In Kyoto, het huis van Nippons ziel,
is Japan op bezoek bij zichzelf
Verkrampte
staat van
kuiten bij theeceremonie,
gelukzaligheid bij saké
eervliet
Sartre's manifest drijft de
politici in het nauw
Eindexamen van de Westduitse
middelbare scholen verzwaard
Hels archief
Hetzelfde badwater
DUIZEND TEMPELS
IN RODE STAD
Individuele anarchie
Vrees voor censuur belet publikatie
5
EEN NIEUW GELUID! EEN NIEUW GENOT!
Leerstof wordt daarbij beperkt en verdiept
Dwangpositie
Franc tireur
Streng regeringstoezicht
op Indonesische pers
VRIJDAG 7 OKTOBER 1960
(Van onze reisredacteur W. L. Brugsma)
KYOTO. In de donkerbruine schemering van de Sanjusangendo-hal staat
gouden god naast gouden god, een hemels regiment van glanzende Boeddha's,
in een nevel van wierook te staren over offers van appels en bananen. Het is de
opperste verstilde extase van het Boeddhisme dat Japan civiliseerde en van
Kyoto, zijn oude keizerlijke hoofdstad, een oosters Florence maakte. Een stad
van duizend tempels en paleizen, rood en groen en goud, oud bruin hout en
grijze pannen, omhoog gebogen daklijnen tegen het blauw van de hemel en het
donkergroen van de pijnbomen. Van de Chion In-tempel zijn de afmetingen in
zo volmaakte harmonie, dat men niet kan zien of de tempel groot of klein is, of
men er dichtbij of ver van af staat. Het Nijo-paleis staat stil en geweldig in wit,
zwart en goud achter zijn slotgracht. Een gouden paviljoen lijkt, licht als een
zeepbel, op een donkere vijver te drijven. En nog een geniale inval van de Zen-
Boeddhisten, de Royanji-tuin, heet Japans grootste cultuurschat: vijftien bemoste
brokken rots in een rechthoek van wit geharkt grint. Japanners reizen dagen
lang om een paar uur van een gepolijst houten tribune naar de stenen in het grint
eilanden in een zee? te staren. Onbevangen kijkend bereikt men „satori"
de staat van gelukzalig doorgronden van het onbegrijpelijke in de schepping.
Zelfs de vreemdeling, op zoek naar de ziel van Japan, voelt hier althans de
drempel onder zijn voeten.
Kyoto, het huis van
de Japanse ziel (en
nu de roodste stad
van het land) heeft
nog andere dan Boed
dhistische ingangen:
ie tempels van Sjinto,
de „weg der goden",
Japans nationale reli
gie, keten der ge-
5l ach ten, patriotisme,
cultus van het anders
zijn. Het Boeddhisme
is niet exclusief, zijn
tempels bezien met
welwillende belang
stelling de Sjinto-
:chrijnen in hun scha
duw. Achter de Torii,
de rood-oranje tem
pelpoort, die de on-
'.uiveren moet bui-
ienhouden, wordt de
narbarij van harde
kleuren. rood en
groen, wit en zwart,
geharnast in een
pantser van perfecte
vormen. Galerij volgt
op galerij, in de ach
terste, slechts scheme
rig zichtbaar, wonen
de levende goden van
Japan. Men klapt in
de handen en zwaait
met linten om hun
aandacht te trekken
an offert dan nog wat
u de bij tempeltjes,
tn één staat een
<rankzinnige houten
oeer, in een andere
sen lief wit en een
dreigend rood paard
?n overal grijnst, in
steen, de duivelse vos
die men te vriend
moet houden.
Voortspeurend naar het Japanse Japan
geraakt men in de schaduw van Kyoto's
nieuwste monument, een geweldige Boed
dha van 25 meter hoog, die de lucht ver
duistert, een tempel in zijn buik en een
ingang in het onderste van zijn x~ug heeft.
Hij eert o sublieme Japanse glimp van
de universaliteit niet alleen Nippons
twee miljoen oorlogsdoden maar ook de
48.000 geallieei-de burgers en soldaten die
in Japanse kampen omkwamen. Er liggen
o sublieme Japanse vorm van ridicule
ernst dikke boeken met de namen en
doodsoorzaken: beri-beri, cholera, tyfus,
colitis, dysenterie, een fraai gecalligra-
feerd archief van helse buikkampen en
uitmergeling met een Engelse spx-ekende
gids, die tevreden zegt: „Very nice. Zenk
joe" en meldt, dat de kinderen van het
schooli-eisje die nu nog buiten naar de
dansende geisja's kijken, straks zullen ko
men bidden voor gevallen vx-iend en vij
and.
Niet alleen op schoolreis komt men naar
Kyoto, collectieve excursies van zakenlie
den, de bond van gesteriliseerde mannen,
de vereniging van vrouwelijk kantoorper
soneel en honderd andere ox-ganisaties ko
men met duizend autobussen naar Kyoto.
Het binnenlands toerisme in Japan is hoog
ontwikkeld, stromen Japanners x-eizen door
hun land, op zoek naar het verleden, op
zoek naar zichzelf, naar de sleutel en de
De tuin van Ryoanji: drie van de
vijftien rotsblokken in het witte grint
van de rotstuin, die niet in zijn
geheel te fotograferen is.
De tempels van Kyoto.
x-eden van hun bestaan. Het komt de
vreemdeling die het moderne Japan over
dag in bedrijf heeft gezien, zelfs voor,
alsof Japanners die excursie ook in hun
eigen huizen voortzetten, alsof zij dan Ja-
pannertje gaan spelen. Zij verkleden zich
in kimono, zitten op de grond, buigen als
knipmessen, drinken thee op een gecom
pliceerde manier, schikken bloemen en
vermaken zich om de barbaax-se buiten
lander, die zij hebben uitgenodigd en die
bij iedere stap hun etiquette overtreedt.
De vreemdeling weet. misschien dat hij
in een Japans huis zijn schoenen uit moet
doen, maar is onkundig van het feit dat
het losmaken der veters een slag in het
gelaat van de gastheer betekent. De dienst
bode die hem door het sleutelgat van de
badkamer heeft gadegeslagen, stormt bin
nen en rukt hem de zeep uit de hand, die
hij mee in het bad wilde nemen. Men
wast zich in Japan buiten het bad, want
de hele familie moet hetzelfde water ge
bruiken. Die familie verbleekt wanneer
hij later zijn eetstokjes in de rijstkom
laat staan, want zo brengt men een offer
aan de doden. En tenslotte slaat hij het
dolste figuur wanneer de gastvrouwe ein
delijk mag binnentreden en zij zich ter
begroeting in het stof werpt, drie keer
met de neus de grond rakend. Hij krab
belt dan overeind, steekt een hand uit,
stamelt: „Mevrouw, wat ik u bidden mag"
en gunt het gezelschap inmiddels een oer-
komische blik op zijn veel te lange, harige,
witte benen die een halve meter onder
zijn kimono uitsteken.
Mocht het Japannertje spelen zich nog
uitstrekken tot de thee-ceremorxie, dan
raakt de Nederlander, wiens ceremonieel
slechts bestaat uit de zinnen „Nog een kop-
pie?" en „Azzetunieontrieft" geheel van
de kook. Op de „tatami", de Japanse
vloermatten die van room lijken als men
er op loopt, maar van ijzer als men er
op zijn eigen hielen moet zitten, speelt
zich dan een omslachtige consumptiewij-
ze af: kopje aanbieden aan buurman, ex
cuus vx-agen, kopje terugzetten, kopje op
de linker handpalm nemen, kopje kwart
slag draaien, kopje leegdrinken, kopje
links bekijken, kopje x-echts bekijken, kop
je voox-al niet van schrik laten vallen wan
neer men verneemt dat het twintigduizend
gulden waard is. Het effect van de thee-
ceremonie is volgens de Zen-Boeddhisten,
het gevoel van een diepe verbondenheid
met de natuur. Als zoon van een onbe
holpen land, zich tex-ugtrekkend in de vei
lige schelp van spot om het „gedoe" van
anderen, raakt men geneigd vooral het
diepe gevoel van vex-bondenheid met zijn
verkrampte kuitspieren te melden.
Men wil de excursie naar de ziel van
het traditionele Japan al opgeven, maar
dan komt de „saké", de lauwe rijstwijn,
de kuitspieren ontspannen. Men mag er
veel van drinken, in Japan is dronken
schap een verontschuldiging, nooit een
verzwarende omstandigheid.
Men geraakt zo tot een licht-alcoholische
„satori", als men naar huis wandelt door
de kleine straatjes van Kyoto. Onder de
tempels staan de houten huizen van vers
hout, dat naar thee ruikt, van matten, pa
pier en gevlochten bamboe. Die huizen
zijn van een volstx*ekte eenvormigheid,
men bestelt ze bij de timmerman en geeft
alleen de maat op. Er is geen Japans
huis dat fundamenteel van een ander ver
schilt, de vormen zijn perfect en in even
wicht, maar er zijn geen twee Japanse
tuinen hetzelfde. Op twee vierkante meter
sublimeex-t het Japanse individu de natuur:
één boompje, een paar stenen, twee strui
ken, drie bloemen, en ziedaar, heel Japan
staat op een dienblad.
In het harnas van vormen, huis, etiquet
te, Sjinto, de ceremonie van de thee,
schuilt de individueelste anarchie, melan
cholie, de bovenaardse inval, de tuin, de
on-ceremonie van de saké.
Als wij Westerlingen gewervelde dieren
zijn, de ruggegraat van principes en ratio
van binnen uit de houding bepalend, dan
zijn de Japanners schaaldieren. Een pant
ser van vormen omsluit een ziel die daar
binnen alle, daar buiten geen enkele kant
op mag. Dit bedacht hebbende, stapt men
dan in zalige saké-satori in het Kyoto ho
tel dwars door een papieren kamerscherm
en de hotelklex-k buigt en zegt ernstig:
„Het is volstrekt niet uw schuld. U heeft
gedronken".
Een Sjinto-tempel, waarin de Ja
panners met hun goden verkeren
Advertentie
Fanta
GEDEP HANDELSMERK
't smaakt fantastisch
IN NEDERLAND GEBOTTEtD MET TOESTEMMING VAN DE RECHTHEBBENDE J
OP DE GEDEPONEERDE HANDELSMERKEN "FANTA" EN "COCA-COLA*
(Van onze correspondent)
PARIJS. Het manifest van Jean-Paul Sartre, waarin het recht van burger
lijke ongehoorzaamheid en militaire dienstweigering wordt geproclameerd, is in
frappant korte tijd een document geworden dat de binnenlandse politiek van
Frankrijk voor een ruim deel beheerst. Iedereen spreekt erover en neemt een
standpunt pro of contra in, vaardigt tegenmaatregelen uit of ondergaat ze. Op
een handjevol uitzonderingen na, heeft echter niemand dat manifest onder ogen
gehad. Geen enkel periodiek, krant of weekblad, heeft Sartre's tekst in extenso
wagen af te drukken, vanwege de, vandaag helaas al te gerechtvaardigde vrees
dat onmiddellijk ofschoon de censuur officieel in Frankrijk niet bestaat
zijn hele oplage weer in beslag zal worden genomen, (een anonieme hand heeft
ons echter het manifest met de honderdeenentwintig oorspronkelijke namen toe
gezonden). De Franse politie geeft zich inmiddels met nachtelijke invallen nog
veel moeite het centrum of secretariaat van de organisatie die achter deze actie
zou staan op het spoor te komen. Die zetel is intussen echter naar Brussel
verplaatst.
Premier Michel Debré heeft in een zij
ner jongeste redevoeringen die hij in Al
gerije afstak, Sartre's manifest een „mid
delmatig schriftuur" genoemd, geredi
geerd door een „cabotin" ofwel een pot
senmaker. Wij laten die appreciatie gaar
ne voor rekening van de minister-presi
dent die zijn verleden van hartstochte
lijk en soms ietwat demagogisch politiek
polemist nog niet helemaal ontgroeid is.
Maar we verwonderen ons er wél gelijk-
BONN. Ook op de Westduitse middelbare scholen is men van plan de weg naar
het eindexamen (het zogenaamde Abitur) van bepaalde obstakels vrij te maken. Men
doet dit evenwel niet wegens gebrek aan arbeidskrachten maar om het ondemvijs te
verdiepen ten koste van de al te overvloedige leerstof. De overgang naar de universi
teit wordt daardoor vereenvoudigd.
(Van onze correspondent)
Het zogenaamde Abitur van de West
duitse gymnasia die men op Latijn en
Grieks na toch wel eerder met onze h.b.s.
dan met ons gymnasium kan vergelijken
geeft toegang tot de Westduitse univer
siteiten en hogescholen. Een kind met een
basis van vier jaar lagere school kan via
negen gymnasiumklassen het Abitur halen.
Het zit dus van zijn tiende tot en met zijn
negentiende jaar op een gymnasium. Men
wil nu het onderwijs in de achtste en ne
gende klas van het gymnasium beperken
tot negen vakken, waarvan er acht ver
plicht zijn en één door de leerling gekozen
kan worden.
Dit plan, dat met ingang van api-il 1962
zal worden gerealiseerd, heeft ten doel om
in de beide hoogste klassen van de afdeling
„oude talen" onder meer één moderne taal
als verplicht vak te laten vervallen, in de
afdeling „natuux-wetenschappen" vakken
als scheikunde, biologie en geografie nog
slechts als keuzevakken toe te laten. Met
nadruk heeft men verklaard dat het hier
niet om een verlichting van het eindexa
men gaat, eerder zal het een graadje moei
lijker worden. De beperking van het aantal
vakken in de hoogste klassen zal gepaard
gaan met een verdieping in de ovex-blijven-
de vakken. Met wil een punt zetten achter
het hoofdstuk „domweg instampen van
snel te vergeten stof" en het onderwijs
wetenschappelijk verdiepen. Daartoe kort
te men het aantal vex-plichte vakken met
niet minder dan dertig percent in.
tijdig over dat een zo kwalijk schotschrift
in intellectuele kringen zo veel opgang
zou kunnen makgn, en in de politieke ge
lederen zo veel onrust zou hebben weten
te baren.
Men kan Sartre veel dingen verwijten.
Men kan de politieke repercussies, die hij
met zijn explosieve manifest heeft opge
wekt, gevaarlijk achten, óók voor de li
berale beginselen waax-door het werd ge
ïnspireerd. Maar het is moeilijk deze
schex-pzinnige geest te verwijten dat hij
zijn manifest slechts als een knuppel in
het nationale hoendexTiok zou hebben ge
worpen, zonder zich verder over de ge
volgen te bekommex-en.
Over die gevolgen verschilt men in li
berale en linkse kringen intussen nog al
tijd sterk van mening. Geen der officiële
linkse partijen, de communisten, noch de
verenigde socialisten van Depreux en
Mendès-France, noch Mollet's S.F.I.O. of
de radicalen, heeft de inhoud van het ma
nifest dan ook voor zijn rekening durven
nemen, en ook het zo invloedrijke week
blad L'Express had zich al weken gele
den uitgesproken tegen de middelen die
Sartre aanprijs: actieve steun aan de „vij
and", het Algerijnse vrijheidsfront, militai
re dienstweigering en burgerlijke onge
hoorzaamheid.
Die wapens behoren traditioneel dan ook
eerder thuis in het arsenaal der anarchis
ten, en ofschoon Sartre, als filosoof, op
max-xistische wortel stoelt en zich in de
dagelijkse strijd zelden ver van de com
munisten heeft willen verwijderen, liet hij
zich nu toch niet weerhouden een inzicht
en een overtuiging te verdedigen en uit
te dragen waarmee hij zich automatisch
in het linkse kamp scheen 'te zullen moe
ten isoleren. Scheen. In werkelijkheid is
de klap waarmee zijn manifest explodeer
de namelijk zo hard geweest, dat alle link
se partijen en organisaties verplicht wer
den hun klassieke stellingen te herzien.
Weliswaar handhaafden ze hun bezwaren
tegen Sartre's middelen, doch tevens ko
zen ze partij voor hem en zijn medestan
ders toen de regering haar felle en snelle
actie lanceerde tegen de kunstenaars en
intellectuelen die zich aan „opruiing tot
desertie" hadden schuldig gemaakt.
Men moet aannemen dat Sartre met
zijn manifest dit doel ook juist voor ogen
heeft gestaan: een mobilisering en een
activering van de hele linkse en liberale
publieke opinie die door deze schok nu is
wakker geschud om een (zwaardere) dx-uk
op de regering uit te kunnen oefenen. De
px'incipiële vragen inzake de morele toe
laatbaarheid van desertie, ongehoorzaam
heid en „heulen met de vijand" worden
nu als het ware overstemd en overvleu
geld door de noodzaak partij te kiezen
voor of tegen voortzetting van de Alge
rijnse oorlog. Als franc-tireur heeft Sar
tre, langs die weg, een invloed op de
ontwikkeling der politieke geesten uitge
oefend waarvan de gevolgen nog moeilijk
kunnen worden overzien. Doch het provo
cerende en „schandaliserende" element in
zijn manifest heeft vooxiopig tenminste
zijn doel niet gemist. Blijft niettemin ook
hier de vx-aag open of deze middelen door
het doel geheiligd konden worden. Dienst
weigering en principiële ongehoorzaam
heid blijven gevaaxTijke wapens, omdat
de oppositie die ze vandaag gebruikt of
aanbeveelt, er moi'gen zélf door bedreigd
kan worden. Ze kunnen de discipline en
DJAKARTA (Reuter) De Indonesische
regering is van plan Ixet verstrekken van
publikatievergunningen aan kranten op
nieuw ixi beschouwing te nemen, zo heeft
de Indonesische minister yan iVoorlichting,
Maladi, meegedeeld. Hij zei tegen jour
nalisten dat in de toekomst alleen die kran
ten mogen verschijnen, die zich achter de
idealen van president Soekarno, zijn stand
punt over „geleide democratie" en de
huidige grondwet stellen.
Vorige week nam de regering drukper
sen in Djakarta, Bandoeng, Semarang, Soe-
rabaja en Makassar in beslag, waarna
elf kranten en een aantal weekbladen
sloten. De minister zei dat de inbe
slagneming van drukpersen geen gevolgen
voor de kranten behoeft te hebben. De uit—
gevers zijn vrij hun krant elders te laten
drukken.
Advertentie
slecht
horend
Ook de conventionele
hoortoestellen, die
onder de kleren ge
dragen worden, zijn
in de laatste jaren
enorm vooruitgegaan.
Wij bieden u keuze
uit vele merken, w.o.
Aditone, Audium,
Multitone, Philips
en Siemens.
Vraagt gratis brochures
horen zien
4
KONINGSTRAAT M
HAARLEM
TB- 16171
het besef van saamhorigheid later in de
eigen kringen ondermijnen. Ze leggen bo
vendien veelal een te zware verantwoor
delijkheid op de schouders van het indi
vidu.
Daarom werd het manifest dan ook uit
sluitend ondertekend door intellectuelen
en kunstenaars die van nature individua
listen zijn, die liever varen op het kom
pas van het eigen geweten dan volgens
de instructies van een partijbestuur. Het
is inmiddels echter ook een nieuw bewijs
van de verstarring en de stex-ilisex-ing van
het politieke partijwezen in Frankrijk, dat
deze stoot in de richting van een scherper
bewustwording van de problemen, die door
de Algerijnse oorlog aan de orde zijn ge
steld, gegeven moest worden door die „in
dividualisten", die, tengevolge van de re
actie der regex-ing, in de ogen van het
publiek vandaag de rol van martelaren
mogen spelen. Inmiddels heeft namelijk
rechter-commissai'is Jean Perez de direc
teur van de uitgeverij „Editions de Mi-
nuit", Jerome Lindon, in staat van be
schuldiging gesteld. Lindon is de 23ste van
de 121 intellectuelen die Sartre's manifest
ondertekenden. Hij werd gearresteerd bij
een overval door de politie op de kanto-
x-en van drie linkse periodieken.
