Rotterdam door J. de Vries (2). Dit boekje had zijn oor
sprong in de nogal hartige dialoog tussen de burge
meesters Van Walsum en Van Hall, die elkaar zelfs in Sint
Nicolaasgedichten de waarheid zeiden.
De studie die u nu in handen hebt, is vrijwel uitsluitend
gebaseerd op Haarlems archiefmateriaal. De behande
ling van het onderwerp klinkt daardoor misschien wat
chauvinistisch, maartijd voor onderzoek elders ontbrak.
In ieder geval geeft het af en toe een duidelijk Haarlems
standpunt weer.
Haarlem en Amsterdam liggen nog geen 20 kilometer
van elkaar verwijderd. Wie vóór 1631 van Haarlem te voet
of te paard naar Amsterdam reisde, verliet de stad bij de
Amsterdamse poort, toen nog Spaarnwouderpoort ge
heten. Hij nam de weg naar Spaarnwoude en volgde
vandaar de oude Spaarndammerdijk tot Amsterdam. Bij
vochtig weer was dit een slecht begaanbare weg.
Het was ook mogelijk om Amsterdam over water te berei
ken. Over het Spaarne kon men in de éne richting naar
het IJ varen en in de andere richting in de Haarlemmer
meer komen, vanwaar de route liep door het Spiering-
meer en de Schinkel. Bij de Schinkel lag een overtoom
waarover men in de Kostverlorenwetering of de Heilige-
wegsloot kon komen, die bij Amsterdam uitkwamen. De
Amsterdamse trekvaart dateert uit 1631, en daarlangs
werd toen ook een weg aangelegd.
Amsterdam heeft in 1975 herdacht dat de naam Amster
dam 700 jaar daarvoor voor het eerst in een document
werd genoemd. Amsterdam kreeg het stadsrecht pas in
1306 uit handen van de bisschop van Utrecht, Guy van
Henegouwen, die Amsterdam zes jaar eerder van zijn
broer Jan II in leen had gekregen. Men kan in zeker
opzicht zeggen dat Amsterdam een Utrechtse stad is en
Amsterdam had dan ook in Utrecht zijn hofvaart, d.w.z.
dat men in moeilijke gevallen van rechtspraak, waar men
in Amsterdam niet goed weg mee wist, in Utrecht zijn
recht ging halen. Toen in 1317 Amsterdam weer bij Hol
land kwam, werd het de vijfde grafelijke stad, na Dor
drecht, Haarlem, Delft en Leiden. Het kreeg nu zijn hof
vaart op Haarlem (3). Er is overigens door gebrek aan
archiefbescheiden maar één-voorbeeld bekend dat men
er inderdaad gebruik van gemaakt heeft (4).
In de 13e en 14e eeuw ligt Haarlem nog op Amsterdam
vóór. Het was een belangrijke en welvarende handels- en
industriestad met zeer goede connecties met het grafe
lijk hof. De graven van Holland hadden er lange tijd een
eigen woning, waar zij ook vaak logeerden.
