Haarlem trokken om daar hagepreken aan te horen (14),
maar aantoonbaar effect heeft dit niet gehad. In 1572
koos Haarlem de partij van de Prins van Oranje, terwijl
tijdens het beleg het hoofdkwartier van de hertog van
Alva in Amsterdam gevestigd was.
Haarlem sloot door zijn geografische ligging het Zuiden
van Holland van het Noorden af; in heel Noord-Holland
trokken plunderende Geuzentroepen langs, die alle han
delsverkeer onveilig maakten; de steden in het Noorder
kwartier waren eveneens de zaak van Oranje toegedaan
en stonden ook tegenover Amsterdam. Voor Amsterdam
was het een zware tijd, want de handel lag vrijwel stil,
met als gevolg werkeloosheid en honger voor velen.
Voor Amsterdam was alles eraan gelegen dat Haarlem
zich spoedig zou overgeven, zodat de Spanjaarden hun
krijgstocht door Noord-Holland zouden kunnen vol
tooien en er rust en veiligheid herstellen. Van het herstel
van deze orde kon Amsterdam het herstel van zijn handel
verwachten. Aan de val van Haarlem werkte Amsterdam
actief mee. Merkwaardig is dat in het begin van het beleg
een aantal personen, burgers, niet militairen, voor de
muren en poorten van Haarlem verscheen om daar spot
liedjes tegen de Haarlemmers te zingen en duidelijk te
maken dat het spoedig met Haarlem gedaan zal zijn. Van
deze mensen wordt gezegd dat zij 'naer haer spraecke
gebooren van Amsterdam scheenen te wesen' (15). Blijk
baar vormde de uitspraak ook toen al een scheidslijn,
maar het gaat mij er nu om dat Amsterdammers vóór
Haarlem komen schelden.
Er kwamen nogal wat Amsterdammers naar Haarlem in
die tijd, want de fouragering van de Spaanse troepen
met voedsel en munitie geschiedde vanuit Amsterdam
met Amsterdamse sleden en schepen, die op hun terug
weg weer gewonde militairen meenamen, die in Amster
dam verpleegd werden. Andere Amsterdammers werden
geprest om voor Haarlems wallen loopgraven en andere
versterkingen te graven. Zij stierven daarbij als ratten. In
maart 1573 lukte het de Spaanse bevelhebbers om een
vloot op het Haarlemmermeer te krijgen. Voor Haarlem
betekende dit het begin van het einde, omdat de Haar
lemse aanvoerwegen hierdoor werden geblokkeerd. Op
een schilderij van de slag op het Haarlemmermeer dat
een eeuw later werd geschilderd, zien we veel Amster
damse vlaggen. In Amsterdam heerste vreugde toen
daar bekend werd dat de Spanjaarden het overwicht op
het Haarlemmermeer hadden verworven.
Na de capitulatie van Haarlem in juli 1573 moest de stad
