Gerard de Swart
22 juli 1917
14 november 1981
Gerard de Swart: zeker geen naam die bekend was bij
wat als 'brede lagen der bevolking' wordt aangeduid.
Maar toch wel bij de niet onaanzienlijke kring dergenen
die zich, beroepshalve dan wel bij wijze van liefhebberij,
bezighouden met het openbare vervoer en zijn geschie
denis. Zeker geldt dat voor Kennemerland, waar immers
zovelen het dagelijks brood verdienen bij hetzij de nv
Nederlandse Spoorwegen, hetzij haar oudste en groot
ste dochter, de nv Noord-Zuid-Hollandse Vervoermaat
schappij.
Gerard de Swart verenigde beide aspecten, dat van de
beroepsbeoefenaar en dat van de gedreven amateur, in
zich. En in beide hoedanigheden heeft hij velen, niet
slechts in Haarlem en omgeving maar in het gehele land
en zelfs daarbuiten, aan zich verplicht.
Gerard de Swart werd op 22 juli 1917 in Den Haag gebo
ren. Hij was op jeugdige leeftijd reeds in de ban geraakt
van het vervoer, vooral zoals het zich toen nog vaak als
stoomtrambedrijf manifesteerde. Dat is wel meer met
jongens (soms ook meisjes) het geval, maar Gerard de
Swart zag kans zijn jongensdroom levende werkelijk
heid te laten worden. Na zijn opleiding op het Tweede
gymnasium (thans Maerlantlyceum) in zijn geboorte
plaats, daarna op de MTS (thans HTS) te Dordrecht trad
hij in dienst bij wat toen nog de Noord-Zuid-Hollandsche
Tramweg-Maatschappij heette. Het staat wel vast dat
niet alleen zijn opleiding, maar vooral zijn stageperioden
zijn aanstelling bij de NZH hebben vergemakkelijkt. Hij
had al praktijkervaring opgedaan bij de trambedrijven in
het Westland en in Friesland. Een van De Swarts mooiste
herinneringen was de rit die hij als leerling-machinist
maakte met de boottram Drachten-Heerenveen-Lem
mer. Soms ging de machinist, als zijn eten op de ketel
voldoende was opgewarmd, aan de maaltijd; hij liet zijn
leerling de lange boottram dan zelfstandig rijden met de
lakonieke woorden: 'Als jou het vertrouwe hebbe, dan
rije jou maar'.
Langs verduisterde wegen - en in bezettingstijd waren
ook de koplampen van de locomotief slechts een paar
blauwe spleetjes - was een dergelijke rit zeer inspan
nend. Zo'n prestatie, naast andere, bewees in elk geval
dat de jonge De Swart van aanpakken wist.
Zijn NZH-loopbaan, die tot zijn overlijden zou duren,
begon op 1 oktober 1942. Nog geen drie maanden later,
met Kerstmis, werd die al onderbroken. In jaren en an
ciënniteit de jongste en ook nog ongetrouwd: een onver
mijdelijke prooi van de 'Arbeitseinsatz' van de bezetters.
210
