P. J. SAENREDAM,
DE NOORDWEST-HOEK VAN DE
NIEUWE KERK TE HAARLEM
Het zal een Haarlemmer, die een beetje in zijn stad thuis is, niet
veel moeite kosten om tenminste te vermoeden, waarvan de hier
nevens staande afbeelding een reproductie is. Wij zijn hier in de
Nieuwe kerk; het is een schilderij van Pieter Saenredam. Als
men de catalogus van de tentoonstelling van het werk van Pieter
Saenredam in Utrecht in 1961, waarin alle bekende schilderijen
en tekeningen vermeld staan, doorzoekt naar dit paneel, dan
loopt het op een teleurstelling uit. Het staat er niet in. Swillens1
schreef al in 1935, dat er nog wel schilderijen te voorschijn zou
den komen, waarvan men het bestaan toen niet kende. Zo is het
met dit schilderij: Het is voor het eerst getoond op een tentoon
stelling van werk van Pieter Saenredam in het Institut Néer-
landais te Parijs in 1970; het bevond zich toen in particulier
Engels bezit.2 Sindsdien bevindt het zich in de kunsthandel.3
Twee vragen rijzen op:
le Ts het een schilderij van Pieter Saenredam? Het is gesigneerd
in de linker onderhoek (op de reproductie niet te zien) en ge
dateerd 1658. P. Saenredam leefde 1597-1665. In 1658 leefde
hij te Haarlem.4 Het feit, dat het op bovenvermelde tentoonstel
ling als een schilderij van Pieter Saenredam erkend is, bevestigt,
dat hij de maker is geweest.
2e Is het de Nieuwe kerk te Haarlem? Dit schilderij is niet direct
vergelijkbaar met de tegenwoordige toestand, omdat de Nieuwe
kerk thans vol staat met kerkbanken. Een foto, nu genomen,
kan daarom nooit hetzelfde beeld opleveren als dit schilderij.
Maar de zuilen en gewelven zijn nog precies dezelfde. Ook de
vensters hebben dezelfde vorm. De wapens echter, die men op het
schilderij in twee ramen ziet, zijn met het oude vensterglas ver
dwenen. Welke zijn nu deze wapens? Zij zijn gemakkelijk terug
te vinden op een tekening in het Gemeente-archief te Haarlem.5
Deze staat wel op naam van Salomon de Bray, maar is waar
schijnlijk van Pieter Saenredam. Alle wapens in de ramen van
99
