Amsterdam in 1631 octrooi tot het graven van een trek
vaart tussen beide steden (40). Vanuit beide steden werd
een vaart plus trekweg gegraven tot aan Halfweg, alwaar
de passagier een paar honderd meter moest lopen om in
het vervolg van de vaart te komen. In Haarlem bij de
Amsterdamse poort, en in Amsterdam bij de Haarlem
merpoort, was ieder uur gelegenheid om de boot te
nemen. Als de boot vol was, lag er een tweede gereed om
er meteen achteraan te gaan. Bovendien was het moge
lijk om een gehele boot af te huren, bij voorbeeld voor
gezelschappen en spoedreizen.
Deze trekvaart was uitsluitend bestemd voor personen
vervoer. Tweehonderd jaar lang was de trekvaart een
comfortabele manier om snel in Haarlem of Amsterdam
te komen.
Uit de jaren 1634-1760 weet ik op een drietal jaren na,
hoeveel betalende passagiers van Amsterdam naar
Haarlem trokken. Als ik goed geteld heb: 13470971.
Halverwege de 17e eeuw werd het record bereikt van
164281 personen die in één jaar van Amsterdam naar
Haarlem trokken, later in die eeuw zakte het aantal pas
sagiers alweer. Het lag lange tijd rondom de 100000,
maar zakte later nog verder tot ongeveer 75000 perso
nen per jaar. Tot 1660 gingen er meestal meer passagiers
van Haarlem naar Amsterdam dan omgekeerd; vanaf
1660 was het net andersom.
In het genoemde topjaar (1661) betekende dat dat er
iedere dag gemiddeld 450 personen met de trekschuit de
Amsterdamse poort binnenkwamen. Gemiddeld, in de
zomertijd kwamen er meer dan in de winter, wanneer
bovendien door vorst de vaart gestremd kon zijn. Helaas
zijn de maandcijfers niet gespecificeerd in dagcijfers; ik
zou willen weten of er bij voorbeeld op zondagen meer
mensen uit Amsterdam naar Haarlem kwamen dan door
de week, omdat dat aanwijzingen zou kunnen geven
voor de mate waarin de Amsterdammers op zondag in
Haarlem vertier kwamen zoeken, bij voorbeeld door in
de Haarlemmerhout te gaan wandelen, wat in elk geval in
de 18e en de 19e eeuw voor tal van mensen een geliefd
uitje was.
De aantrekkingskracht van het aangroeiende en welva
rende Amsterdam op de Haarlemmers is natuurlijk
groot. De vroegere Amsterdamse gemeentearchivaris
dr. S. Hart heeft uitgezocht, hoeveel bruiden en bruide
goms vanuit plaatsen in Noord-Holland in Amsterdam
trouwden in de loop van de periode 1576-1810 (41). Van
uit Haarlem waren dat er 2772 bruidegoms en 2441 brui-
60
