Het ontstaan der hofjes
In de zeventiende eeuw komt tegelijk met de groei van de welvaart een
nieuwe groep rijken op. De behoefte aan representatie van deze koopmans-
adel weerspiegelt zich zowel in de rijk versierde woonhuisgevels als in hun
vaak aan de heersende modestijl gebonden interieurs. Helaas zijn veel van
deze zeventiende- en achttiende-eeuwse interieurs geheel of gedeeltelijk
verdwenen of elders herplaatst en is geschreven informatie niet meer voor
handen.
Een groot deel van de bevolking blijft eind zeventiende eeuw armlastig
en afhankelijk van onderhoud en behuizing van de vermogende burgerij. In
navolging van een aantal liefdadigheidsinstellingen stichten particulieren
hofjes en verbinden hieraan hun eigen naam om zo eeuwige roem te ver
werven. Het regentenpatriciaat wordt een klasse apart met eigen represen
tatieve ontvangstvertrekken in overeenstemming met zijn status.
De Hollands-classicistische stijl, het Vrouwe- en
Antoniegasthuishofje
De enige regentenkamer die midden zeventiende eeuw te dateren valt is die
van het Vrouwe- en Antoniegasthuishofje. Dit oorspronkelijke woon- en
bedrijfspand van de Amsterdamse zeepzieder Pieter Joosten Bogaert is in
1648 gebouwd in de symmetrische Hollands-classicistische stijl. De huisjes
zijn er in de loop der jaren omheen gebouwd.3) In 1787 gaven de Directeu
ren van de Teylers Stichting het woonhuis en het hofje ten geschenke aan
het Vrouwe- en Antoniegasthuis. Al in juni van datzelfde jaar werd het
hofje in gebruik genomen en de 'sael' in het Grote Huis wordt regenten
kamer.4' Uit rekeningen blijkt dat op last van de regenten de kamer in 1787
'steengrau en donkerblauw' wordt geschilderd en een jaar later met de
kleuren 'parLour, paars en gemeen blauw'. Deze laatste schildersbeurt is
door Jacob Sabels en zijn knecht verricht. De lijst van het schoorsteenstuk
wordt door Sabels apart verguld met gebruikmaking van '1,1/4 Boek rozen
ob goud a 28 st', waarvoor hem 1.15 - wordt uitbetaald.5'
Bij het schonen van de balken en het andere houtwerk in 1961 kwamen
op de hele begane grond de oorspronkelijke illusionistische renaissance-
schilderingen met putti, linten, fruit- en bloemfestoenen en acanthusblad
motieven in combinatie met een bolvormig schild te voorschijn.6' De schil
deringen op de plafondbalken en de regentenkamerdeur maken deel uit
van een programma waarbij het hartvormig cartouche (schild in rolwerk
stijl) centraal staat. Dit laatste motief herhaalt zich boven de schoorsteen-
Haerlem Jaarboek 1996
