Haarlemse première van
Ionesco's Rhinoceros
Ogen uitkijken op filmspektakelstuk „BEN-HUR"
Thalia
TEVREDEN
SHELL
DE GRUYTER
Ed Peters
WAMM 'en/'\
haardolie
Altijd een kassabon voor 10°/o korting.
Nederlandse Comedie
„HEEFT 0QÜSTAN0E GELIJK?"
IK
mmmaWjÈ
het tweede pakje THEE
VOOR HALVE PRIJS
EEN DUBBELTJESREEP
voor 5 cent
Extra vlugk. havermout
VOOR HALVE PRIJS
Adverteert
in dil blad
WOENSDAG 12 OKTOBER 1960
6
Tegen overweg wachter
drie maanden
voorwaardelijk geëist
Raad van vhmo-leraren
veroordeelt wijzigingen
eindexamenregeling
Prov. ziekenhuizen
Patiënten van Medemblik
naar Bakkum
DE DANSERES VAN DE DUIVEL
TERLENKA ROKKEN
500 m. VELOURS DAMAST
GORDIJNSTOF
nu 3.50 p. m.
OOK UW OLIEHAARD spint
DE KEUS VAN
MENSEN DIE
PURE
KWALITEIT
WENSEN!
Bij 1.4,- De Gruyier-ariikelen
Bij elke 2 pakjes margarine of vei
Elk tweede pak
Ruinate
In zijn „Overpeinzingen over het avant-
garde theater" heeft Eugene Ionesco ver
klaard dat ons geestelijk leven wordt be
dreigd door twee gevaren, enerzijds de
„geestelijke aderverkalking van de bur
ger" en anderzijds de „tyrannie van het
politieke regime", alles bijeen dus door
„het conformisme van hoog en van laag,
van links en van rechts, het irrealisme
van de systemen met hun vastgeroeste
conventies". En hij vraagt zich af of de
kunst niet de bevrijding zou kunnen zijn,
„het opnieuw leren van een vrijheid die
wij ontwend zijn".
Deze uitspraak levert in zekere zin de
sleutel tot Ionesco's toneelspel „R h i n o-
c e r o s", een sleutel die men weliswaar
niet nodig heeft om de betekenis en de
strekking van het stuk te begrijpen, maar
die dienstig kan zijn voor hen die willen
doorgronden wat Ionesco ertoe gedreven
heeft, een stuk met deze strekking en in
deze vorm te schrijven. De auteur wil niet
alleen het conformisme in de maatschap
pij en in het individu bestrijden, maar ook
het conformisme in de kunstvorm die hij
als middel daartoe gebruikt, een reden
waarom hij ook het vasthouden aan de
waarschijnlijkheid („die men niet moet
verwarren met de waarheid", zoals hij
zegt) overbodig en zelfs ongewenst vindt
Ionesco wil ons de waarheid, zijn
waarheid, laten zien en gaat daarbij zo
grondig te werk dat hij voor onze ogen
die waarheid als 't ware binnenste-buiten
keert. In het geval van „Rhinoceros" gaat
het hem erom, de kuddegeest van de
mensheid op grotesk-huiveringwekkende
wijze te openbaren, en ten einde ons dui
delijk te maken wat hij met „kuddegeest"
bedoelt houdt hij ons niet zachtzinnig een
kudde schapen voor, maar om toch
vooral geen enkel misverstand te wekken,
om ons vooral héél goed wakker te schud
den duwt hij ons hardhandig met onze
neus boven op een kudde rhinocerossen.
„Zo zijn jullie!", schreeuwt hij ons toe.
En hij schreeuwt niet ten onrechte, want
in onze tijd moet men veel lawaai maken
om door de massa te worden gehoord.
Zijn een-akter „De kale zangeres", enige
jaren geleden in ons land vertoond, heeft
Ionesco een „anti-pièce" genoemd, daar-
mee duidelijk makend hoe hij dacht over
de toneelconversatie in een traditioneel
stuk. Zo zou men kunnen zeggen dat hij
in zijn nieuwe stuk alle ideologieën aan
de kaak stelt door het creëren van een
„anti-ideologie", de volkomen leegte, de
volstrekte geestelijke afstomping, de „rhi-
noceritis", zoals ze in het stuk wordt ge
noemd, maar die misschien nog duidelij
ker kon worden bestempeld als „het rhi-
nocerisme", de vrijwillige vereenzelviging
met de meest brute, meest verdierlijkte
en verwilderde schepselen. Het is niet
minder dan geniaal, dat Ionesco er in
slaagt, ons dat afgrijselijke beeld voor
ogen te houden en ons van de lugubere
waarheid ervan te doordringen, terwijl hij
ons niettemin voortdurend laat lachen!
Laat lachen om de dwaze, domme, ver
blinde mensen die wij zelf zijn, laat
lachen tot kort voor het slot, wanneer
zijn „held" Bérenger, het kleine burger
mannetje dat bijna ondanks zichzelf als
enige de moed opbrengt, individualist te
blijven en de epidemie van de kuddegeest
te weerstaan, eenzaam in zijn door rhi
nocerossen belegerde kamer blijft uitroe
pen: „Ik capituleer niet! Ik capituleer
niet!" Dan pas beheerst Ionesco's bittere
Voor schuld aan dodelijk ongeluk
Toen op 2 november 1959 de 44-jarige
vertegenwoordiger H. van IJ. uit Arnhem
in Rheden met zijn auto een overweg
waarvan de bomen niet gesloten waren,
wilde oversteken, werd hij door een trein
uit de richting Arnhem aangereden en op
slag gedood. De 51-jarige overwegwachter
D. L. van R. uit Rheden moest zich nu
voor de rechtbank in Arnhem verantwoor
den wegens het niet sluiten van de spoor
wegbomen. De officier van Justitie mr. J.
van IJsendoorn eiste drie maanden voor
waardelijke gevangenisstraf met een
proeftijd van twee jaar.
De overwegwachter die een „ontevre
denheidsbetuiging" heeft ontvangen van de
Spoorwegen en inmiddels is overgeplaatst
naar het station in Arnhem, beriep zich
er op dat het belsignaal dat steeds het
naderen van een trein aankondigt dit keer
achterwege was gebleven. Tevoren was er
al een kleine storing opgetreden, doch een
monteur had de installatie nagezien en
vier treinen waren gepasseerd zonder dat
het signaal had gehaperd. Toen de vijfde
trein naderde had het signaal echter niet
ernst, volkomen het toneel en die kreet
krijgt de betekenis van een obsederende
oproep tot zelfbezinning, tot verzet tegen
het anti-individualisme, tegen de anti
geest.
Het publiek, dat gisteravond in de Haar
lemse Stadsschouwburg de vertoning van
„Rhinoceros" door de Nederlandse Come
die heeft gezien, zal niet licht de creatie
vergeten die Johan Walhain van deze
„laatste individualist", die in de strijd met
zichzelf en zijn omgeving ver boven zijn
eenvoudige burgerlijkheid uitgroeit, heeft
gemaakt. Ondanks een hinderlijke hees
heid speelde Walhain met een bewogen
heid, waarin niets theatraals was en die
juist daardoor diep ontroerend werkte.
Zijn tegenspeler, Paul Meyer, was fasci
nerend in zijn overgang van mens naar
dier, een overgang die hij al in het eerste
bedrijf, als de man die zich op een haast
bovenmenselijk 'voetstuk probeert te plaat
sen, goed liet voorvoelen. In een kleinere
rol excelleerde Dick Swidde als de opstan
dige kantoorbediende die, uit louter non-
conformisme, op zijn manier toch confor
mist is. En Guus Oster maakte een prach
tig type van de „streber", die de epide
mie met „begrip en humor" meent te
moeten beschouwen. Nienke Sikkema was,
met name in het laatste bedrijf, helaas
in 't geheel niet opgewassen tegen de
moeilijke, want veel meer nuancering
vereisende rol van het meisje dat bijna
tot het einde aan de kant van Bérenger
blijft staan. De vele kleine rollen waren
in het algemeen goed bezet; vooral de
dialogen tussen Pierre Myin en Bert van
der Linden waren amusant. Henk Rigters
had de vertoning kundig en in 't. bij
zonder in de eerste helft met onholland
se vlotheid geregisseerd.
Simon Koster
De raad van leraren bij het v h m o
heeft eén telegram gestuurd aan staats
secretaris G. Stubenrouch van O K en W
over de wijzigingen in de eindexamenrege
lingen voor het gymnasium en de H B S.
Tegen een aantal van deze wijzigingen
meent de raad zwaai-wegende bezwaren
te moeten aanvoeren. De wijze waarop
wordt vastgesteld in welke vakken en on
derdelen iemand zal worden geëxamineerd
heeft tengevolge dat het van een toevals
factor gaat afhangen, of ophalen van een
onvoldoende al of niet mogelijk is. Het is
onaanvaardbaar, dat bewust een toevals
factor wordt ingevoerd die oorzaak kan
worden van het niet-slagen van een kan
didaat.
Het feit dat zo lang van te voren bekend
is in welke vakken of onderdelen iemand
zal worden geëxamineerd, zal een ongun
stige invloed uitoefenen op het onderwijs,
de studie en de kandidaten.
De wijzigingen in de regeling der verleng
de examens betekenen 'n diepgaand" ingrij
pen in het bestaande systeem van zo prin
cipiële aard, dat ze bezwaarlijk kunnen
worden ingevoerd bij wijze van noodmaat
regel, aldus de raad van leraren.
De raad is van oordeel dat door de
nieuwe regeling de eindexamens moeilij
ker en riskanter zijn geworden en meent
dat de nieuwe regeling ver uitgaat boven
het gestelde doel. De raad verwacht van
deze regeling zo ernstige moeilijkheden
dat hij er bij de minister op aandringt de
intrekking van de betrokken koninklijke
besluiten te bevorderen.
geklonken en de overwegwachter had te
laat gereageerd.
De officier zei dat de omstandigheden
inderdaad schuldverminderend mogen
worden geacht, maar het falen van een
beveiligingssysteem ontslaat de overweg
wachter niet van zijn plichten ten aanzien
van de door hgm te waarborgen veilig
heid. De weigering van het belsignaal
kort te voren had hem moeten inscher
pen dat hij niet op dit signaal mocht ver
trouwen. Hij had nog altijd het lichtsig
naal en de dienstregeling. Hij was er van
op de hoogte dat er op dat tijdstip een
trein zou passeren.
De raadsman mr. A. H. Trijbits stelde
dat hier geen sprake kan zijn van dooi
de wet strafbaar gestelde grove schuld.
Zeven jaar lang heeft deze spoorwegman
vertrouwd op het belsignaal en het had
hem nimmer in de steek gelaten. Na de
reparatie dacht de overwegwachter weer
voor de volle honderd percent op het sig
naal te mogen rekenen.
Uitspraak op 25 oktober.
De overbrenging van de patiënten in het
Provinciaal Ziekenhuis te Medemblik
naar „Duinenbosch" te Bakkum gaat met
meer moeilijkheden gepaard en verloopt
trager dan Gedeputeerde Staten van
Noordholland wensen, aldus hebben zij
aan de Provinciale Staten meegedeeld.
Zoals bekend is zal het ziekenhuis in Me
demblik worden gesloten. Een ernstige
tegenslag is dat thans nog steeds geen be
slissing is gevallen omtrent de bouw van
een aantal woningen door de woningbouw
vereniging „Goed wonen" te Castricum
voor het over te plaatsen personeel. Ge
deputeerde Staten zijn van oordeel, dat de
overpiaatsing van patiënten toch zo veel
mogehjk moet worden bevorderd en dat
ook rndien de woningbouw verdere ver
traging ondervindt ernstig moet worden
overwogen zo mogelijk een aantal patiën
ten uit Medemblik over te plaatsen, zij het
dan zo nodig naar de nog niet gerestau
reerde paviljoens van hét ziekenhuis Duin
enbosch.
Aantal patiënten in Santpoort
loop terug
In de ontwerp-begroting van het pro
vinciaal ziekenhuis nabij Santpoort voor
het jaar 1961 delen Gedeputeerde Staten
mee. dat het gemiddeld aantal patiënten
in het eerste halfjaar van 1960 terugliep
en 1256 bedroeg; de raming was 1300 en
voor .961 gaat men uit van een gezetting
van 1250.
Vermoedelijk zal in het komende jaar
een bedrag van 2.000.000 nodig zijn voor
de voortzetting van de bouw van een op
name-paviljoen. Daarna zal nog 1.940.000
voor dit werk beschikbaar moetpn komen.
Voortgegaan zal worden met de restau
ratie van de afdeling „dames oude gedeel
te rechts". Begonnen zal worden met de
eerste en tweede klas afdelingen, die voor
aan in het zogenaamde oude gedeelte zijn
gelegen. Deze afdelingen tellen in totaal
nominaal 170 patiënten. Verwacht wordt
dat de totale kosten per bed zullen liggen
op omstreeks 5.000 of in totaal 850.000.
Voor de ombouw van de koleninstallatie
op het stoken van olie, met gelijktijdige
vervanging van drie ketels en uitbreiding
van de ketelcapaciteit vragen Gedeputeer
de Staten een badrag van 600.000 ter be
schikking te stellen.
HET IS EEN TIJD LANG mode ge
weest wanneer de filmrecensent zich on
bedaarlijk vrolijk maakte over cinemato
grafische producties van Hollywood. Dat
gebeurde dan, wanneer Hollywood met
veel tam-tam een film aankondigde, die
geacht diende te worden het grootste
kunstwerk aller tijden^ te zijn. Meestal
bleek het het grootste prul. Langzamer
hand is de filmrecensent dit soort lachen
verleerd. Het is even goedkoop een „kra-
kerd" te geven van een film, die dooi
de reclame wordt geadverteerd als over
weldigend en onovertroffen, als die re
clame het is. Zo zou men zich ook vrolijk
kunnen maken om de film „Ben-Hur"
onlangs in Nederlandse première gegaan
wanneer men de lawines papier be
schouwt, die aan het aanprijzen van dit
stuk cinematografie zijn gewijd. De su
perlatieven donderen op u af. Maar wat
geeft het? Geen mens wordt erdoor weer
houden toch naar die film te gaan. Op
de keeper beschouwd heeft hij nog gelijk
ook, want er zijn een aantal minuten film
in te bewonderen, die ik eerlijk gezegd
niet had willen missen. En daar zijn we
nu waar we wezen willen Wie die hele
papierlawine terzijde schuift en de re
clame nu eens even vergeet, komt bij
zijn beoordeling van de film „Ben-Hur"
alleen voor de vraag te staan welke
maatstaf hij moet hanteren voor welk gen
re. Is de roman soms een literair mees
terwerk? Geen zinnig mens haalt het in
zijn hoofd dat te beweren en toch zou ik
liegen wanneer ik zou zeggen dat ik die
roman niet met interesse had gelezen.
Welnu: uit de aard van het gegeven valt
af te leiden dat de film „Ben-Hur" moei
lijk kunstzinniger kan zijn dan de roman.
Slechts twee hoogtepunten van zeer spec
taculaire aard, die ook in het boek een
identieke reconstrucie van veel spanning
en historische entourage zijn, vormen
voor de film stof naar de eigen aard van
het medium: de zeeslag der Romeinse
galeien tegen de Macedonische zeerovers
en de wagenrennen in het circus van
Jeruzalem, waar Ben-Hur zijn grote ri
vaal Messala in een gevecht op leven en
dood ontmoet. Die twee hoogtepunten van
het boek zijn de mooiste en fantastisch
gefilmde passages uit de film, waarmee
regisseur William Wyler zijn niet gering
talent volledig kan ontplooien. Voor het
overige levert hij een film af, die gemaakt
is volgens het beproefde procédé, tech
nisch af en dramatsich netjes zonder
grootse bezieling. Maar Wyler gaat toch
niet over de schreef, hij maakt geen mis
baksel van een film, hij maakt een kijk
spel met de nadruk op de eerste letter
greep. Ik zou niet weten waarom ik mij
daarover vrolijk zou maken, al zie ik de
opgelegde sentimentaliteit en de trucjes,
die echte ontroering moeten suggereren,
niet over het hoofd. Ik zal de eerste zijn
om te erkennen, dat deze film nergens
ontroert, dat de scènes, die op de lijdens
weg en kruisiging van Christus betrekking
hebben, naar mijn smaakt veel te veel
zijn uitgesponnen om de bioscoopbezoeker
te weerhouden een sigaret op te steken,
maar anderzijds staat daar de eerlijke
poging tegenover om met de vereiste
eerbied een historische reconstructie te
geven, die in het totaal van het verfilmde
verhaal niet detoneert. Zo is het eigenlijk
met de film „Ben-Hur" in haar geheel:
zij detoneert niet. Voor de grote massa
der bioscoopbezoekers, die nu eens een
interessant kijkspel willen gadeslaan, heeft
„Ben-Hur" genoeg aantrekkelijks om te
boeien. Maar men moet de film accepte
ren naar haar genre en men moet er ook
een donderend geluidsvolume voor kunnen
verdragen zonder welke dit soort films
klaarblijkelijk niet imponerend genoeg
zijn.
P. W. Franse
het theater met de beste films
DONDERDAG a.s. 8 uur, in één speciale voorstelling
BRIGITTE BARDOT in
in KLEUREN
Een man wordt tot speelbal in de handen vaneen
verleideliike vrouw
HARTSTOCHT EN BEGEERTE ONDER DE
GLOEIENDE ZON VAN SPANJE. 18 j.
Zaterdag 15 okt., 8 u. - „DE HAAGSCHE COMEDIE'
Blijsp. v. Somerset Maugham. Regie: Paul Steenbergen
met Annie de Lange, Georg. Hagedoorn, Fr. v. d.
Lingen, Gijsb. Tersteeg, Anne-Marie Heyligers e.a.
Normale prijzen. Coupons geldig. Voorverkoop vanaf
donderdag van 10 tot 15 uur. Telefonisch na 12 uur.
Gr. Houtstr. 12,
Haarlem
Breestraat 38,
Beverwijk
van 7.50
120 breed, in de kleuren: goud, grijs, groen,
rood en geel.
Morgen op de markt by
iMii
van tevredenheid en
laat u delen in zijn
weldadige warmte als
u hem verwent met
„SHELL" haardolie PK
de beste en zuiverste
brandstof, die u kunt laten
thuisbezorgen
Onderstaande leverancier van
garandeert u prima service en stipte aflevering:
IJMUIDEN: KI. de Boer, Trawlerkade 39, tel. 4766
Mocht hierboven geen „SHELL" PK-detaillist in uw omgeving zijn genoemd, belt of schrijft u dan
even Shell Nederland Verkoopmaatschappij N.V., 's-Gravenhage. Telefoon 18.34.00, toestel 367.
i
,-T»
Elke thee die U wenst ook theezakjes
Bij f.8,- aankoop kunt U twéémaal profiteren,
enz. Een prachtige aanbieding!
(extra margarine uitgezonderd)
Neem zoveel pakjes als U maar wilt
en profiteer etke keer
Dubbeltjesrepen zijn er in melk en puur.
Het wordt nu weer tijd voor een extra stevig
ontbijt Niets Is er gezonder dan havermout
vóór school of werk. Deze havermout Is in
één minuut gaar
het Snoepje van de Week voor
slechts 15 cent bij aankoop
van f 4,- De Gruyter-artikelen.
Ook bij de weekreclames
Deze aanbiedingen zijn geldig van
12 t/m 18 oktober 1960
601012
/oek.T U
EEN PAKHUI^
0
