheid had voor zichzelf te
spreken.
„Juno" van Rembrandt
uit de verkoop genomen
Rembrandts schilderij „Juno" is vrij
dag teruggenomen op een grote internatio
nale verkoping van Nederlandse werken
te Londen, nadat het bieden op 52.500 pd.
st. (ruim 550.000 gulden) was gestopt.
Men had verwacht dat het meer dan één
miljoen gulden zou opbrengen. Het werk
dook in 1935 na meer dan 250 jaar weer
op en werd toen niet herkend voor
slechts zevenhonderd gulden verkocht.
Op de verkoping werden 55 Nederlandse
"-childerijen uit de zeventiende eeuw, be-
•.orend tot de collectie van een Nederland-
;e kunsthandelaar, geveild.
Een klein riviertafereel van Hobbema
werd voor ongeveer 150.000 gulden ver
kocht, een ander riviertafereel van Ruys-
dael voor ongeveer 170.000 gulden en een
portret van Rembrandt door Carel Fa-
britius voor ongeveer 150.000 gulden.
V.l.n.r.: Coba Kelling, Ton Lutz, Ina
v. Faassen en Hans Croiset.
niet de kans tot indenken, alleen tot meer
denken. De kettingen van de vijand slepen
doden mee, wij zitten met louter cerebrale
reacties. Misschien is die werkwijze van
Max Croiset te verdedigen. Maar zijn be
dachte litteratuur-van-nu knapt af op de
veel machtiger in het bewustzijn terugge
roepen werkelijkheid-van-toen.
Niettemin is het wel mogelijk de diepe
re bedoeling van dit drama te signaleren.
Het maakt de indruk te willen zijn een
pleidooi voor het handhaven der mense
lijke waardigheid onder alle omstandig
heden, met name onder de tirannie van
de angst. Ook uit die gezichtshoek keert
het bezwaar terug: Jan Sjielkema junior-
maakt een mateloos gebruik (zegt de
schrijver zelf in zijn korte inleiding) van
zijn geheime wapen tegen de belagers: de
vrijheid van gedachte, maar hij is het nu
juist niet die voor de keuze wordt ge
steld tussen eigen leven en dood. De re
deneerzucht heeft hij overigens met zijn
vader gemeen: als deze op het punt staat
ter executie te worden weggevoerd, begint
hij een welgemeende verhandeling over
„de achterdeur van de ziel van de Duit
ser" en dat is van het goede onaanvaard
baar te veel, vooral omdat er geen enkele
alternatieve mogelijkheid op praktisch
heil werd onderzocht.
Het enige kunstzinnige, dat ik in dit stuk
heb kunnen ontdekken, is de verwonde
ring over het vermogen van het geladen
woord. Expressief levende symboliek heeft
Max Croiset daarmee niet kunnen berei
ken. Men mag hem dat onvermogen niet
als een tekort aan talent verwijten, want
men moet al een geniale verdichter zijn
om te kunnen opbieden tegen de concen
tratie van destijds. Symptomatisch voor
het gevolgde experiment in gewetenson
derzoek was in de vertoning de bijna ge
affecteerde zorg, die aan het letterlijk uit
spreken van de tekst werd besteed. Hans
Croiset vertolkte de rol van de doordrij
ver der logica met fanatieke ernst. Twee
de symptoom: het ontbreken of radicaal
mislukken van iedere poging tot betrek
kelijkheid door middel van humor, waar
door van de weeromstuit het oneigenlijke
van de gewilde tragedie te nadrukkelijker
aan het licht kwam. Van de andere me
dewerkenden kan alleen maar worden ge
zegd, dat zij in een sober decor van Hans
van Norden met sobere middelen zo ef
fectief mogelijk de wensen van hun al te
geestelijke vader hebben gediend. In het
bijzonder moeten van hen Ton Lutz en An-
dré van den Heuvel (de gevoelige maar
aan het bevel gehoorzame Duitser) wor
den genoemd. Ina van Faassen ging als
de sterdragende aanstaande moeder ge
vaarlijk ver naar de grens van het lar
moyante. Ann Hasekamp, Hans Boswin
kel en Onno Molenkamp (als blinde
waarom?) vervulden kleinere partijen
om naar de toelichting in het programma
„te laten zien hoe de mens zichzelf bleef
in zijn zinnelijkheid, zijn jaloezie, zijn lief
de tot zijn naasten". Bij al die overbodig
heid zou ik bijna vergeten Coba Kelling
te noemen, die als toonbeeld van echtelij
ke toewijding fungeerde.
Daoid Koning
De wereldpremière van Georges Neveux'
blijspel „De dievegge van Londen" (La
voleuse de Londres) zal op zaterdag 9 april
door de Nederlandse Comedie in de ver
taling van Ferd. Sterneberg in de Amster
damse Stadsschouwburg worden gegeven.
In het blijspel spelen onder regie van Jn-
han de Meester onder anderen mede: Ank
van der Moer, Mien Duymaer van Twist,
Marie Hamel, Sophie Kohier, Guus Oster.
Joan Remmelts, Paul Huf en Louis Borel.
Cor de Groot speelde
nieuwe composities
Vrijdagmiddag heeft de pianist Cor de
Groot tijdens een besloten concert voor ge
nodigden van de stichting Donemus, in de
gehoorzaal van het muziekcentrum te Am
sterdam een aantal werken voor de linker
hand van Nederlandse componisten voor
de eerste maal ten gehore gebracht. Radio
Nederland Wereldomroep maakte op
namen.
Van de composities die Cor de Groot
indertijd door een twintigtal Nederlandse
componisten zo spontaan werden toege
zegd. zijn er thans tien in zijn bezit. De
stichting Donemus heeft het voornemen
de gehele serie na gereedkomen te doen
uitgeven.
Naar de mening van Cor de Groot zal uit
pedagogisch oogpunt de serie van nut
kunnen zijn.
Hoofdrollen voor Joh. Kaart
en JVim Sonneveld
(Van onze Amsterdamse redacteur)
De Zweedse producer, Lars Schmidt,
echtgenoot van filmster Ingrid Bergman,
zal op 20 april in Nederland de rolverde
ling bekend maken van de Nederlandse
versie van „My fair lady", die dit najaar
in het Rotterdamse Luxor theater in pre
mière zal gaan.
Twee hoofdrolspelers zyn reeds bekend.
Wim Sonneveld als prol'. Iliggins, en .To-
han Kaart als mr. Doolittle. Over de vrou
welijke hoofdrol Elisa Doolittle doen tal
van geruchten de ronde.
In ieder geval.staat nu vast, dat de pre
mière van deze succesmusical niet in Am
sterdam kan plaatsvinden. Dit najaar start
in theater Carré namelijk dè nieuwe Snip
en Snap revue, en men heeft het kennelijk
niet aangedurfd, naast deze show, een
tweede evenement in de hoofdstad te bren
gen. Het zalenprobleem sprak uiteraard
ook een woordje mee.
Vrijdag is echter het contract getekend
volgens hetwelk „My fair lady" medio
januari 1961 onmiddellijk na de voorstel
lingen in Rotterdam, in het Amsterdamse
theater Carré zal komen. Het circus Strass
burger zal hiervoor een veer moeten laten:
in plaats van de traditionele twee circus
programma's van elk vijf weken, zal Am
sterdam de komende winter slechts één
circus-programma van drie weken krijgen.
De repetities voor „My fair lady" zullen
reeds eind deze maand beginnen. De ver
taling van de Engelse teksten is thans ge
reed. Michel van der Plas en Seth Gaai-
kema hebben de vertaling van de liedjes
voor hun rekening genomen. De costuums
zullen geheel in Nederland worden ont
worpen en vervaardigd. De decors zullen
identiek zijn aan die, welke aan het succes
van de musical in New York zo belangrijk
hebben bijgedragen.
Behalve in Rotterdam en Amsterdam zal
er ook een reeks voorstellingen in Den
Haag worden gegeven.
Doodvonnis in België
De Belgische korporaal T. Janssens is
door de krijgsraad te Antwerpen ter
dood veroordeeld wegens drievoudige
roofmoord. Op 1 november van het
vorig jaar beroofde hij in de Avenue
Rubens te Antwerpen achtereenvol
gens de 48-jarige mejuffrouw Gou-
blomme. haar 45-jarige broer, een
geestelijke en, hun 81-jarige moeder
van het leven, makte zich meester van
de inhoud van de brandkast en vertrok
met de auto van de geestelijke, die
godsdienstleraar in Mechelen was. De
stoffelijke overschotten werden ont
dekt door de moeder van de korporaal,
die concierge van het huis is.
Vrijdagavond om zes uur is te Amster
dam op 62-jarige leeftijd aan een hartver
lamming overleden de journalist-schrijver
Piet Bakker
De heer P. O. Bakker, te Rotterdam
geboren, was van 1917 tot 1919 onderwijzer
in Haarlemmermeer. Daarna ging hij over
naar het dagbladwezen. Hij was tot 1921
als corrector verbonden aan het dagblad
„De Telegraaf" en vervolgens tot 1940
als redacteur-verslaggever aan „Het Volk".
In die periode was Piet Bakker vele jaren
lang redacteur van het satirieke weekblad
„De Notenkraker". Toen in 1940 het be
drijf van de Arbeiderspers door de bezet
ters werd gesloten, ging Bakker in de vrije
journalistiek. Na de bevrijding gaf hij nog
enige tijd zijn medéwerking aan „Het
Vrije Volk". Nadien werd hij redacteur
van Elsevier's Weekblad.
Van zijn hand zijn vele publikaties ver
schenen, ondermeer „Amsterdam zoals
het leeft en werkt", dat hij schreef in sa
menwerking met J. C. E. Sand „Cootje
Pink", „Achter de mast", „Vrouw aan
boord" (samen met E. Poestkoke), „Brief
geheimen", de trilogie „Ciske", „Jeugd in
de Pijp", „Logboek van de Gratias", „De
slag", „Kidnap" en „Ik kwam, zag, schreef.
(Van onze Amsterdamse redacteur)
Shakespeare-liefhebbers zullen deze
maand kunnen kennismaken met een
Hamlet-opvoering, die het Youth Thea
tre uit Londen van 18 t/m 30 april aan
staande in een aantal plaatsen van ons
land op de planken zal brengen.
Dit eerste optreden van het gezelschap
op het continent heeft voor wat de tour
nee door Nederland betreft plaats onder
patronage van de Britse ambassadeur en
op verzoek van het genootschap Nederland
-Engeland.
Het zal een geheel authentieke opvoe
ring van Hamlet worden, waarbij evenals
in de tijd van Shakespeare de vrouwenrol
len door mannen worden vervuld.
Het Youth theatre werd vier jaar gele
den door Michael Croft die ook thans
nog de leiding hoeft opgericht. De to
neelspelers werden na strenge selectie ge
kozen uit de leerlingen van diverse colle
ges.
Na onder meer in Den Haag, Utrecht
en Rotterdam opgetreden te hebben, komt
het Youth theatre op 28 april in Haarlem.
Voor de president van de Haagse recht
bank diende vrijdag een kort geding, dat
de grammofoonplatenmaatschappij Rood
n.v. te Rijswijk (Z.H.) had aangespannen
tegen de kleinkunstenaar Johnny Kraay
kamp. De grammofoonplatenmaatschappij
was van mening, dat de artiest zijn con
tract met haar niet was nagekomen, door
een verbintenis aan te gaan met een con
currerende firma.
De Haagse advocaat mr. R. van der
Veen, pleitte voor de eisende grammofoon
platenmaatschappij. Hij stelde, dat het
contract op 1 december 1956 werd ge
sloten voor twee jaar, en nadien automa
tisch steeds met .een jaar was verlengd. In
het jaar 1959 werden echter geen opnamen
gemaakt, waardoor de heer Kraaykamp
zich niet meer aan het contract gebonden
achtte. Daar volgens pleiter de periode
waarin volgens contract minstens twee op
namen moesten worden gemaakt, over
twee jaar lien, kon de heer Kraaykamp
moeilijk stellen dat de maatschappij haar
verplichtingen niet was nagekomen.
Mr. W. Voerman, die voor de artiest
pleitte, stelde dat de maatschappij duide
lijk had laten blijken, geen belangstelling
voor opnamen van de heer Kraaykamp
meer te hebben.
De president van de Haagse rechtbank
poogde herhaaldelijk, beide partijen tot
elkaar te brengen. Het bleek, dat de heer
Kraaykamp buiten zijn advocaat om een
voorstel aan de Rijswijkse grammofoon
platenmaatschappij had gedaan, om binnen
twee maanden nog twee opnamen te ma
ken, en daarna „van elkaar af te zijn"
Hierop ingaande poogde de president tot
een vergelijk te komen, wat echter niet
lukte. Hij zal nu op 8 april uitspraak doen.
Nederlandse opera geeft
„Faust" in nieuwe regie
De opera Faust is door de Nederlandse
Opera weer op het repertoire genomen in
een nieuwe regie van Frans Boerlage, met
gewijzigde deiors, nu van Dimitri Bou-
chene.
De noofdrollen zullen worden vertolkt
door Ettore Babini (Faust), Cornelis Schell
(Mephistofeles) en Mirella Freni (Margue
rite).
Het Amsterdams ballet heeft nieuwe
baletten ingestudeerd naar de choreogra
fie van Walter Gore (solisten: Angela Bai
ley en Chris Torenbosch). Het geheel staat
onder leiding van Arrigo Guarnieri.
HET JAARVERSLAG IS VERSCHENEN
Weer blijkt dat meer en meer mensen de zorg
voor hun gezin aan de R.V.S. toevertrouwen.
Het zegt toch wel iets dat in 1959 voor
f 300.000.000.- aan nieuwe verzekeringen werd
afgesloten.
Wilt U wat meer weten van de R.V.S.
Waarin Uw premies zijn belegd
Hoeveel in 1959 aan verzekerden is uitgekeerd
Vraag dan het JAARVERSLAG
Richt Uw briefkaart aan de
R.V.S. WESTERSTRAAT 3 ROTTERDAM-2
Haarlemse Jazz Club
De bijeenkomst van de Haarlemse Jazz
Club kreeg gisteravond een bijzonder
cachet door de opnamen die de VARA er
maakte in het kader van haar .jazzweek die
van 39 april gehouden zal worden. Daar
in za*l ook een etherforum op 6 april aan
staande worden uitgezonden, waarvoor gis
teren de opnamen worden gemaakt. Dat
forum zal zeker belangstelling trekken,
want zoals voorzitter Jaap Buys zei, er be
staat nog misverstand genoeg over de jazz.
Uit de hoogst intelligente vragen en de
uitstekende behandeling ervan door de
twee muziekrecenten Michiel A. de Ruyter
en Ton de Joode, en twee musici Theo
Loevendie en Cees Smal, bleek dat echter
niet. Maar de luisteraar zal zeker zijn
voordeel kunnen doen met de uiteenzettin
gen die hier gegeven werden.
Er kwamen onderwerpen aan de orde
als: of het gebruik van vreemde (Ameri
kaanse) termen in jazz-critieken niet te
vermijden was; waarom jazz voornamelijk
de belangstelling genoot van de jeugd; of
de omroepverenigingen wel voldoende tijd
ter beschikking stelden voor jazz; waarom
het publiek thans kleine bezettingen pre
fereert tegen vroeger grote orkesten en
dergelijke meer. Wij hopen nu maar dat
de eigen sfeer van de Haarlemse Jazz
Club, (waar nooit gedanst wordt, maar
alleen geluisterd), voldoende .doorklinkt in
de uitzending.
In ieder geval verleende het inderdaad
weer grotendeels jeugdige publiek alle
medewerking tot het welslagen en men
zou zelfs kunnen zeggen hier en daar wat
te beheerst. Met name tijdens de op het
forum volgende opnamen van The Dia
mond Five en van Wybe Buma and his
Dixielanders, was het applaus hier en daar
wat flauw, terwijl de prestaties van deze
beide bands tot echt op een voor Neder
landse verhoudingen bijzonder hoog niveau
stonden.
The Diamond Five onder leiding van
Cees Slinger zijn uitstekend ingespeeld en
de kwaliteit van de prestaties der solisten
verschilt weinig. Wij zouden vooral tenor
saxofonist Harry Verbeke willen roemen
om zijn prima improvisaties. Ook Cees
Smal gaf een fraaie solo in Quick Silver.
Wybe Buma and his Dixielanders speel
den vervolgens vijf nummers in onvervals
te Dixieland stijl, waarbij vooral de in
langzaam tempo uitgevoerde Tin Roof
Blues opviel. In Basin Street Blues viel
tegen het eind een inzinking te bespeuren.
Alles met elkaar een hoogst geslaagde
avond.
Alpentrip. Het Delfts madrigaal koor,
onder leiding van Pierre van Hauwe,
maakt ook dit jaar weer een paastournee
door een aantal landen. Op tweede paas
dag vertrekken de meisjes voor een tien
daagse „Alpentrip", tijdens welke zij con
certen zullen geven in België, Zwitserland,
Oostenrijk en Duitsland.
Carillon verkocht, Het carillon van de
Expo, dat Amersfoort tijdens zijn zevende
eeuwfeest in 1959 zoveel goede diensten
bewees, is thans eigendom geworden van
de Nederlandse beiaardschool te Amers
foort. De aankoop werd mogelijk door een
gemeentelijke subsidie van 15.500,aan
de school. Het is de bedoeling het carillon
zijn plaats op het plein Zonnehof te laten
behouden.
Pieter Kooist exposeert. In het kunst
centrum „Groothandelsgebouw" in Rotter
dam zal van 2 tot 30 april een tentoonstel
ling van variatypes, gouaches en grafiek
door Pieter Kooistra uit Amsterdam wor
den gehouden. De variatype is een door
exposant gevonden techniek, welke van
eenmalig olieverfschilderij op glas of me
taal een meervoudige afdruk geeft, ook van
portretten.
Advertentie
B ITr» fyJ rTf rl
het vertrouwde merk
geen verband - geen gordel.
Veilig - hygiënisch.
10 tampons
f. 1.20
Zonder
inbreng
systeem
f.1.-
In de nacht van donderdag op vrijdag
zijn uit het Hotel Colombe d'Or te Saint-
Paul-de Venice bij Nice moderne schilde
rijen ter waarde van twee miljoen nieuwe
francs (ruim anderhalf miljoen gulden)
gestolen. Er zijn doeken bij van Picasso.
Braque, Dufy, Buffet en Modigliani.
Als gevolg van deze diefstal heeft de po
litie de rijke bewoners van de Riviera, die
kostbare schilderijen bezitten, ervoor ge
waarschuwd dat er misschien een „goed
georganiseerde dievenbende" aan de Ri
viera aan het werk kan zijn.
De gestolen schilderijen maakten deel
uit van een verzameling, die de eigenaar
al in 1920 is begonnen aan te leggen, toen
bekende kunstenaars als Picasso, Dufy
en Chagall hun verteringen met schilde
rijen betaalden. Daar de gestolen doeken
in de hele wereld bekend zijn, zal het voor
de dieven wel te gevaarlijk zijn om ze up
de gewone markt aan te bieden.
