ENGELAND VAN BUITEN GEZIEN
Atlantische Oceaan bakermat van
alle beruchte oceaandepressies
„DE BRONNEN DER TWINTIGSTE EEUW
ZATERDAG 19 NOVEMBER 1960
Erbij
PAGINA DRIE
S. M.
EXPOSITIE IN PARIJS VAN DE RAAD VAN EUROPA
DE UNICEF-nieuwjaarskaarten zijn er
weer. Vorig jaar werden er veertien mil
joen verkocht wat de Unicef, het Kinder
fonds van de Verenigde Naties, een netto
winst van 3 miljoen opleverde, voldoen
de om gedurende elf dagen het Unicef-
werk over de gehele wereld te bekosti
gen. In Nederland werden vorig jaar
425.000 kaarten verkocht, een record dat
dit jaar wellicht gebroken zal worden,
nu wederom kunstenaars van grote naam
ontwerpen aan de Unicef hebben ge
schonken: Chagall, Zabransky. Alois Ca-
rigiel, Ted de Grazia en Rufino Tamayo.
De kaarten worden verkocht in doosjes
van tien stuks met enveloppen: per doosje
4.(Unicef, Molenstr. 15 a, Den Haag).
Hierby reprodukties vam Los Ninos van
Ted. de Grazia uit Arizona, „Het lelijke
jonge eendje" van de Tsjech Zabransky en
„Sinterklaas" van dezelfde kunstenaar.
ER ZIJN OMSTANDIGHEDEN die deze
depressie-ontwikkeling sterk in de hand
werken, namelijk wanneer het bekende
Azorenhogedrukgebied zijn plaats heeft
ingenomen en ook boven Groenland de
luchtdruk hoog is. Beide „maxima" stuwen
lucht naar het midden van de Oceaan en
wel koude lucht van Groenland en warme
lucht van het zeegebied westelijk van de
Azoren. Boven de Oceaan ontwikkelt zich
dan een zogenaamde „westcirculatie" met
vooral in de bovenlucht zeer sterke win
den, niet zelden boven de '200 kilometer
per uur, waarmee de depressies aan de
lopende band naar West-Europa trekken.
Hun snelheid haalt in sommige gevallen
de 100 kilometer per uur.
Komt de stormdepressie uit de richting
van de Golf van Biskaje, dan gaat dit
meestal met een zuider- tot zuidwester
storm gepaard. Komt de depressie via
Schotland naar de Noordzee dan is de
storm westelijk van richting en wanneer
de depressie via IJsland naar de Noordzee
duikt dan zijn noordwesterstormen te ver
wachten die voor ons land over het alge
meen het meest gevaarlijk zijn doordat het
water van de Noordzee dan tot gevaar
lijke hoogte kan worden opgestuwd.
DAT DE DEPRESSIES in de herfst, de
winter en in het voorjaar het meest actief
zijn komt doordat de temperatuurverschil
len dan vaak veel groter zijn boven de
Oceaan dan in de zomer. In het laatst ge
noemde seizoen heeft de zon een hoge
stand en stijgt ook het kwik op IJsland,
Zuid-Groenland en Canada soms tot een
hoge waarde. In deze tijd van het jaar be
draagt het temperatuurverschil tussen bij
voorbeeld de Azoren en de zuidpunt van
Groenland dikwijls 20 tot 30 graden.
Het is met deze Oceaandepressies vaak
zo gesteld dat wanneer de eerste (moeder
depressie) is gepasseerd er dikwijls een
stroom van nieuwe depressies volgt. Een
dergelijke periode duurt vaak een of twee
weken maar kan in sommige gevallen ook
het beeld van een hele zomer of herfst
kenmerken. Vooral in het begin van deze
maand hebben wij weer met enkele flinke
oceaandepressies kennis gemaakt.
Vreemd is echter dat tijdens de zeer
slechte zomer van 1954 ons iedereen wist
te vertellen dat de atoom- en H-bomproe-
ven de oorzaak van het slechte weer wa
ren. De afgelopen- zomer en ook deze
herfst is minstens even slecht maar over
de atoombom wordt niet meer gepraat. En
de depressies zijn nog even actief.
DEZE TWEE TOTAAL verschillende
luchtmassa's, verschillend in temperatuur,
in zwaarte en in vochtigheid, verdragen
elkaar niet en het draait dan ook prompt,
als wij het zo mogen stellen, op ruzie uit.
De koude lucht uit het noorden is zwaar
der en tilt de warme lucht uit het zuiden
op, welk proces de inleiding is van een
golfbeweging in het front dat deze twee
machten van elkaar scheidt. De gevolgen
hiervan zijn dat de luchtdruk bij de ont
stane „golf" in het front sterk gaat dalen.
Binnen enkele uren is vaak al een afzon-
Onze tuin- en kamerplanten
humanisme. Ander boeiend en karakteris
tiek aspect dezer kunstenaars waarop de
aapdacht wordt gericht hun universali
teit. De componist Debussy was ook een
prozaïst van minstens even grote beel-
dingskracht, en van die andere kapitale
toondichtex-, Schönberg, alsmede van de
dramaturg Strindbei-g, hangen hier schil-
dei-ijen die de nabijheid der doeken van de
schilders-van-professie over het algemeen
best verdragen kunnen. En dat zijn er met
de Noor Miinch, de Nederlanders Sluyters,
Wouters, Toorop, de Belgen Van de Woes-
tijne en Evenepoel, die hier nog weinig
bekendheid genieten, in het bijzonder voor
de Franse bezoekers nog ware ontdek
kingen te doen.
HET IS EEN BELANGRIJKE en zeld
zaam levendige manifestatie geworden
waaruit Europa heel wat vitaler, actueler
en volgroeider naar voren treedt dan we
en we zeggen het niet om op de pia
nist te schieten want hij doet zeker zijn
best in de Raad van Straatsburg tot
dusver ooit hebben beleefd.
Tradescantia virginiana wordt vrijwel
steeds de eendagsbloem genoemd en dat
zal u misschien een beetje afschrikken;
de bloemen die maar één dag bloeien staan
over het algemeen niet zo heel erg in
de geur. Toch behoeft men het aanplanten
daarom niet te laten; er komen elke dag
zo veel nieuwe bloemen dat deze rijk,
bloeiende vaste plant de hele zomer door
vol mooie blauwe bloemen zit. Er zijn
ook soorten met witte en met purperkleu
rige bloemen, doch de blauwe zijn wel
het mooist.
Deze vaste plant kan men nu nog wel
bestellen en direct na ontvangst kan ze
dan op de voor haar bestemde plaats ge
poot worden; ze verlangt wel een goed
vochtgevende grondsoort en het is nuttig
om wat oude mest door de grond heen
te spitten, doch indien de grond voldoen
de humus bevat kan men ook heel goe
de resultaten bereiken met de bekende
tuin- en gazonkorrelmest. Deze Tradescan
tia doet het vooral goed bij een regeton
of bij een poortje of aan de voet van een
stenen trapje en ook als solitair in het ga
zon zullen een drietal planten het heel
goed doen.
G. Kromdijk
voornaamste etappes dus al eerder waren belicht. In het
tijdvak 1884 tot 1914, waaruit de geëxposeerde schilde
rijen en andere kunstvoorwerpen stammen, ontsprongen
inderdaad de meeste stromingen die de schilderkunst
vandaag nog steeds beheersen, en zo is dan dus tevens
de schakel met het heden gelegd. Het is de directeur van
het Parijse Museum der Moderne Kunst, cle schrijver-
essayist Jean Caussou, die behalve als gastheer ook nog
optreedt als de voornaamste organisator van de expositie,
waaraan verder de belangrijkste museumdirecteuren en
collectioneurs van Europa hun medewerking verleenden.
JEAN CASSOU heeft het ondex-wex-p met
deskundigheid, veelzijdigheid en humor
behandeld. Ook met humor: de collectie
werd op vele plekken met sui-realistische
gx-apjes gekruid waarvan direct bij de en
tree al met een imitatie van het lelijkste
meti'o-station waarmee de negentiende
eeuw Pai'ijs heeft opgescheept, van Mont-
parnasse dat Cassou als de bakei-mat
van de modei-ne kunst beschouwt een
toepasselijk voox-beeid wordt gegeven. Het
jaar 1884 koos Cassou als stax-tpunt voor
de moderne kunst, omdat toen de eerste
salon der onafhankelijken in Parijs ge
opend werd waar figux-en als Seurat, Tou
louse-Lautrec, Cézanne, Gauguin en Van
Gogh die hier allemaal met doeken ver-
tegenwoordigd zijn het impx-essionisme
als beginsel uitluidden, en de vei-schillende
tendenzen en sti-omingen aankondigden die
men hier verder in hun grote lijnen volgen
kan. Het tijdperk dat hier wordt over-
schouwd werd, in de ogen van Cassou, aan
de andere zijde afgepaald door het jaar
1914, de eei'ste wereldoox-log die de „actus
ti'agicus" was waai-door ook de ontwikke
ling van de kunst ogenschijnlijk voox-lopig
onderbroken werd. De haarden van mo
derne kunst Montparnasse, Montmax-tre,
München, Berlijn werden voor een deel
vernietigd of althans gedoofd omdat de lei
dende kunstenaars ook de lasten voor het
vadex-land te dragen kregen om er in som
mige gevallen Marc, Raymond Du-
champ-Villon, Apollinaire aan be
zweken. Doch tijdens die massaslachting
drongen de gedachten en opvattingen dier
stromingen niettemin ver door in de gees
ten en de mentaliteit van een generatie en
zo ontstond er een stijl van het kubisme
bijvoox-beeld die ook de architectuur en
de industriële vormgeving sterk beïnvloe
den. Andere uitingen van dezelfde evolutie
zijn de stijlgroep, met Mondriaan in Neder
land, het Bauhaus in Duitsland, het Rus
sische constx-uctivisme, het futurisme in
Italië.
JEAN CASSOU HEEFT, zich refererend
aan de Europa-raad die deze grootse expo
sitie patx-oneert, in plaats van de onder
linge vex-schillen der nationale richtingen
Bocconi: bewegingsvorm in de ruimte
(1913) (links). Daarnaast: „La Luxure", een
plastiek in hout van Gauguin uit 1890,
waarmee de schilder zich kennen deed als
een der vaders der moderne beeldhouw
kunst.
De Antwerpenaar Henri Evenepoel
schilderde in 1897 zijn nicht Louise als
„Dame met de witte hoed".
en stromingen te belichten of te onder
strepen, vooral gezocht naar de bindingen
ener algemene en Eui'opese idee die deze
dertig jaren toen de nieuwe tijd geboren
werd domineex-de. En het is dan ook niet
uit lokaal-patriotisme dat hij Parijs in het
centx'um van zijn expositie plaatste, want
ontegenzeggelijk bevond zich hier in de
kosmopolitische artiestenkringen speciaal
van Montpax-nasse en haar stamkroeg de
Döme, de smeltkroes waarin de nieuwe
stijl gebrouwen werd. En van al die fi
guren die aan de synthese hebben bijge-
dx-agen ziet men hier schilderijen hangen
of sculptures staan: Vuillard, Derain, Vla-
minck, Van Dongen, Dufy, Picasso, Gris,
Léger, Braque, Chagall, Lipchitz, Zadkine,
Modigliani, Brancusi, Kupka.
DE SLEUTEL die toegang vexdeent tot
deze bi'onnen der twintigste eeuw heet
dus inderdaad: kosmopolitisme, een begrip
dat later in veel kwadere reuk kwam te
staan, doch dat hier in zijn culturele be
tekenis van „supra-nationaal" wordt op
gevat. De kunstenaax-s zijn de politici dus
ook hier weer zo'n kleine halve eeuw
vooruit geweest, en misschien mag aan het
patx-onage van de Europese Raad zelfs wel
een bewuste symbolische betekenis worden
toegekend. Als cultuur-filosoof, en niet
slechts in zijn specialiteit van expert der
moderne schilderkunst, heeft Cassou zijn
blik in vele en verre richtingen doen ver
wijlen, en zo werden hier naast gebruiks
voorwerpen, meubels en affiches ook nog
de belangrijkste litteraire tijdschxdften uit
die dagen uitgestald, zoals de Revue Blan
che waarin bijdragen worden aangetroffen
van Nietzsche, Strindberg, Tolstoi, Mallar-
mé, Leon Blum, Debussy, André Gide en
talloze andere paladijnen van het Europese
HET BOEK dat Timothy O'Keefe ver
zorgd heeft onder de titel „Alienation" is
samengesteld uit bijdragen door jonge
schrijvex-s uit verschillende delen van het
Britse Gemenebest, die in Engeland wonen
of gewoond hebben. Het onder-werp waar
zij over moesten schrijven was wat hun
naar Engeland gevoex-d heeft en vervol
gens, naar de titel te oordelen, moesten zij
ook uitleggen in hoeverre zij zich ver
vreemd voelen van hun geboortelanden en
toch ook weer vreemd in Engeland.
Het is maar half gelukt om daar een
samenhangend boek van te maken. De
lectuur ex-van geeft geen algemene indruk
van de beschavingsproblemen van de jon
ge schx-ijvers in het Gemenebest. Het is
wel geschikt om nog eens beter te doen be
grijpen hoe direct de invloed van de En
gelse beschaving is in allex-lei delen van de
wereld, maar de toepasselijkheid van het be
grip vervx-eemding of van enig ander red
dend woord blijft twijfelachtig. Sommige
van de medewerkers hebben het voorna
melijk over de landen die zij verlaten heb
ben, en lijken naar Engeland gekomen te
zijn nxet om een gedefinieerd probleem op
te lossen, maar alleen omdat het voor hen
de natuurlijke keus was uit de Europese
landen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij
Murray Sayle, die met een paar ideeën
over Engeland pas aankomt nadat hij een
zo troosteloze voorstelling gegeven heeft
van zijn geboorteland Austx-alië dat alleen
nog een ware desperado zijn reis in omge
keerde richting zou willen maken. Het is
ook zo bij de Indiër Victor Anant, die een
korte analyse levert van de cultuur van
zijn gebooi'teland voordat hij als reden om
naar Engeland te komen opgeeft een ver
langen om van de vervreemding op twee
manieren te px-ofiteren: ten eerste door als
reddeloos gespletene in Engeland algemeen
medeleven te genieten, ten tweede door
aan de spanning die tussen zijn gesplitste
helften moet ontstaan, een nieuwe visie te
ontlenen.
Het tekort van de vervreemding als
inspix-erend idee voor deze verzameling
wordt het best aangegeven door de Zuid-
afx-ikaan Dan Jacobson, wanneer hij
schrijft dat hij zich wel eens vervreemd
voelt maar aanneemt dat iedereen daar
last van heeft op zijn tijd. Het is alweer te
gewoon geworden. Iedereen weet dat wij
ons niet zomaar thuis voelen in eikaars
landen, zelfs al spreken wij eikaars talen.
Wie de ondex-vinding ei-van wil ophelde
ren, moet meer in de trant van de persoon
lijke bekentenis gaan werken dan de mede
werkers aan deze sociale documentatie
genegen zijn te doen; wie er iets aan wil
veranderen, moet een sterker geloof be
zitten in de geldigheid van zo'n begrip
dan zij aan den dag leggen. Anders blijft
het bij een bevestiging van een algemeen
ex-kende Engelse zwakte, schuwheid tegen
over vreemdelingen, en bij voox-komende
gelegenheden rassenvooi-oordeel. De West
afrikaan Abioseh Nicol is een van degenen
die met dat vooroordeel te maken gehad
heeft; de Westindiër Merrill Ferguson
heeft er nog iets meer over te zeggen, maar
bij hem is het interessantste toch ook weer
wat hij vertelt over toestanden in zijn
eigen land die tot emigratie aanzetten (zo
als het matriarchaat dat overgebleven is
uit de slaventijd, toen vadex-s vaak afzon
derlijk verkocht werden, en dat jongens
belet om een mannenleven te leiden). Zo
ziet dit boek, al staan er enige wetens
waardigheden in en een paar goed ge
schreven stukken, er uit als een nummer
van een tijdschrift waarvan alle medewer
kers toevallig over ongeveer hetzelfde on
derwerp geschreven hebben.
WAT ER NA DIT BOEK het eerst op
valt aan de Four Absentees van Rayner
Heppenstall, is de verlegen of opzettelijk-
koude toon waarin het geschreven is, het
uiterste tegenovergestelde van de nogal
eens ovex-dadigde generositeit in de stijl
van de jonge schrijvers van het Gemene
best. Daar is dit overigens ook niet een
erg bevredigend boek mee geworden, voor
zover de lezer niet een veelvraat is van
bijzondex-heden over aanzienlijke Engelsen
van onze eeuw. De dichter Dylan Thomas
en de schrijver George Orwell zullen
waarschijnlijk het best geschikt zijn om de
belangstelling van de buitenlandse lezer
te wekken; de beeldhouwer Eric Gill en
de criticus en onwerper van levensleren
Middleton Murry, wiens eerste vrouw
Kaherine Mansfield was, zijn het mis
schien minder. De herinneringen die Hep
penstall aan hen heeft vertelt hij op de
zelfde manier: in het verband van zijn
eigen leven, zodat hij zich af en toe moet
verontschuldigen over al de aandacht die
hij gedwongen is op zichzelf te richten.
Wie niet al een beetje op de hoogte is van
de biografieën van Murry en Gill, heeft er
niet veel aan. Om deze onderneming te
doen slagen als iets anders dan een „bij
drage aan de kennis vanhad Hep
penstall over een groter beeldend vermo
gen moeten beschikken, waarmee hij iede
re kleine bijzonderheid de wereld zou doen
vertolken zoals een waterdruppel gezegd
wordt het te doen. Wie zich door zijn stijl
niet laat ontmoedigen, zal ook nu nog wel
een paar van zulke bijzondex-heden vinden,
maar r.iet genoeg.
„Alienation", McGibbon Kee, Londen.
„Four absentees",. Barrie Rockcliff, Londen.
(Van onze weerkundige medewerker)
DANK ZIJ DE DAGELIJKSE weerberichten die via kranten, radio en televisie
dagelijks onze huiskamer binnenkomen, weet een ieder over „depressies" mee te pra
ten. De zeer velen die dagelijks in hun werk of alleen maar tijdens hun vakantie met
het weer te maken hebben, gaan al een stapje verder en weten u ook al te vertéllen
of het een Oceaandepressie, een IJslanddepressie of een depressie uit de Golf van
Biskaje is die op ons afkomt. Over het algemeen moet men weerkundigen niet te
vaak vragenwaarom, daar een antwoord in veel gevallen ontwijkend moet zijn
doordat zich in de atmosfeer nog te veel processen voordoen waarvan men het „waar
om" niet kent. Toch is er op de vraag „Hoe ontstaan de depressies?" over het alge
meen een duidelijker antwoord te geven dan op de vraag „waar komen plotseling
die hogedrukgebied.cnvandaan?"
IN DE METEORO
LOGIE is er een
keur van depressies.
In feite kenmerken
zij zich alelmaal door
een gebied met lage
luchtdruk en het
centrum daarvan (de
kern) wordt de de
pressiekern genoemd.
Zo kunnen er de
pressies naar ons
iand komen uit de
richting van Dene
marken (de „Skager-
Rakdepressies") maar
de meeste depressies,
althans van enig for
maat compleet met
brede regenzones,
stormwind en ge
volgd door gure bui
en, komen van de
Oceaan. Soms berei
ken ze de Noordzee
via een zeer duide-
(Van onze correspondent)
PARIJS. Wanneer de Raad van Europa die in Straats
burg zetelt zijn doelstellingen in de politieke richting nog
niet totaal bereikte, dan mag men dit instituut in het do
mein van de schilderkunst niettemin wel dankbaar zijn
voor een aantal initiatieven waarop in Parijs nu zojuist de
kroon is geplaatst. In het Museum voor de Moderne
Kunst is onder auspiciën van de Europa-raad. dezer dagen
een tentoonstelling geopend die onder de titel de „Bron
nen der Twintigste Eeuw" het vervolg en in zekere zin
de bekroning, vormt van een reeks exposities die de vijf
laatste jaren in verscheidene steden Brussel, Rome,
München, Londen en Amsterdam gehouden werden.
De collectie die nu in Parijs ten toon wordt gesteld, be
doelt een soort balans te presenteren van een historische
ontwikkeling in de Europese schilderkunst waarvan de
lij lie baan die be
noorden de Azoren loopt en via de Golf
van Biskaje naar Engeland voex-t. Vaak
tx-ekken zij ook via Ierland of Schotland
naar het noordoosten en soms ook berei
ken zij ons uit de richting van IJsland.
Uit welke hoek zij ook komen, deze Oceaan
toont zich een onuitputtelijk leverancier.
Het feit dat de Oceaan de bakermat van
de depressies genoemd mag worden vindt
zijn oorzaak in het feit dat vooral daar
zeer koude luchtmassa's van Groenland
en de Labradorstroom naar het zuiden
stromen om ongeveer midden boven de
Atlantische Oceaan in botsing te komen
met veel warmere subtropische luchtmas
sa's uit de omgeving van de Evenaar en
Noordex'keerkring afkomstig.
derlijk kerntje te ontdekken van lagedruk.
Aan de achterzijde van deze kern voert
een noox-delijke wind, als gevolg van deze
luchtdx-ukdalingen, in versneld tempo kou
de lucht aan hetgeen dit proces, namelijk
een verdere zogenaamde uitdieping van de
depressie, in de hand wex-kt. Ongeveer 24
tot 48 uur na de geboorte van de depressie
heeft deze reeds zijn grootste kracht be
reikt en trekt niet zelden als een flink uit
de kluiten gewassen stoxmdepressie naar
de Noordzee.
