DE TREKVAART HAARLEM-LEIDEN
DRIEHONDERD JAAR
Een eeuwfeest van een verkeersschakel vergt een kleine her
denking; zo niet met feestgedruis, dan toch met enige bezin
ning. Zelfs zo'n sober openbaar-nutsobject als een verkeersweg
lokt hiertoe uit, want aan zo'n statisch ding laten zich de ver
anderingen zo goed afmeten.
Er was dus een tijd, vóór 1657, waarin de trekvaart niet
bestond. Verkeersbehoeften waren er wel: hoe werden deze
vervuld? Haarlem heeft van zijn begin-tijd af een verkeers-
ligging gehadde weg over het binnenduin ontmoette hier het
vaarwater en ook over het water kon in zuidwestelijke richting
enig vervoer plaats hebben: met kleine schepen, 'evertgens',
zoals we uit de 15e eeuw toevallig weten. Leiden heeft zich zijn
noord- en zuidwaartse verkeerswegen later moeten ver
schaffen: de wegverbinding Oegstgeest-Leiden dateert van
1400. Het vrachtvervoer te water, over het meer; de passagier
van enige betekenis te paard of desnoods in een ongemakkelijke
reiswagen over de weg, en de gewone man te voet zo moet
men zich de toestand voorstellen. Maar: het verkeer van
Amsterdam naar de zuidelijker steden ging tot 1657 niet over
Haarlemdaarvoor dienden de kaagschuiten, die bij Amster
dam van de Overtoom vertrokken en te Leiden in de Haven
aankwamen, of ook de route via Gouda naar Rotterdam kon
den kiezen, met veel oponthoud evenwel door sluizen en
bruggen en met alle risico's van weer en wind.
Van de trekvaart waren de twee grote voordelen: de rustige
en betrekkelijk comfortabele vaart en een vrij hoge mate van
bedrijfszekerheid. Deze voordelen behoefden niet hier eerst in
1657 te worden ontdekt. Vrij wat Nederlanders zullen bij
voorbeeld de trekvaarten in de Po-vlakte, de Naviglione, heb
ben leren kennen. Voor ons land zal de oudste trekvaart wel
zijn de Vaartse Rijn van Utrecht naar Het Gein, later naar
Vreeswijk, met het 'Lijnpad' erlangs; een werk uit de 12e13e
eeuw (wat de vaart betreft). In Holland was althans de
Delftse Vliet al vroeg van een trekweg voorzienen ook over de
Gouwekade, tussen Gouwesluis en Gouda, werd gejaagd.
Van de in de 17e eeuw nieuw aangelegde trekvaarten en
