Concluderend kan men stellen dat de Nutskweekschool
voor onderwijzeressen te Haarlem voor vrouwen emanci
patoir moet hebben gewerkt. De leerlingen kregen een
brede algemene opleiding en bezaten met hun onderwijs-
akte(n) een middel om zelfstandig in de maatschappij te
kunnen functioneren.
35
Noten i Dit artikel is gebaseerd op een werkstuk, welk is geschreven in het
kader van het themacollege De intrede van de vrouw in de moderne
wereld van mw.drs. M.J. Schwegman (Rijksuniversiteit Leiden).
Het werkstuk is aanwezig in de bibliotheek van het gemeente
archief.
2 De voorgaande citaten zijn afkomstig uit de notulen van de commis
sarissen van de Kweekschool voor Onderwijzeressen: Gemeente-ar
chief Haarlem (gah), Archief van de Kweekschool voor Onderwij
zeressen van het Departement Haarlem van de Maatschappij tot
Nut van 't Algemeen (inventaris: Y.S.M. de Haan, Haarlem 1983)
(Nut), inv.nr. 574a.
3 Nut, inv. 574a.
4 Nut, inv. 577.
5 Nut, inv. 600, 602.
6 Zie noot 2.
7 Nut, inv. 577.
8 Ibidem.
9 M. Morée en M. Schwegman, Vrouwenarbeid in Nederland 1870-
1940 (Rijswijk, 1981), p. 114.
10 N. Bakker, Een mooi beroep voor een meisje. Onderwijzeressen in
Nederland in de jaren twintig en dertig in historisch perspectief
(doctoraalscriptie Amsterdam, 1981), p. 24.
11 Nut, inv. 577.
12 Programma's der examen ter verkrijging van acten van bekwaam
heid voor hef geven van lager onderwijs (besluit van 28 aug. 1865,
houdende vaststelling van de programmata voor de examens, vol
gens de wet op het lager onderwijs).
13 W.H. Posthumus-van der Goot e.a., Van moeder op dochter. De
maatschappelijke positie van de vrouw in Nederland vanaf de Fran
se tijd (Utrecht, Antwerpen, 1968, derde herziene druk), p. 49.
14 In dit cijfer is ook opgenomen het aantal meisjes, dat in de periode
1870-1881 de Haarlemse m.m.s. bezocht en op het internaat was ge
plaatst; niet opgenomen in dit cijfer is het aantal vrouwen, dat de
hoofdaktecursus volgde. Een hulponderwijzeres was een onderwij
zeres, die het schoolhoofd tot hulp was toegevoegd. Men kon dit
zonder hoofdakte worden.
15 Nut, inv. 577.
16 'Rapport van de Commissie door het Hoofdbestuur van de Maat
schappij tot Nut van 't Algemeen benoemd, ter bestudeering van
het vraagstuk der wederinvoering van het Fransch op de Lagere
School', Volksontwikkeling4 (1928), p. 97-120.
17 Nut, inv. 577.
18 Ibidem.
19 Ibidem.
20 Ibidem.
21 Bakker, Een mooi beroep, p. 26; ofschoon dient te worden opge
merkt dat in 1978 het percentage vrouwelijke schoolhoofden op de
lagere school in Nederland slechts 4% was en in 1982 dit percentage
tot 3% was gedaald (bron: M. Straathof, 'Het onderwijs - een
