J.J. TEMMINCK
De oudste democratie van Nederland?
Uit het einde van de 18de eeuw kent iedereen minstens
twee revoluties. In 1778 begon de Amerikaanse
Vrijheidsoorlog die in Nederland veel sympathie ont
moette. De oorlog zou afbreuk doen aan onze oude
Engelse erfvijand, herinnerde aan onze eigen vrijheids
oorlog tegen de Spanjaarden en bevestigde de ideeën
over de vrijheid van de burgers die in Europa en ook in
ons land opgeld begonnen te doen. In Frankrijk bereidt
men zich nu voor om in 1989 met veel vertoon te geden
ken, dat het dan 200 jaar geleden is dat vanuit Frankrijk
de gedachten van vrijheid, gelijkheid en broederschap
zich over de wereld verspreidden.
Die twee revoluties zijn bekend. Minder bekend is dat
het in het jaar 1987 200 jaar geleden is dat de Republiek
der Zeven Verenigde Nederlanden zich in een situatie
bevond die met de Franse revolutie vergelijkbaar is.
Veel aandacht is daar nooit aan besteed. Tenslotte is het
toen verkeerd afgelopen en bovendien schamen wij ons
tegenwoordig een beetje voor het feit dat we toen zo
anti-orangistisch waren.
In Haarlem herdenken wij in het bijzonder, dat in 1787
zonder dwang van buitenaf, zonder geweld en bestor
ming van het stadhuis, maar integendeel op initiatief van
het stadsbestuur van toen, voor het eerst een soort van
vrije verkiezingen zijn gehouden, wat een schrijver van
NRc/Handelsblad de uitspraak ontlokte dat Haarlem
de oudste democratie van Nederland is.
Onvrede Voor de aanzet van deze gebeurtenissen moeten we
teruggaan naar Oudejaarsdag van 1779. Terwijl de Ne
derlanders zich met punch en oliebollen voorbereidden
op het nieuwe jaar verklaarde de Engelse regering de
Republiek de oorlog, een oorlog die in de schoolboekjes
bekend staat als de Vierde Engelse Zeeoorlog. De aan
leiding was een concept-verdrag tussen de stad Amster
dam en de jonge Amerikaanse republiek, dat in Engelse
handen was gevallen en door de Engelse regering hoog
24
