Enkele Haarlemmers traden in deze jaren naast Johan de Haen
duidelijk op de voorgrond: de oud-burgemeester en gecommit
teerde raad Maerten Ruychaver en de burgemeesters van sep
tember 1616-1617: Gerrit Cornelisz. van der Laen, Jacob
Jansz. Guldewagen, Pieter Jacobsz. Schout en Dirk Steffensz.
Soutman. Van der Laen en Ruychaver, zijn neef, waren uitge
sproken vertegenwoordigers van de zich radicaliserende re
monstrantse factie. Ruychaver was bijvoorbeeld in 1617 na
mens Gecommitteerde Raden naar Heusden gezonden. Daar
raakte hij met zijn contraremonstrantse collega Gerrit Jacobsz.
Witsen bijkans slaags over de vraag hoe de contraremonstran
ten en bestuurders van deze vestingplaats met elkaar verzoend
moesten worden. Ook maakte hij deel uit van de omstreden
afvaardiging die in de zomer van 1618 naar Utrecht werd ge
zonden om te beletten dat daar de waardgelders ontslagen zou
den worden.
Gerrit van der Laen was eveneens een man die geen blad voor
de mond nam. Hij had weinig op met de kerkeraad van 1612-
1615 en zijn Zuidnederlandse stadsgenoten. Drijvers waren
het, onmststokers, die weinig geleerd hadden van de Leicester-
tijd toen de kerk ook een gooi had gedaan naar de politieke
macht. Hij had de diensten van de gereformeerde kerk altijd
wel bezocht, zo zei hij na de wetsverzetting, maar alleen omdat
hij zich als lid van het stedelijk bestuur daartoe verplicht had
gevoeld. Zijn sympathie lag veel meer bij Arminius en eigen
lijk vooral bij Luther. Misschien dat hij daarom de overheid in
kerkelijke zaken zo'n vergaande rol wilde toekennen 29).
Maurits lijkt geen geheime correspondentie met Haarlemse re
genten gevoerd te hebben. Wel had de al eerder genoemde
griffier van het Hof van Holland, Anthony Duyck, het nodige
over hen opgetekend. Zijn bronnen zouden wel eens de ver
bannen Abraham de Block geweest kunnen zijn en de volgens
Duyck heel goede Haarlemse oud-burgemeester Arent Meyn-
artsz. Fabricius. De Block werd er tenminste door Gerrit van
der Laen en zijn collega's op aan gekeken 30). Misschien zijn
De Blocks contacten met Duyck via Gilles de Glarges verlo
pen, de man die in 1619 Johan de Haen zou opvolgen als pen
sionaris van Haarlem. De Glarges trad op als advocaat van
Block in het proces dat deze had aangespannen tegen de Haar
lemse bestuurders. Net zoals Duyck kerkte De Glarges bij de
Haagse contraremonstranten en was hij zelfs tot ouderling van
deze scheurkerk gekozen3I). Arent Meynartsz. kreeg na afloop
van zijn buitencommissie in de Amsterdamse Admiraliteit, in
1617, geen nieuw ambt meer toegewezen32). Toen bovendien
na de wetsverzetting de zaken in Haarlem niet zo liepen als hij
wel wenste, zocht hij - zoals we nog zullen zien - tot tweemaal
toe de hulp van Duyck.
