bertsliggers
Opes Fluxae
Ars Perpetua
De familie Elout en
het geschilderd
behang van
Oude Groenmarkt 2
te Haarlem
Inleiding
Geschilderd behang
Slechts een gering deel van het Haarlemse monumen-
tenbezit, in het bijzonder de woonhuizen, wordt tevens
beschermd vanwege het gedeeltelijke of complete oor
spronkelijke interieur dat in een pand aanwezig is. Door
de wisselende stijlen, functies en woonbehoeften is er
in de loop der eeuwen veel gesloopt, vertimmerd of naar
elders verdwenen.
De 17e-eeuwse kamer uit bierbrouwerij Het Scheepje
aan de Houtmarkt werd verkocht aan het Philadelphia
Museum of Art<1> en een laat 18e-eeuwse kamer uit het
Kopshuis, Nieuwe Gracht 74, kwam terecht in het Rijks
museum te Amsterdam*2*. Ook interieurfragmenten
treffen we in musea aan, waaronder schouwen, deuren
en andere betimmeringen. Tot deze fragmenten, die
veelal hun oorspronkelijke context geheel verloren heb
ben, behoort ook het geschilderd behang, de zo popu
laire wanddecoratie uit de 18e eeuw, dat nu in stijlka
mers wordt getoond of als los schilderij is opgehan
gen*3). Het geschilderd behang uit Zijlstraat 70-72 van de
hand van Hendrik Meijer (1775) bevindt zich in de Mar
kiezenhof te Bergen op Zoom, dat van Pieter Barbiers
Pietersz. uit Spaarne 58 in het Frans Halsmuseum,
evenals dat van Leendert Overbeek (1789), afkomstig uit
Nieuwe Gracht 84. De geschilderde wandvlakken uit
Spaarne 106 van Gerrit Zegelaar (1763) werden in de
Tweede Wereldoorlog in het Grasse-Museum te Leipzig
vernietigd. In een enigszins museale omgeving, op het
buiten Waterland te Velsen, kwam het geschilderd be
hang van Nieuwe Gracht 74 door Jan Augustini. Ook in
particulier bezit is het geschilderd behang uit Oude
Groenmarkt 2, dat vanwege zijn onbekendheid en unie
ke voorstellingen hieraan een nader onderzoek zal wor
den onderworpen. Het gaat om een schoorsteenstuk,
zeven wandvlakken en een bovendeurstuk die in 1773
vervaardigd zijn. Getracht zal worden de ongesigneer
de schilderingen toe te schrijven en aan de hand van de
allegorische voorstellingen de relatie met de opdracht
gever te verklaren om zodoende een bijdrage te leveren
tot deze nauwelijks bestudeerde tak van decoratie
kunst*4).
Deze schilderijen, die in samenhang met de architec
tuur werden ontworpen, hadden zich vanuit de 17e
eeuw ontwikkeld tot een zeer populaire vorm van wand
decoratie. Door een toenemende vraag van de aristo
cratie en de rijke koopmansstand werden er in de 18e
eeuw zelfs behangselateliers opgericht, waar meerdere
97
