35
Zijn persoon is kenmerkend voor een generatie, die niet
in staat was, de traditie van Frans Hals te doen voortleven,
laat staan dat zij opgewassen was tegen de crisis in de
hollandsche nationale kunst.
Het portret.
Jan de Bray was in de eerste plaats portretschilder.
In zijn werk heeft de historie" geringe beteekenis; zijn
bijbelsche, mythologische of eigenlijk historische tafereelen
zijn niet van belang.
Het eerste gedateerde portret dat wij kennen is in 1650
ontstaan. Uit de daaropvolgende jaren zijn alleen maar
enkele gesigneerde schilderwerken behouden gebleven. Pas
van 1657 af kunnen wij zijn ontwikkeling van jaar tot jaar
volgen. Van 1660 tot ongeveer 1670 schijnt zijn productivi
teit het overvloedigst te zijn geweest; in deze periode bereikt
hij ook het hoogtepunt in zijn kunstscheppen, zooals we
later zullen zien. In de zeventiger en tachtiger jaren van
de lie eeuw worden de gedateerde schilderwerken steeds
schaarscher en zijn zij met steeds grootere tusschenpoozen
ontstaan. Zelfs uit het jaar voor zijn dood (1697) kennen
we nog werken van zijn hand.
We beginnen de reeks van portretten met de beeltenis
van een kind uit het jaar 1650 (te Praag). Het is een meisje
van vijf jaren, zooals het onderschrift te kennen geeft 1).
Zij is in zittende houding weergegeven en draagt een
eenvoudige zwarte jurk met een breede, gladde, witte kraag
en witte manchetten. Haar handen liggen over elkaar in
haar schoot. In haar rechterhand houdt ze een tulp. Haar
haren zijn glad achterover gekamd en worden door een
donker kapje bij elkaar gehouden. De achtergrond is zwart
en ondoorzichtig. Het kleine meisje is in elkaar gezakt,
haar oogen zijn wijd opengesperd en zien ons schuw aan.
Klaarblijkelijk hebben we een jeugdwerk voor ons. Het
verband tusschen lichaam en kleedij is niet altijd duidelijk
aangetoond. De plastiek van handen en gelaat is ietwat
vaag. De schilderwijs is stroef, haperend. Jan de Bray
tracht ronding aan het gelaat te geven. Aan alles merkt
men nog het tastende van zijn werkwijze. Hoewel de kinder-
Ie Praag, Museum, geen No., gesign., gejaarmerkt 1650.
