discaucs
In Suriname verliest de reiziger langzaam
zijn verlangen naar sociale zekerheidjes
„ZOMERFESTIVAL" NEW YORK
Erbij
ZATERDAG 13 AUGUSTUS 196 0
PAGINA TWEE
IK HEB DE SURINAAMSE film van Van der Horst niet gezien,
want toen d-e première in Paramaribo draaide, was ik juist bezig mijn
eigen Faja Lobbi de vuurrode bloem, de hibiscus, letterlijk ver
taald door vurige liefde op te zoeken. Ik moet beginnen met vast
te stellen dat ik maar een heel klein stukje van het land gezien heb.
Hoe zou dat ook anders kunnen in veertien dagen, waarin ik ook
nog aan mijn verplichtingen moest voldoen. Zo ben ik niet naar
Coronie en Nickerie kunnen gaan, de ingepolderde landbouw
streken, want. de weg daarheen is lang. Als je met de binnenvaart-
dienst mee zou gaanvertrek je 's morgens om acht uur uit Parama
ribo en bent 's avonds om half zeven in Coronie en pas de volgende
dag om zeven uur in de avond in Nickerie. Als een mens dan ook
nog iets wil zien, dan moet hij op zijn minst vier dagen uittrekken
voor zulk een tocht. Zeker, men kan ook door de lucht, maar dan
zie je onderweg niet veel. Helaas heb ik mij ook niet diep de oer
wouden in kunnen begeven. Daar is men bezig de via luchtfoto's in
kaart, gebrachte gebieden met kostbare houtsoorten te ontginnen.
Er worden wegen gekapt en men maakt kanalen om de waardevolle
stammen te brengen naar de rivieren. Daarop drijven de grote
vlotten naar de stad. Doch laat ik tevreden zijn met wat ik wel
gezien heb, want dat was toch lang geen kleinigheid. Ik ben geweest-
waar Suriname's grote rijkdom, de bauxiet, gewonnen wordt, in
Paranam. en in Moengo. Ik ben gevaren naar het hart van het land,
waar men bezig is een dam en een machtig stuwmeer te maken voor
de elektriciteitswinning. Ik heb plantages bezocht.
Hieronder woiden besproken van Mozart:
Symfonie no. 38 in D. K. 504 (Prager) en Sym
fonie no. 39 in Es, K. 543. Philharmonia Orkest
o.l.v. Otto Klemperer. Columbia 33CX 1436.
Voorts, eveneens van Mozart: Concert voor
klarinet, en orkest, K. 622; voor hoorn en or
kest. K. 447r voor fagot en orkest, K. 191. Ri
chard Schönhofer, Franz Koch, Leo Czermak,
de Wiener Symphoniker o.l.v. Bernhard Paum-
gartner. Philips L 00369 L. Tenslotte werken
van Janatsjek op Pye CML 33007 en oude
Italianen op Vogue SCK 03-30.
Dit alles bereikt men het beste en het mooiste langs de
rivieren. Rivieren van een vorstelijke breedte, die met een
onaantastbare rust stromen en stromen langs hun, bijna nog
geheel met moeilijk binnen te dringen wouden bedekte oevers.
Eigenlijk zou ieder mens eenmaal in zijn leven een volkomen
vrije, eeuwenlang voortstromende rivier moeten bevaren waar
nog geen andere strijd om het bestaan heerst dan die van
plant en dier. Dan zou het tot hem doordringen wat grootsheid
is, wat schoonheid is en wat rust is. Misschien zou hij dan
weer meer individu worden en een bescheidener maatstaf
aanleggen aan zijn bestaantje met de sociale zekerheidjes die
hem nu zo hoog zitten. Paramaribo westwaarts breed uit
gekapt is de weg in het gebied van de bovengrondse bauxiet-
mijn waar de vrachtauto's overheen moeten met het veel
soortige materiaal. Welhaast even breed zijn de bermen die de
weg van het woud scheiden. Zou men die bermen niet zo breed
maken, dan zouden de bomen, de lianen en de honderden kleine
gewassen in korte tijd die weg weer opbreken. Want niets ter
wereld is moeilijker te beheersen dan de groeikra-cht. Rood
is de weg want hij is van bauxiet. Het bauxiet, dat in onze
keukens staat in de vorm van aluminium pannen, het bauxiet
dat boven onze hoofden vliegt als het materiaal waar de vlieg
tuigrompen van gemaakt zijn. Rood over-
stoven is alles van Paranam tot Rama,
waar de auto de rivier bereikt. De oever eeuwen waarin de bossen gegroeid zijn.
is hoog en wat rotsig en tussen het zachte eeuwen waarin de groene gordijnen
gesteente glinstert het, want hier zit ook van lianen gehangen hebben en die vuur-
het silicaat dat wij in onze kachelruitjes rode. gele, paarse en witte bloemen ge
netten, het mica. bloeid hebben. Dit zijn de seizoenen, de
zon, de regens, de mensen en de dieren
AAN HlT WATER staan éen afdakje van dié er geleefd hebben. Dit is de Suriname-
bladeren en een bank. Een steiger, met rivier die binnenkort binnen ons tijdsbe-
een instrument om de snelheid en de stand stek zal worden gebracht en welks onvoor-
van het water te meten, is in de rivier stelbare kracht tot nut van de mens ge-
uitgebouwd. Wij zitten op de bank manja's vormd zal worden,
te eten en wachten op de korjaal met a3n-
hangmotor die ons nog veel verder weste- MINDER VERLATEN, maar daarom niet
lijk, naar Brokopondo zal brengen. Onder- minder betoverend zijn de rivieren die ter
tussen komt de ene korjaal na de andere hoogte van de hoofdstad naar het zuiden
de verre bocht opvaren. Zij verdwijnen stromen; de Commewijne en zijn lange,
achter overhangende bomen en duiken zie'"1 eindeloos kronkelende zijrivier, de
weer op waar zich kreken gevormd heb- Cottica. Zij hebben in de vorige eeuw vele
ben. Het is vrijdag en de arbeiders in het welvarende plantages langs hun oever zien
binnenland hebben hun lange weekeinde, opbloeien en vervallen. De plantages van
De bootladingen worden busladingen en Suriname hebben minder speelse namen
vrolijk en beladen met van alles en nog dan die op Curagao en dat is veelzeggend,
wat rijden zij weg, naar de stad en naar Want de mens die zijn bezit Knip of Pan
huis. Onze korjaal is de korjaal van de nekoek of Heintje Kool noemt, zoals op
districtscommissaris. Een Nederlandse Curagao, moet van een geheel andere ge-
Sanders of the River", gekleed in het steldheid zijn dan de lieden die hun bezit
tropische uniform korte broek en hemd met namen zoals Meerzorg, Huwelijkszorg,
en gedekt met de uniformpet stapt uit. Rust en Werk, Hecht en Sterk of Onver-
Je behoeft maar vijf minuten in zijn gezel- wacht gedoopt hebben. Maar ondanks deze
schap te zijn en dan is het al duidelijk: dit in de namen uitgedrukte goede voor-
is „zijn" rivier. Hij weet waar gevaren nemens, hebben ook zij het niet kunnen
kan worden en waar niet. Hij kent bomen, bolwerken vanwege het gebrek aan ar-
planten en dieren op de oevers. Hij kent beidskrachten en de ziekten in de gewas-
het werk en het achterland. Hij kan een sen. Enige honderden plantages moeten
expeditie leiden en een huis bouwen. Hij weer door het oerwoud opgeslokt zijn.
weet waar de Indianen zitten en waar de Vaag herkent men soms nog aanplantingen
bosnegers en hij spreekt hun taal. Zijn van bananen of kokospalmen tussen de
vrouw en zijn kinderen wonen in de stad alles in beslag nemende vegetatie,
en hij is de meeste tijd alleen met zijn
werk en zijn rivier. Dit is het leven waar EEN ENKELE plantage wordt de ex-
hij in opgaat. ploitatie opnieuw ter hand genomen, op
Slootwijk bijvoorbeeld, gelegen aan de
HEEL LAAG LIGT de korjaal op het Commewijne-kreek en eigendom van de
water. Je zit heel gemakkelijk in een lap Nederlandsche Handelmaatschappij. Daar
linnen, die op de wijze van onze dek- ligt het houten huis weer in zijn oude
stoelen op de bodem en aan de boorden staat in zijn bloeiende tuin en de citrus- en
is vastgemaakt, onder een zonnescherm, cacao-aanplantingen worden aandachtig
Zonder moeite kan men zijn hand door het verzorgd door de planter en zijn Javaanse
water laten slieren. Men kan opzien naar personeel. Motoren en andere moderne
de zonnige kruinen of staren in het wroe- machinerieën vormen de verbeteringen
tende, geheimzinnig levende duister van van pellerijen en drogerijen. Het moet een
luchtwortels en verterende stammen, goed en vruchtbaar leven zijn op een plan-
Prachtig gekleurde vogels schieten heen tage dat veel voldoening moet geven als
en weer voor de boot en een verwonderd men tenminste niet opziet tegen werk, niet
apengezicht kijkt vlakbij door het ge- uit is op rijkdom en ook niet iedere week
bladerte. Urenlang vaart men zo, heen en naar de bioscoop wil. Er zijn ook nog
weer terug. Dit is niet één dag. Dit zijn kleine plantages in particuliere handen,
eeuwen. De eeuwen waarin de rivier ge- Dergelijke bezittingen worden meer be-
stroomd heeft van diep, diep in het bin- schouwd als een buitenverblijf dan als een
nenland naar de Atlantische Oceaan. De bron van inkomsten. In hoeverre zij zich
zelf bedruipen, heb ik niet kunnen na
gaan. Een dergelijke plantage is natuurlijk
minder spectaculair dan bijvoorbeeld Sloot
wijk, maar er gaat een grote charme uit
van het simpele leven te midden van bloe
men en vruchtbomen, van vissen en kippen
houden, van buidelratten schieten en wes
pen verdelgen, van een plank vernieuwen
hier en sinaasappels plukken daar, van
Dit is het tweede artikel van het
viertal dat de schrijfster Clara
Eggink heeft geschreven over haar
reis door Suriname en over de
Nederlandse Antillen.
Bauxietw inningjuist, die combinatie
van natuurkracht en mankracht maakt dit
land zo indrukwekkend.
vechten tegen de rivier die de oever mee
sleurt" en "soms overstroomt, van varen en
van zwemmen.
TIEN UREN VAART men met de rivier
boot van Paramaribo naar Moengo in een
fiks tempo en welhaast zonder aanleggen.
En tien uur lang kan men niet ophouden
te kijken naar het steeds variërende oever
landschap met bossen en velden, met soms
een huis aan de oever of een dak verder
naar binnen, met zendingshuizen en hun
school en met negerdorpen waarvoor de
naakte jongetjes in hun uiterst smalle
korjaaltjes de boot tegemoet varen. Die
negerdorpen en dat geldt ook voor de
Surinamerivier verschillen niet veel van
die welke ik in Afrika gezien heb, behalve
dan dat de Afrikaanse over het algemeen
veel welvarender zijn en een minder
onderkomen indruk maken. Steeds smaller
wordt de eerst zo brede rivier. Steeds
dichter komen de oevers bij elkaar. Ten
laatste vaart de boot soms bijna onder een
dak van takken en bladeren tot opeens alle
oerwoudachtigheid verdwijnt en plaats
maakt voor een bijna parkachtige netheid.
Zelfs de bosbewoners hebben hun hutten
in moderne kleurcombinaties opgeschil
derd. De bauxietstad Moengo is bereikt.
DE LAADPLAATS is rommelig en rood-
overstoven hoe zou het anders kunnen.
Maar Moengo zelf is innig netjes. Geen
spoor meer van te hooi en te gras neer
gezette hujsjes. Geen rommelige erfjes,
geen slordige paden, geen rondhangende
kinders. Stipt staan de bungalows en vil
la's gerangschikt. Hier de staf, daar het
lagere personeel en daarginds de week- en
dagloners. Maar alles keurig verzorgd en
ingesteld op gerief met voor iedere groep
eigen clublokalen, kerken, sportvelden,
scholen, restaurants. Op een heuveltje
troont Casa Blanca, het ouderwets aan
doende huis dat de directeur bewoont als
hij in Moengo is. Opvallend Nederlands
doen weer de kunstmatig aangelegde wei-
EN PLAAT UIT de bekende „vijf
sterren-serie" die de naar interpretatie
en opname-techniek beste opnamen ver
enigt van de merken Columbia, Capi
tol en His Master's Voice, gekozen door
een jury van deskundigen. Dat deze
plaat een onderscheiding verdient is
buiten twijfel. Otto Klemperer is één
van de grootste dirigenten van deze
tijd en zijn vertolkingen van de stan
daardwerken van het klassieke reper
toire zijn voorbeeldig te noemen. Het
Philharmonia-orkest is een ensemble
van eerste-rangs musici, dat sinds tien
tallen jaren uitsluitend werkt voor
grammofoon-opnamen. De uitvoeringen
van deze twee bekende Mozart-symfo-
nieën hebben stijl. De tempi zijn steeds
zó dat men onmiddellijk voelt dat de
inwendige stroom van de muziek zich
volledig kan ontplooien, het klankeven-
wicht is uiterst nauwkeurig bepaald,
ieder detail is verzorgd naar zijn ex
pressieve functie voor het. geheel. Ook
de technische weergave voldoet aan ho
ge eisen.
DRIE SOLO-CONCERTEN voor
blaasinstrumenten van Mozart op één
plaat verenigd. Naar muzikale waarde
moet men het Klarinetconcert, geschre
ven voor het instrument waarmee Mo
zart een bijzondere affiniteit bezat, het
hoogste stellen. De solist, Richard-
Schönhofer, kent alle ressources ervan
en weet ze met smaak en virtuositeit
toe te passen. Vooral in het Adagio laat
hij de klarinet „zingen" met een tim
bre, gemengd uit fluweligheid en door
dringendheid.
In het bekendste van de vier concer
ten die Mozart voor hoorn schreef, no
3 in Es, is Franz Koch solist. Zijn voor
dracht is wat academisch en hij mist
in de snelle delen de bewegelijkheid
die juist op zo'n bekoorlijke manier kan
contrasteren met het oubollig karakter
van het instrument.
De derde man, de fagottist Leo Czer
mak, weet zijn toon fraai te module
ren en laat heel goed horen dat zijn
instrument méér kan dan alleen de rol
van kamerolifant spelen, iets waartoe
Mozart hem trouwens alle gelegenheid
geeft, vooral in het langzame deel. Het
orkest van de Wiener Symphoniker
wordt gedirigeerd door de Mozart-spe-
cialist Bernhard Paumgartner. De be
geleidingen zijn gaaf maar geven geen
aanleiding tot bijzonder commentaar.
VOORTS NOG ONTVANGEN Pye
CML 33007, met werken van Janatsjek.
Het zijn de Sinfonietta voor orkest en
vier voorspelen voor opera's, namelijk
,-,De zaak Makropoulos", „Katja Kaba-
nova", „Het Dodenhuis" en „Jenufa";
in het laatste geval betreft het een
ouverture die door de componist aan
vankelijk voor de gelijknamige opera
bedoeld was, maar later door een an
der voorspel vervangen werd. Het Pro
Arte Orkest staat onder leiding van
Charles Mackerras. De uitvoeringen zij
niet van het hoogste kaliber. In de Sin
fonietta mist het koper glans en die
robuuste feestelijkheid die het hebben
moet. Ook hoort men bij de strijkers
onzuiverheden en een gebrek aan plas
tiek in de snelle secunden-motieven in
hoge liggingen waar de componist zo
van houdt. Janatsjek vindt op het ogen
blik nog al veel bewonderaars; maar-
zelfs die zullen waarschijnlijk de vijf
op deze plaat verenigde werken wel
niet achter elkaar draaien.
IN DE GOEDKOPE PRIJSKLASSE
brengt Vogue een Franse platenmaat
schappij, de „Super Collection Kangou-
rou' op de markt. Het toegezonden
exemplaar SCK 03-30 van wat als „plaat
van de maand" wordt geadverteerd is
een kwalijk staaltje van de traditionele
Franse slag. Achter een monstrueuze
hoes die het Rialto te Venetië moet
voorstellen, vindt men een bar slechte
opname van zes opnamen van oude
Italianen, Vivaldi, Corelli en Torelli.
Slordige uitvoeringen vergelijk de so
lo-instrumenten in het dubbel-trompet-
concert van Vivaldi en een opname
vol zwevingen maken dat men de aan
koop van deze plaat, die aan het be
kende Japanse kinderspeelgoed van
vóór de oorlog doet denken, moet ont
raden.
Sas Bunge
landen aan, bestemd voor de grote vee
stapel, secuur uitgekruist op klimaats
weerstand. Een eigen zuivelbedrijf, een
eigen slacht. Eigen doktoren, een eigen
ziekenhuis: ziedaar de efficiënte neder
zetting van de Suralco Surinam Alu
minium Company, een dochteronder
neming van de Aluminium Company of
America midden in de wildernis, met
een dagelijkse vliegdienst en aan een rivier
zo diep, dat zeeschepen er kunnen meren,
uren ver varen het land in.
SURINAME IS OPNIEUW begon
nen.. Dit land van uitgestrekte wouden
en machtige rivieren, wordt nu een land
van grote gebaren. Men vreest er niet
om, bij wijze van spreken, een stap te
doen van totempaal naar vliegtuig. Men
heeft ontdekt wat er zit in die zo lang
ontkende wildernis. Men ontgint en men
werkt. Nog is Suriname een land van
tegenstrijdigheden in ra's en politiek,
maar de eensgezindheid waar het het
land betreft begint merkbaar te worden.
Men bouwt en men ontgint en dat is
goed, natuurlijk. Maar het moet toch
niet onrechtvaardig zijn als men de
hoop uitspreekt dat men er naast alle
streven naar welvaart nog iets overlaat
van de unieke natuurlijke schoonheid.
Want juist die combinatie van natuur
kracht en mankracht, maakt dit land zo
indrukwekkend.
Clara Eggink
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA/I
(Van onze correspondent)
NEW YORK. Sedert enige tijd maakt
de Nei^ Yorkse V.V.V. reclame met
de leus „New York is een zomer-festival".
Miljoenen Amerikanen gaan in de maan
den juli en augustus per auto met hun hele
gezin op stap en kennelijk hadden de New
Yorkers de indruk, dat vele van die toe
risten hun stad vermeden omdat het daar
in het hart van de zomer wel erg heet
zou zijn. Vandaar dat men in reclame
brochures onderstreept heeft, dat New
York veel vermaak biedt in de open lucht,
in parken, dierentuinen, op het water en
aan het strand. Vandaar ook, dat men er
de nadruk op heeft gelegd, dat er voor
kinderen zoveel te beleven valt in deze
stad. Dat is waar. Maar wanneer ge plan
hebt om in de herfst naar New York te
komen, vervroeg uw vertrek dan toch
maar niet.
DE MATERIëLE WELVAART van de
Verenigde Staten is in de laatste tien jaar
geweldig toegenomen. De stad New York
demonstreert dat wel heel duidelijk. Euro
peanen staan verbaasd te kijken, wanneer
zij zien hoe hier heel solide gebouwen
tegen de grond worden gehaald om plaats
te maken voor moderne wolkenkrabbers.
Die oude gebouwen zijn dikwijls zo solide,
dat de slopers er lang over doen, voordat
zij die nog stevige muren omver hebben
gehaald. Hun methode zal wel efficiënt
zijn, maar doet toch vrij primitief aan:
een geweldige hijskraan wordt in de buurt
van het gebouw gebracht en aan de kabel
van de kraan wordt een enorme kogel ge
hangen. Dan gaat de machinist van de
kraan behendig met zijn gevaarte draaien
en het resultaat is, dat die kogel met
flinke vaart tegen de muren van het ge
bouw botst! Telkens stort er een flink
stuk muur in, voortdurend ronken de
auto's die het puin wegvoeren en naast het
gebouw dat gesloopt wordt verrijst alweer
een nieuwe reus: cementmolens draaien
en snorren, de tijdelijke liften langs het
gebouw gieren omhoog/ drilboren ratelen
en„New York is een zomer-festival"
zeggen de aanplakbiljetten op de schuttin
gen.
NIET OVERAL is het zo'n lawaai. Maar
wie rust zoekt moet op het ogenblik geen
hotel nemen aan de oostkant van Fifth
Avenue, tussen de 42e en 72e straat. Want
vooral in dat deel van Manhattan is de
bouwerij in volle gang. Dat deel van de
stad wordt op een indrukwekkende manier
vernieuwd. De eex-ste, tweede en derde
avenue, vroeger vale en armetierige stra
ten, worden thans imposante hoofdwegen,
geflankeerd door hypermoderne flatgebou-
wen. Vele daarvan hebben balkons. Park
Avenue is wel bijzonder modern aan het
worden met zijn kolosale kantoorgebouwen
van glas en staal en ook de beroemde 42e
straat blijft niet achter: het Socony-Mobil
gebouw, geheel bekleed met roestvrij
staal, heeft de aanblik van die straat flink
gemoderniseerd en voor dit jaar om is,
zal er in die buurt nog heel wat meer ge
sloopt en gebouwd zijn.
Een kloostertuin in New York.
WIE EEN POOSJE GAAT uitrusten op
een muurtje in de kloostertuin van het mu
seum The Cloisters, kan zich bijna niet
voorstellen, dat die wereldstad vol geda
ver zo dichtbij is. Dit museum van middel
eeuwse kunst is gebouwd in een prachtig
park, aan de oever van de Hudson, even
boven de grote Washington-brug. Men kan
er met een ondergrondse trein gemakke
lijk komen. Wat een rust! De middeleeuw
se tapijten en beelden zijn opgesteld in een
decor waarin zij thuishoren. Men heeft ge
deelten van kloostergangen en kerkporta
len zorgvuldig overgebracht uit Italië,
Spanje en Frankrijk. In de kloostertuin
heeft men alleen planten laten groeien, die
men in de middeleeuwen ook kende en die
men kan waarnemen op de schilderijen en
tapijten uit die tijd. Onecht, zult ge zeg
gen? Een demonstratie van slechte
smaak? Wacht tot ge het gezien hebt! Dit
is een van de beste plaatsen in New York
en Europa, met zijn overvloed van oude
kerken en kloosters, is waarschijnlijk niet
„leeggestolen", omdat men fragmenten
van wat meestal toch al bouwvallig was,
overgebracht heeft naar de oevers van de
Hudson.
WIE MET KINDEREN in New York is,
kan misschien niet beter doen dan een
boottocht maken rond het eiland Manhat
tan, rond het hart van New York. Zo'n
tocht duurt drie uur en de afstand die
men vaart is 56 kilometer! New York
heeft een groot hart. Op die snelvarende
boten waaien de kinderen eens goed uit.
Toeristen in New York hebben dikwijls de
neiging om te veel te voet af te willen
doen en het is heel vermoeiend om de
stad op die manier te bekijken. Zo'n boot
tocht is een uitkomst.
Het succes van Disney-land bij Los An
geles heeft ertoe geleid, dat men bij New
York thans ook iets dergelijks heeft aan
gelegd. Hier heeft men het Freedom-Land
genoemd: 's werelds grootste vermaakcen-
trum in de openlucht. Men kan er komen
met ondergrondse trein en bus, maar te
vens is er een parkeerterrein voor 12.000
auto's.
DE KINDEREN hebben in Freedom-
Land een kolossaal en amusant geschie
denisboek gekregen: zij kunnen rondlopen
in oud New York, zij kunnen varen op de
Mississippi in een raderboot, zij kunnen
zelfs de grote brand van Chicago zien!
Ook in dat vermaakspark behoeft men niet
al te moe te worden: veel van de avon
turen kan men daar beleven terwijl men
in ook al weer ouderwetse treintjes
of auto's rondrijdt. Wil men alles zien,
dan heeft men wel drie of vier dagen nodig
Ge ziet: New York is een zomer-festival.
En toch, als ge uw reis wat uit kunt stel
len, kom dan in september of oktober
