Albert de Klerk opent
de orgelbespelingen
Exposities in Amsterdam
„PLAYBOY OF THE WESTERN WORLD"
Film „PORGY AND BESS"
perfecte opera-reproductie
Feike Asma weer op
tournee door Amerika
Kees van Bruggen
overleden
Richard
Attenborough
gokte en won
VRIJDAG 23 SEPTEMBER 1960
7
Boeiende Ierse voorstelling van
Tetman en Jarich bij
Gysbert Japicx
Schildersechtpaar in Italië
van doeken beroofd
Kort nieuws
Haarlems gemengd koor
zingt volgens traditie
het „Weihnachtsoratorium"
Rotterdamse koren
gaan fusie aan
„De zaak M.P." naar
Amerika en Canada
Uitreiking Wedgwood
prijs in Amsterdam
Gemeente Amsterdam
gaat kunstwerken
aankopen
DE JONG-GESTORVEN Ierse toneel
schrijver John Millington Synge heeft,
evenals zijn vriend en kunstbroeder Wil
liam B. Yeats, het recht op oneindige dank
baarheid van zijn volk verworven door
via het toneel de Ierse volksziel te hel
pen wakkerschudden uit een slaap van
eeuwen. De stukken van Synge en de
jeugdwerken van Yeats (want deze laatste
heeft de Ierse onafhankelijkheidsstrijd vele
jaren overleefd) moet men dan ook vooral
zien tegen de achtergrond van dat ont
wakende nationalisme. In de periode die
ook het begin zag van de Ierse separatis
tische beweging („Sinn Fein") was elk
nieuw werk van deze schrijvers een roep
tot bezinning op het eigen volkskarakter
en daarmee indirect een betoging voor het
recht op een eigen nationaal leven. Werken
als „Cathleen ni Houlihan" van Yeats en
„Riders to the sea" van Synge zijn daar
onsterfelijke voorbeelden van. De oprich
ting van het Abbey Theatre in Dublin had
danook voornamelijk ten doel, stukken van
dit genre tot het publiek te brengen, en de
artistieke zowel als politieke inspiratie, die
van dat theater is uitgegaan, is inderdaad
buitengewoon geweest.
Synge's „The Playboy of the western
world", hoewel van heel andere aard dan
bovengenoemde stukken, dient men even
eens te beschouwen als een bijdrage tot dit
soort van nationalistisch toneel. Maar het
beroep op de legendarische oerkrachten is
hier vervangen door een beroep op het al
gemene Ierse volkskarakter zoals zich dat
overal en dagelijks demonstreert dat
volkskarakter dat schijnt te bestaan uit
een wonderlijke mengeling van christen
dom en heidendom, van bidden en vloeken,
van diepen en vechten, van dichterlijkheid
en rauwheid En daardoor is de „Playboy"
een stuk echt volkstoneel van de beste
soort geworden, volkstoneel met dichter
lijke hoogtepunten, maar ook met laag-bij-
de-grondse clownerieën, een stuk dat mo
gelijkheden biedt voor sublieme creaties
Siobhan Mckenna
maar daarnaast ook voor overdreven ko-
miekdoenerij; Het is-volkstoneel van het
soort waartoe ook verscheidene stukken
van onze eigen Heyermans (die niet alleen
een tijdgenoot en in sommige opzichten ook
een geestverwant van Synge was) behoor-
den.'en evenals vele werken van de Neder
landse auteur begint de „Playboy" toch
ook wel ouderdomsverschijnselen te ver
tonen althans voor niet-Ierse toeschou
wers. Zoals ook de stijl, waarin een derge
lijk stuk moet worden gespeeld, en in dit
geval danook gespeeld wórdt, ons nu wel
als ietwat verouderd begint aan te doen.
MISSCHIEN LAG HET WEL HIERAAN,
en bovendien aan de moeite die een Ne
derlands publiek heeft met het volgen
van de Iers-Engelse tekst en uitspraak,
dat de toeschouwers gisteravond in de
Haarlemse Stadsschouwburg (die lang
niet uitverkocht was) in 't begin wat stijf
jes reageerden. Maar naarmate de avond
vorderde en men minder onwennig begon
te staan tegenover stuk, stijl en taal, werd
de geestdrift groter, zodat de Dublin Fes
tival Company aan het slot met een ware
ovatie kon worden beloond. En die ovatie
was verdiend, want heeft men die merk-
waardig-ouderwetse speeltrant, die het
stuk ongegeneerd plaatst in zijn ontstaans
periode aan het begin van deze eeuw, een
maal geaccepteeerd, dan kan men niet an
ders dan lof hebben voor de prestaties
van de hoofdrolspelers en de regisseuse
Shelah Richards.
Siöbhan McKenna, die men verleden
jaar in ons land bewonderd heeft als Saint
Joan, kon in de rol van de herbergiers
dochter Pegeen Mike alle registers van
haar rijk talent bespelen en zij deed dit
inderdaad op virtuoze wijze, met een fas
cinerende beheersing en nuancering van
dictie, mimiek en plastiek. Haar tegenspe-
De organist Feike Asma is wederom
uitgenodigd voor een toernee door Cana
da en Noord-Amerika, xoaar hem in be
langrijke centra de beste en grootste or
gels ter beschikking zijn gesteld.
Gedurende de periode van 18 oktober
tot 5 december zal hij ongeveer veertig
recitals geven in steden als Toronto (St.
Paul's met het grootste orgel van Cana
da), Ottawa, Montral (Notre Dame), Ha
milton, Winnipeg, Edmonton, Lethbridge,
Vancouver, New York, Newark, Grand Ra
pids én Topeka (Texas). Ook in een plaats
als Fort William, gelegen in het hoge, bar
re noorden van Canada zal worden ge
speeld. Van 6 tot 18 december zijn er
speciale, kerstconcerten georganiseerd,
waarbij Feike Asma niet alleen als solist,
maar ook als dirigent de gezamenlijke
plaatselijke koren zal leiden in „hymn-
singing", met eigen bewerkingen van Ca
nadese Christmas carols. Gedurende deze
toernee, waaraan ook diverse radiouitzen
dingen zijn verbonden, wordt een drietal
programma's gebracht. Het eerste pro
gramma vermeldt werken van Vivaldi-
Bach, Stanley, Handel, Mendelssohn, Guil-
mant, Boellmann, Mudde en Zwart; het
tweede brengt werken van Bach, Handel,
Franck, Widor, Vierne, Andriessen en
Zwart. Het derde programma geeft uit
sluitend werken van Nederlandse compo
nisten.
Feike Asma zal in deze acht weken bij-
deel per vliegtuig. Deze toernee wordt we
derom georganiseerd door „The Feike As
ma organ tour committee" in Hamilton.
Ier Donal Donnelly als de „playboy" uit
wiens leugenverhaal min of meer ondanks
hemzelf een kortstondig heldendom groeit,
liet zijn spel prachtig met die ontwikke
ling méé-groeien zodat er een zeer boeien
de creatie ontstond, waarop hoogstens viel
aan te merken dat hij het (overigens ont
zaglijk moeilijke) slot niet tot een indruk
wekkend hoogtepunt wist te maken. Eith-
ne Dunne was kostelijk als de manzieke
weduwe Quin. De twee vaders, John Cow
ley en Brian O'Higgins, sloegen de komi
sche noot wel wat erg fors aan en boden
daardoor volkstoneel van iets goedkopere
allure, maar men diende dit te aanvaar
den als onderdeel van de speeltrant waar
in dit stuk in Ierland nu eenmaal bij tra
ditie wordt opgevoerd. De rest van het
ensemble sloot zich hier goed bij aan en
zo is dit optreden van de Ieren in Haar
lem toch wel een gebeurtenis geworden
waaraan we veel genoegen hebben kunnen
beleven.
Simon Koster
99
99
De Friese vereniging „Gysbert Japicx"
is het nieuwe seizoen met een hoogtepunt
begonnen: een voorstelling van het be
faamde gezelschap Tetman en Jarich de
Vries, dat in een nagenoeg geheel met
Friezen en Friezinnen gevulde Stad-
schouwburg de revue „Sa is't en net oars"
over het voetlicht bracht. De revue's van
dit gezelschap zijn beroemd in Friesland
en ook daarbuiten. Het succes begon enkele
jaren geleden met „De Tiid haldt gjin
skoft", gevolgd door „De Tiid sil 't leare".
De Haarlemse Friezen kregen nu de derde
revue in deze serie te zien, die ongeveer
honderdzeventig voorstellingen heeft be
leefd en waarmee de tweelingbroers Tet
man en Jarich zelfs een tournee in Ame
rika hebben gemaakt.
Het is niet moeilijk na te speuren waar
aan deze revue's hun succes te danken
hebben. Auteur Tetman is een goed men
senkenner en een man die de menselijke
reacties op allerlei situaties goed weet te
observeren. Het leven-van-alle-dag en het
gedragspatroon van gewone mensen leve
ren hem de stof voor zijn revuescènes,
waarin hij zijn publiek eigenlijk een spie
gel voorhoudt, waarin iedereen wel een
stukje van zichzelf terugziet. Het is niet
toevallig dat de hoofdpersoon Manus van
Alles heet, een man die ook van alles doet
dat met het leven in de kleins dorpsge
meenschap te maken heeft: kranten bezor
gen, verzekeringen afsluiten, „leed omsiz-
zen" en voor de zieken de zaken van
het Groene Kruis uitreiken. En in zijn
gezin is die gemeenschap weerspiegeld:
zoon en dochter vertegenwoordigen de mo
derne jeugd, die nog wel eens in opstand
wil komen tegen de „ouderwetse" opvattin
gen van „heit en mem". „Pake" is van een
nog oudere generatie. Hij heeft over alle
problemen in het gezin zo zijn eigen filo
sofie. Zijn aspiraties gaan niet verder meer
dan de zorg voor zijn konijnen.
Tetman de Vries zet de belevenissen van
al deze mensen op het toneel, waarbij hij
bovenal "het accént op de vrolijke kant légt.
Zijn teksten zijn in de loop der jaren steeds
beter geworden en het is ook góed te mer
ken dat hij in deze laatste revue assisten
tie heeft gehad van Rients Gratama. Diens
aandeel is gemakkelijk herkenbaar en hij
is niet alleen als auteur, maar ook als
acteur een aanwinst voor het ensemble.
Voortreffelijk was hij in het liedje „Ik
moat der hinne" en kostelijk speelde hij de
schuchtere vrijer, die voor het eerst bij de
ouders van zijn aangebedene op bezoek
komt en door zijn ontactische opmerkin
gen zijn toch al geringe kansen hopeloos
verknoeit. Andere hoogtepunten waren o.a.
het liedje van de „buurman" over Ame
land en de scène met de drie oude manne
tjes over het, tehuis „Avondrust".
Het gezelschap had ook bij deze opvoe
ring in Haarlem één van de laatste,
want er staat alweer een nieuwe revue op
stapel een daverend succes. De Friezen
en Friezinnen hebben vaak zitten huilen
van het lachen.
Sjoerd Kuipei
Scène uit „Porgy and Bess"
Een Nederlands schildersechtpaar ver
trekt vrijdag zwaar gedesillusioneerd uit
Italië naar Nederland. 75 kunstwerken,
waaraan zij vijf jaar lang in een geheel
nieuwe kunsttechniek gewerkt hebben zijn
namelijk gestolen.
Half juli kwamen de 46-jarige Bruno
Mertens en zijn 43-jarige vrouw Susanna
die onder haar meisjesnaam Susanna
Burki schildert uit Bilthoven naar Italië
en gaven in de beroemde „Grattacielo"
gallerij te Milaan een expositie van hun
werk.
Op een tocht langs de kunstcentra van
Italië, parkeerden zij op een avond hun
auto met caravan bij de historische stad
Herculaneum. Zij kregen van _>en parkeer
wachter de verzekering, dat zij hier vol
komen veilig waren, omdat de plaats al
tijd door de politie wordt bewaakt.
's Nachts hoorden zij enig geluid, maar-
namen aan, dat dit een poltiepatrouille
was en schonken er geen aandacht aan.
's Morgens kwamen zij echter tot de ont
dekking, dat er was ingebroken in hun
aanhangwagen en dat al hun bagage, kle
ding en een duur fototoestel was gestolen.
De politie die een onderzoek instelde,
heeft geen spoor van de dader(s) kunnen
vinden. Wanhopig over het verlies van hun
schilderijen, wendden zij zich tot de plaat
selijke pers, die het verhaal over de dief
stal in de kranten publiceerde. Er werd
de nadruk gelegd op het feit, dat de schil
derijen experimenteel en zonder waarde
waren, maar alles tevergeefs.
„In feite zijn de schilderijen heel waar
devol", verklaarde het schildersechtpaar
donderdag, „Maar voor ons is het ver
lies veel groter dan indien er geld was
gestolen.
„De schilderijen laten de ontwikkeling
zien van een volkomen nit^uw procédé
van eenkleurige lithografieën, waar
wij vijf jaar aan hebben gewerkt". Het
echtpaar heeft verscheidene malen in
Parijs, in Scandinavië en in Italië tentoon
stellingen gehouden. Het door hun gebruik
te procédé begint in Europese kunstkrin
gen bekendheid te krijgen onder de naam
van „pintografie".
Het echtpaar is nu van plan terug te
keren naar hun atelier in Scheveningen
en weer helemaal opnieuw te beginnen.
Diefstal. Bij de bekende Londense an
tiekzaak Thomas Lumley is woensdag an
tiek zilver ter waarde van 100.000 a 150.000
gulden gestolen. Tot de buit behoort een
antieke kandelaar, vervaardigd door de
Franse zilversmid .Jean le Sage. De inbraak
is waarschijnlijk het werk van amateurs.
Er is althans geen poging gedaan de kluis
te forceren.
DE ENGELSE ORGANIST John Stan
ley, die tijdens zijn leven een beroemd
kunstenaar was, is voor onze generatie tot
voort kort een onbekende figuur. Enkelen
zijn bij 't naslaan van 'n lexicon over mu
ziek misschien toevallig zijn naam tegenge
komen en hebben door de vermelde bij
zonderheden vernomen, dat John Stanley
een aan de genialiteit grenzende muzikale
begaafdheid had en dat hij niet alleen als
componist, maar ook als organist, violist
en, niettegenstaande de grote handicap van
blindheid, eveneens als dirigent, uitmuntte.
Zijn geheugen moet fabelachtig geweest
zijn. Bij de opsomming, die gegeven .vordf
van zijn uitgegeven werken, worden wel
composities voor strijkinstrumenten en
voor „harpsichord" genoemd, maar geen
enkel orgelwerk. Pas in de laatste tijd is
men ook aan Stanley's orgelmuziek aan
dacht gaan besteden. Orgelcomposities van
zijn hand werden gepubliceerd en als een
verheugende aanwinst voor de orgellitte
ratuur begroet.
Eén van deze werken, diende als inlei
ding van de eerste gemeentelijke orgel
bespeling in dit seizoen, welke donderdag
avond door de organist Albert de Klerk in
de gemeentelijke concertzaal gegeven werd.
Het was een driedelige Voluntary, die
ten gehore werd gebracht, een werk ka
rakteristiek voor de muzikale omwente
ling, die zich in de 18e eeuw in Europa en
ook in het betrekkelijk geïsoleerde Enge
land voltrok.
Stanley, die leefde van 1713 tot 1786
heeft Handel gekend en in muzikaal op
zicht zijn machtige invloed ondergaan. De
vrij vele toehoorders bij de orgelbespeling
hebben dit kunnen horen bij de uitvoering
van de twee snelle delen van de Volun
tary. Maar in het langzame middendeel
hebben zij ongetwijfeld ook een ander stijl
element kunnen ontdekken, dat bepaald
werd door de homofonie der muziek en
dat getuigde van een nieuwe koers voor de
18e eeuwse muziek, een richting, die ook
Bachs geniale zoon Johann Christian pro
pageerde toen hij in 1762 naar Londen
kwam.
Albert de Klerk vertolkte de Voluntary
met transparante klank, duidelijke teke
ning en voor de beide Allegros met een
kernachtige ritmiek. Een flinke stap terug
in de tijd, maar zeker niet voor wat be
treft muzikaal gehalte werd gedaan met de
aansluitende voordracht van de Partita
„Herr Jesu Christ dich zu uns wend" van
Georg Böhm (16611733), wederom een
beroemde organist. Met rijke fantasie in
vrije gebondenheid aan de orde der contra-
punktiek verenigde Böhm in deze partita
zes variaties van het schone koraalthema
en met even rijke fantasie voor wat be
treft de registratie-mogelijkheden ver
tolkte Albert de Klerk dit prachtige voor
beeld van liturgische orgelkunst.
EN DAARNA volgde de eerste uitvoe
ring voor Haarlem van het in 1959 in Enge
land ontdekte orgelwerk van Johann Se
bastian Bach: Prelude, Trio en Fuga in
Bes. Over dit werk heeft men in ons blad
van woensdag een voorbespreking kunnen
aantreffen. De uitvoering door Albert de
Klerk heeft bijzonder verheugende muzi
kale ervaringen geschonken zowel voor
het logisch ontwikkelde Prelude, het Trio
met zijn fugatische opzet en zijn verras
sende contrasterende „cantabile" melo
die, als voor de hecht geconstrueerde,
fraaie Fuga met zijn machtige climax.
Het tweede gedeelte van de avond werd
bestemd voor de vertolking van het monu
mentale orgelwerk „Ad nos ad salutarem
undam" van Franz Liszt. Albert de Klerk
toonde zich met deze voordracht als een
magistraal kunstenaar, die niet alleen kon
voldoen aan de ontzaglijk zware eisen voor
de technische beheersing, maar in artis
tieke zin door de vorming van een onver
breekbare synthese tussen constructieve
bouw en de onmiskenbare romantische be
wogenheid tot een prachtige prestatie
kwam. Hartelijke bijval van opgetogen
toehoorders was hiervoor een gerechtvaar
digde beloning.
Maar bij alle bewondering voor het spel
van Albert be Klerk, hebben we toch onze
oren niet kunnen sluiten voor de bedenke
lijke medewerking van het orgel, dat dik
wijls allesbehalve zuiver klonk en waar
van de pedaal-tractuur met opvallende
vertragingen te kampen had.
P. Zwaanswijk
Het Haarlems gemengd koor zal onder
leiding van Anton de Beer volgens traditie
op tweede kerstdag des middags het Weih
nachtsoratorium van Bach uitvoeren. Als
solisten zullen hieraan medewerken de
sopraaan Bep van Zutphen-Wagener, de
alt Annie Hermes, de tenor Simon v. d.
Geest en de Bas Herman Schey. Het
Noordhollands Philharmonisch Orkest ver
leent zijn medewerking aan dit program
ma, evenals de organist Klaas Bolt.
Het afdelingskoor van de Maatschappij
tot Bevordering der Toonkunst en het Rot
terdams Philharmonisch koor hebben tot
fusie besloten, omdat daardoor naar hun
mening het belang van beide koren in ver
schillend opzicht gediend wordt.
Het bestuur vertrouwt dat de samen
werking die tot nu toe bestond tussen het
Rotterdams Philharmonisch Orkest en het
koor met die naam onder de nieuwe ver
houdingen kan worden bestendigd.
Het nieuwe koor heeft de naam Toon
kunstkoor Rotterdam gekregen.
NU IS DAN OOK „Porgy and Bes"
verfilmd. Sinds Gei-shwin in 1935 zijn ope
ra voltooide is er verwoed gestreden om
de filmrechten tot Samuel Goldwyn ze uit
eindelijk verwierf. Hij moest er 650.000
dollar voor op tafel leggen. Nog eens ze
ven miljoen kostte hem de produktie. Bij
testementaire beschikking had de compo
nist vastgelegd dat er niets wezenlijks aan
het oorspronkelijke libretto en de muziek
veranderd mocht worden, zodat regisseur
Otto Preminger, toen hem de verfilming
van „Porgy and Bess" werd opgedragen,
geen keus had: hij diende een reproduktie
te leveren, die de bioscoopbezoeker de il
lusie gaf van de schouwburgbezoeker op
de eerste rij: alles volmaakt goed te kun
nen zien alleen het orkest zag hij niet
spelen. Maar dat zagen de acteurs in de
film ook niet, want muzikaal was de film
al gereed twee maanden voor de opna
men begonnen. De film is dus geheel na
gesynchroniseerd. De acteur, die de rol
van Porgy speelt (de befaamde Sydney
Poitier, die wij kennen uit „ketenen van
de haat") kan nauwelijks zingen, de Bess
(Dorothy Dandudge) zingt niet onver
dienstelijk, maar blijkbaar naar Gold-
wyns opvattingen toch niet goed genoeg.
Doch dat betekent bij de huidige stand
van zaken in de technische perfectione
ring van het filmwezen niets meer. De
filmrechten van „Porgy and Bess" waren
aangekocht. De opera moest verfilmd wor
den!
WIJ MOETEN ONS DUS TEVREDEN
stellen met een reproduktie. Is dat een
bezwaar? Ik geloof niet, dat Otto Premin
ger tot veel betere resultaten zou zijn ge
komen, wanneer hij minder gebonden was
geweest, want men tast niet ongestraft het
wezen van een kunstvorm aan, die geen
wezenlijke eigenschappen voor de film
heeft. Men reproduceert of men blijft er
van af. Wat Preminger met „Porgy and
Bess" heeft gedaan is een integrale weer
geving tot stand brengen, die de kwalitei
ten van het muziekwerk als op de beste
langspeelplaat vastlegt. Het beeld corres
pondeert daarmee. Anders gezegd: de
dramatische actie wordt nergens zo vi
sueel versterkt dat er voor de muziek
geen ruimte overblijft. Wel is die drama
tische actie zo zuiver mogelijk afgestemc
(Van onze Amsterdamse redacteur)
De journalist en schrijver Kees van
Bruggen is maandagmorgen in de Valerius-
kliniek te Amsterdam, waar hy werd ver
pleegd, op 85- jarige leeftijd overleden. Het
wa's zjjn wens dat zijn overlijden pas zou
worden bekend gemaakt na de crematie
die gistermiddag te Westerveld is geschied.
Cornelis Johannis Anthonius van Brug
gen werd in 1874 in Den Helder geboren.
Als toneelrecensent en kunstredacteur
was hij achtereenvolgens werkzaam bij het
Algemeen Handelsblad, Het Volk, De Deli-
courant en opnieuw het Handelsblad. Zijn
op de verwezenlijking in de muzikale ex
pressie. Daartoe werden die acteurs en
actrices aangetrokken, van wie men ver
wachten mocht, dat zij de ideale karak
ters vertegenwoordigden en daartoe ook
handhaafde Preminger een strenge mise
en scène, waarin de natuur soms de taak
overnam van het geschilderde decor,
maar waarbij men toch zelden de ruimte
begrenzingen van het toneel overschreed.
Het was de enige juiste oplossing. Pre
minger moest de reproduktie tot stand
brengen en hij creëerde de reproduktie.
GEGEVEN DE VOORGESCHREVEN
beperkingen en uitgaande van hun juist
heid zal wel niemand kunnen ontkennen,
dat de film „Porgy and Bess" een boeiend
en fraai stuk werk is, dat men pas dan
kan genieten als men Gershwin genietbaar
vindt, maar waarin dan toch de schoon
heid van deze opera als het ware langs
de weg van de documentaire wordt vast
gehouden en uitgedragen. De film werd
gemaakt volgens het Todd-A-O-systeem en
dat betekent een bijzonder spectaculaire
verfilming, waarin de massa-scenes en de
panoramische effecten volop tot gelding
komen. Het houdt anderszijds in, dat men
deze film voor wat Haarlem en omgeving
betreft alleen kan gaan zien in het Du
Midi theater te Amsterdam, dat met de
kostbare apparatuur voor projectie vol
gens dit systeem is uitgerust. Ik geloof
wel, dat niemand, die zich tot de opera
van Gershwin voelt aangetrokken, daar
van spijt zal hebben. De bijna tweeëneen
half uur, die het u kost, lijken mij wel
besteed.
P. W. Franse
Go-Pictures ine. te New York, heeft van
de nieuwe film van Bert Haanstra „de
zaak M.P." de rechten voor Amerika en
Canada gekocht. Deze maatschappij heeft
destijds ook de film „Glas" van Bert Haan
stra in Amerika uitgebracht.
Op 30 septembr wordt in museum Fodor
te Amsterdam een expositie geopend, die
een keuze bevat uit de werken die voor de
eerste Wedgwood-prijs zijn ingezonden.
Deze prijs werd ter gelegenheid van het
tweehonderdjarig bestaan van Josiah
Wedgwood en Sons Ltd. te Barlaston in
Engeland en ter bevordering van de schil -
derkunst in Nederland ingesteld door de
firma N F. van Gelder en Co te Amster
dam, als vertegenwoordiger van het Wedg
wood aardewerk.
De prijs bedraagt vierduizend gulden en
wordt dit jaar toegekendd door een jury
bestaande uit de heren Edgar Fernhout.
kunstschilder, Hans Redeker, kunstcriticus,
prof. G. V. A. Röling, H. M. van der Spoel,
kunstschilder en dr. A. B. de Vries, direc
teur van het Mauritshuis.
Tijdens de opening van de expositie in
het museum Fodor zal de prijswinnaar be
kend worden gemaakt.
The angry silence", film in
onafhankelijke produktie
„Onafhankelijk films produceren is een
opwindende bezigheid"De man, die dit
zegt is 37 jaar oud, heeft een enigszins ge
drongen gestalte, een bolrond gezicht, dat
geen leeftijd verraadt, beweeglijke ogen en
een levendige manier van praten met on-
Engelse gebaren en typisch Engelse under
statements. Het is Richard Attenborough,
hoofdrolspeler, en een der producenten van
„The Angry silence", die gisteren Amster
dam bezocht om zijn film ten doop te
houden.
„The angry silence", een film die handelt
over een man, die niet wilde meedoen aan
een zijns inziens onzinnige staking en als
gevolg van die houding door zijn kame
raden wordt „doodverklaard", is tot stand
gekomen als een onafhankelijke produktie,
omdat de belangrijke maatschappijen het
onderwerp te weinig interessant vonden
voor een groot publiek. Het idee ervoor
was afkomstig van de acteur Michael
Graig, die al spoedig zijn collega's Atten
borough en Bryan Forbes en regisseur Guy
Green ervoor wist te winnen. Allen, die bij
de vervaardiging van deze film betrokken
waren, hebben kapitaal bijgedragen en
ieder heeft een aandeel in de winst, dat
overeenkomt met het door hem gestorte
percentage.
Dat ge)dt ook voor Pier Angeli, die de
vrouwelijke hoofdrol de mooiste vond, die
zij na haar vertrek uit Italië ooit heeft
gespeeld, „Toen zijn haar Amerikaanse
agent, vertelde dat zij ongesalarieerd een
hoofdrol ging spelen in „The angry silence"
verklaarde hij haar voor gek", vertelt At
tenborough, maar waarschijnlijk zal de
man nu wel van gedachten veranderd zijn,
want met enige trots voegt de kleine
Engelsman er aan toe: „Het ziet er naar
uit dat iedereen nu twee of drie maal zo
veel verdient dan wanneer hij op salaris
basis had meegewerkt".
Niet alleen zakelijk is deze film een
succes, maar ook artistiek. Op het film
festival van Berlijn viel hij niet in de
prijzen, doch behaalde wel de belangrijke
onderscheiding van de internationale film
kritiek Toch schijnen velen aan de film
een andere strekking te verbinden dan de
makers hebben bedoeld. „Het thema is niet
in de eerste plaats misbruik van het sta
kingsrecht of sabotage van de industriële
produktie, maar de eenzaamheid van een
mens en de persoonlijke vrijheid. Dit pro
bleem hebben wij een pakkende heden
daagse achtergrond willen geven."
In onze filmbespreking zullen wij op de
kwaliteiten van „The angry silence" wel
dra uitvoerig ingaan. Dat de film van zo'n
aparte allure is, dankt ze niet in het minst
aan het idealisme, dat er achter steekt.
Het is een kwestie van mens tot mens, zegt
Attenborough, die overigens de scenario
schrijver een belangrijker rol in het pro-
duktieproces van de film toekent dan de
regisseur en „graag opnieuw het risico
neemt van een onafhankelijke produktie
als het onderwerp de mensen iets te zeg
gen heeft".
besprekingen waren dikwijls vinnig van
toon, doch getuigden steeds van een eer
lijke liefde voor het toneel. Hij schreef een
groot aantal romans, waarvan sommige
zeer fantasierijk en grillig: „Het verstoor
de mierennest" (1916), en „Als ge niet
dan!" (1917). In andere boeken was hij
ironisch en humoristisch: „De geschiedenis
van het huis" (1929), „De droge koetjes"
(1931) en „Plasland" (1932). Voorts schreef
hij een aantal verzen, o.a. „Herrijzing"
(1929), die in enkele bundels zijn uitge
geven. Zijn laatste roman was „Fontana
Marina" (1949). Zijn werk onderscheidde
zich door humoristische verbeeldingskracht
en critische speurzin.
In de Kunstzaal Magdalene Sothmann
worden tot 30 september tekeningen ge-
exposeerd die Mart Kempers maakte in
opdracht van het Nederlands Bijbelge
nootschap voor een geïllustreerde uitga
ve van de Bijbel, en enige litho's van de
zelfde kunstenaar die hij maakte bij het
apocriefe boek Judith. Ik kan zeggen dat
„mijn" bijbel ook door Kempers geïllu
streerd had mogen worden, want ik houd
van deze bescheiden en kundige artiest.
Kempers visie laat ruimte aan eigen ge
dachten en fantasie. Kempers is trouwens
intelligent genoeg om te weten wat in een
geval als dit wel en wat niet gesteld kan
worden. Men ziet dat op deze expositie.
Genoemde litho's maakte hij voor zich
zelf. In dit werk spreekt Kempers' be
wogenheid. Hij leidt niet af, maar geeft
rustpunten. Hij deed niet anders dan Rem
brandt, zij het uiteraard naar eigen ver
mogen.
Kempers is vooral werkzaam als gra
fisch ontwerper en weet wat bij clicheren
mogelijk is, wat naast en tussen de tekst
gedaan kan worden.
Bij Santee Landweer exposeert tot 29 sep
tember de te Wenen geboren schilderes,
bheaterdecor- en kostuumontwerpster Reny
Lohner schilderijen, tekeningen en mono
types. Hier past weer een waarschuwing
in verband met de op de uitnodiging ge
plaatste reproduktie naar een van Reny
Lohners schilderijen. Men denkt direct
aan dat enge surrealisme, dat mij zo lang
zamerhand als verouderd gaat voorko
men. Reny Lohners werk blijkt van een
andere geest. Men zou het enigszins kun
nen vergelijken met het werk van de ten
onzent meer bekende Nederlander Melle,
waarbij dan nog geldt dat Reny Lohner
bewuster op een bepaald doel lijkt af te
gaan en haar kleur beslist innemender is.
Waarbij direct gezegd moet worden dat
Melle zijn eigen te waarderen kwaliteiten
bezit. Reny Lohners tekeningen boeien,
maar ontroeren weinig. Haar monotypes
zijn van weer andere aard en naar vorm
sterk bepaald door de mogelijkheden van
deze techniek. Ik werd het meest aange
trokken tot de schilderijen door duidelij
ker doelstelling, vakbekwaamheid, kleur;
eigenlijk door heel de grotere inzet hier
toe.
Bob Buys
B. en W. van Amsterdam hebben, over
eenkomstig het advies van de Amsterdam
se kunstraad, besloten de aankoop van
werken van beeldende kunst ten behoeve
van het gemeentelijk kunstbezit, ook dit
jaar te doen geschieden volgens de proce
dure van algemene inzending.
B. en W. verwachten, dat alle in Amster
dam en de randgemeenten wonende en/of
werkende beeldende kunstenaars hun bes
te oude dan wel nieuwe werken zul
len inzenden, opdat de gemeente een keu
ze kan doen uit werken van hoog gehalte,
waarvan het verwerven een verrijking van
haar kunstbezit betekent.
Iedere beeldende kunstenaar zal ge
rechtigd zijn in te zenden: A. Ten hoogste
drie schilderijen of ten hoogste drie stuks
klein plastiek, b. Ten hoogste twaalf stuks
grafiek of ten hoogste zes tekeningen en
zes stuks grafiek.
Voor de aankoop is in I960 totaal be
schikbaar een bedrag van tachtigduizend
gulden.
