3- Het zogenaamde wapen van
Sint Bavo.
(foto auteur)
4. Het wapen van mr.
Engbrecht Willemsz. Wis.
(foto auteur)
kerk, bijvoorbeeld op de overhuiving van de koorbanken en op
enige pilaarschilderingen voorkomt, kan men zich wel voor
stellen, dat het aan hem is toegeschreven, maar het is de vraag,
of dit juist is. Een wapen met een leeuw doet eerder denken aan
dat van bijvoorbeeld de graven van Holland, die het collatie- of
patronaatsrecht over deze kerk bezaten, wat vooral inhield, dat
zij de pastoor mochten benoemen. De kleuren van het wapen
van de graven van Holland zijn echter anders: een klimmende
rode leeuw op een gouden veld.
Het enige familiewapen (afb. 4) is dat van mr. Engbrecht Wil
lemsz. Wis of Wisse (overleden 1522). Als provisor in tempo-
ralibus voor Kennemerland was hij daar de plaatsvervanger
van de bisschop van Utrecht en had hij de zorg voor de tijdelij
ke, dat wil zeggen de materiële zaken. Er is weinig over hem
bekend, behalve dat hij van 1517 tot zijn dood ook vicaris was
in de kerk van Beverwijk 4). Bovendien komt hij voor op een
afbeelding van zijn ouders met hun kinderen. De wapens van
zijn ouders zijn daar ook afgebeeld en dat van zijn vader is
identiek met het zijne hier op het koorhek5). De aanwezigheid
van dit wapen doet vermoeden, dat hij een rol heeft gespeeld
bij de stichting ervan, maar gegevens hierover ontbreken.
Hebben de dertien steden waarvan de wapens afgebeeld zijn,
iets te maken gehad met het ontstaan van het hek? Op sommi
ge ramen in de St. Janskerk van Gouda prijken toch ook de
wapens van steden die in de kosten bijgedragen hebben? Was
deze vorm van dankbaarheid ca. 1515 al in gebruik? Uit reke
ningen blijkt, dat het koorhek tot stand gekomen is op kosten
van de kerkfabriek, waarbij wel een beroep gedaan werd op de
parochianen6). Dit hoeft andere steun natuurlijk niet uit te slui
ten, maar hierover wordt kennelijk niets vermeld. Het kapittel
van de Dom in Utrecht kon in het diocees voor diverse doel
einden inzamelingen houden, maar de Haarlemse Bavokerk
miste een dergelijk recht. Het zou immers nog mim veertig
jaar duren voordat er een bisdom Haarlem opgericht werd
(1559)-
Zoals gebruikelijk was, is er geen enkel verband gelegd tussen
de schildhouders en de wapens zelf; dit is men pas later gaan
doen. Waartoe de vrijheid van keuze leiden kan, leert ons een
aantal satirische wapens met groteske schildhouders en helm
bekroningen, grafische voorstellingen uit de tweede helft van
de vijftiende eeuw. Zo toont bijvoorbeeld een droge-naald-ets
van de Meester van het Amsterdamse Kabinet op het wapen
schild een boer die op zijn hoofd staat en zo de 'omgekeerde'
wereld ziet, en boven de helm een spinnende vrouw, die haar
man als rijdier gebruikt. De arme kerel moet ook nog het spin
rokken vasthouden7).
32
