h.j.a. duparc De Eerste Nederlandsche Electrische
Tram-maatschappij
De vroege geschiedenis van de smalsporige
tramlijnen in en om Haarlem
Rond de eeuwwisseling beschikte Nederland over een uitge
breid net van spoorwegen en een aanvullend systeem van
tramwegen en omnibusdiensten. De spoorwegen werden
geëxploiteerd met behulp van stoomtractie; dat was ook het
geval met het merendeel van de intercommunale tramwegen.
Verder kende men op de tramwegen paardetractie, dat gold
evenzeer voor een aantal intercommunale lijnen als voor de
netten, die in een aantal plaatsen waren ontstaan. Ook de om
nibussen werden met paardetractie gereden. Haarlem had al
sinds 1878 zo'n aanvullende tramdienst die liep van het Sta
tion via een centrale route langs de Kruisstraat, Grote Markt,
Grote Houtstraat en (Hout)Plein naar de Dreef waar het eind
punt juist bij de gemeentegrens was gelegen. De lijn zou het
bijna 35 jaar uithouden totdat ze onder de vlag van de nzh
als elektrische tramlijn een nieuw leven tegemoet ging. Aan
elektrificatie was men in Haarlem al eerder gaan denken, niet
zo zeer voor genoemde paardetramlijn als wel voor een ge
heel nieuw gedurfd plan, dat tegen het eind van de vorige
eeuw opkwam.
Nu had Nederland in die dagen daar al iets van beleefd. In
Zandvoort was in 1882 een korte lokale tramlijn met elektri
sche trams geëxploiteerd, maar het aantal (kinder)ziekten was
zo groot dat men binnen enkele maanden besloot over te gaan
op dierlijke tractie. Bij die Zandvoortse tram geschiedde de
aan- en afvoer van de stroom via de rails, zodat het overste
ken van de trambaan een levensgevaarlijke zaak was. Het ons
thans meer vertrouwde beeld van een elektrische tram met
bovenleiding kende men in ons land nog maar nauwelijks.
Sinds 1895 kwam de lijn van Aken naar Vaals een paar hon
derd meter over de rijksgrens en verder was er hier en daar
voor industrieel gebruik al een enkel ondernemend bedrijf,
dat elektrische tractie voor goederendiensten gebruikte. Men
kan wel zeggen, dat er voor personenvervoer nog geen Ne
derlandse onderneming bestond, die met elektrische tractie
met bovenleiding werkte. Zo beschouwd droeg de latere
enet terecht het woord 'eerste' in haar naam. Al moet ge-
92
