in de toren betrekt de schrijver in zijn beschouwing: De
toren van dit gebouw is in de voorgaande eeuw ver
nieuwd, en, tot gemak der Reizenden, met een uurwerk
voorzien, waar na de Leidse trekschuiten afvaaren. Dat
het uurwerk niet, zoals vermeld, in de 17de maar reeds
in de 16de eeuw is aangebracht blijkt uit een burgemees
tersresolutie van 18 februari 1595, waarin mr. Philips,
organist en uurwerkbewaarder, op zijn verzoek een ver
hoging van zijn wedde heeft gekregen zo tot verbeteringe
van de voorsz. gaige, alsoock tot beloninge van zijn be-
waernisse van 't nyeuwe uurwerck op den thoorn van
Zijl.IO)
Met de komst van de Fransen in 1795 kwam de Zijlkerk
in de laatste fase van haar bestaan. In 1797 werd het
gebouw nog door de militie en de commissie voor gar
nizoenszaken in gebruik genomen, maar rond de eeuw
wisseling werd het gedegradeerd tot paardenstal voor de
cavalerie. Intussen was de kerk in een zodanige staat
van verval geraakt, dat naar het oordeel van enige bouw
meesters in het begin van de 19de eeuw aan herstel
niet meer te denken viel. Aangezien er in 1817 nieuwe
paardenstallen op het kazerneterrein waren gebouwd en
er voor het kerkcomplex geen verdere bestemming kon
worden gevonden, besloten b&w op 1 oktober 1817 de
kerk voor afbraak te verkopen. Waarschijnlijk vanwege
enkele bezwarende voorwaarden kon het gebouw de
limiet van 5075,— niet opbrengen. Om de sloop niet
verder uit stellen besloot de stadsregering in de winter
van 1817-1818 de kerk in eigen beheer te amoveren.
Er zijn van de Zijlkerk in haar nadagen nog enkele
afbeeldingen vervaardigd door de Haarlemse kunstenaar
Jan Pannebakker (1752-na 1819).I:) Van beroep tim
merman, heeft deze (amateur?) tekenaar in het eerste
kwart van de 19de eeuw een aantal aantrekkelijke topo
grafische gezichten van Haarlem en omstreken vervaar
digd. Het gerucht van de ophanden zijnde afbraak is
voor hem kennelijk reden geweest om in 1814 twee
pendant-gezichten van het 'Zijlklooster' te tekenen, die
hij tot in 1817 meerdere malen voor de verkoop heeft
gekopieerd. Het betreffen afbeeldingen vanuit de Witte
Heerenstraat (afb. 3) en vanuit de Zijlstraat, ongeveer
ter hoogte van de Korte Zijlstraat, (afb. 4) Om sneller,
gemakkelijker en mogelijk goedkoper aan de actuele
vraag te kunnen voldoen, heeft Pannebakker door de
Amsterdamse graveur Walraad Nieuwhoff (1790-1837)
omtreketsen laten vervaardigen naar zijn getekende pen-
