De werf Conrad te Haarlem,
een 'model-inrichting'?
Industrieel Erfgoed
In 1996, het jaar van het Industrieel Erfgoed, is de belangstelling van
bedrijfsgeschiedenissen toegenomen. De arbeidsomstandigheden en -voor
waarden van de mensen die hun brood in de bedrijven verdienden is onder
deel van die geschiedenis. In het jaar van het Industrieel Erfgoed was ook
aandacht voor die geschiedenis. Want tot dat erfgoed rekenen we ook de
vakbonden en arbeidersorganisaties, die hun oorsprong vinden in de indus
trialisatie en de manier waarop in de bedrijven met de mensen werd omge
sprongen.
De Haarlemse werf Conrad was een industriële onderneming die naast
een belangwekkende bedrijfseconomische geschiedenis ook een in het oog
springende sociale geschiedenis heeft gekend. Gestimuleerd door de aan
dacht voor industrieel erfgoed heb ik de vroege geschiedenis van dit
Haarlemse bedrijf nader onderzocht. l> In deze geschiedenis spelen Pieter
Goedkoop, de directeur van de werf, en Gradus Elferink, de latere voorzit
ter van de Algemeene Nederlandsche Metaalbewerkersbond (anmb), een
hoofdrol. Plaats van handeling, de oude werf Conrad, is niet meer te be
zichtigen. De restanten van de werf aan het Spaarne, liggend naast een
grote supermarkt, zijn in 1996 grotendeels afgebroken.
Gradus Elferink
Gradus Elferink was een 'nuchter' man. Toen hij op 10 augustus 1898 op de
werf Conrad kwam werken, weigerde hij resoluut het glas jenever dat hem
als welkom werd aangeboden. Elferink dronk niet. Zijn houding schoot
enkele van zijn nieuwe collega's in het verkeerde keelgat toen hij een paar
weken later weigerde aan de kroningsfeesten in Haarlem deel te nemen.
Hij bleef op zijn werkplaats, de in 1898 in gebruik genomen draaierij, 2>
doorwerken. Elferink had die eerste maand bij de werf z'n visitekaartje af
gegeven. Hij was, zoals hij het zelf noemde, een man van 'den nieuwen
tijd'.3)
DRS. L.H. BRUG
