Van der Heijden tikte zijn verhaal eerst in zijn woning en na de fusie
verplaatste hij zijn werkterrein naar Vondellaan 15 in Aerdenhout. Het huis
stond leeg; de Duitser die er woonde, was na Dolle Dinsdag (5 september
1944) gevlucht, toen de geallieerden in Frankrijk en België waren doorge
broken en het (onjuiste) bericht werd verspreid dat Breda was bevrijd.
Van der Heijden:
'We hadden er alle ruimte. En planken waarop we de stapels voor de
verspreiders konden sorteren. Op een gegeven dag keek een vent door -I33-
de vitrage. Ik vertrouwde het niet. Was dat de Duitser die er ooit
gewoond had? Ik zag dat de man naar de Vondelschool liep, kennelijk
om daar de landwachters [een Nederlandse Duitsgezinde paramilitaire
organisatie] te waarschuwen, die daar ingekwartierd waren. Ik sloeg
alarm. Kees Warmerdam, die een soort politie-uniform aanhad, hield
een paard en wagen aan om alles wat we in huis hadden - radio,
accu's, drie stencilapparaten - naar Mariënbosch te vervoeren. De
voerman, een jongen van Van den Berge, bleek "goed" (oorlogsjargon
voor betrouwbaar). We hebben later met hem samengewerkt. In
twintig minuten hadden we het huis ontruimd. Daarna zijn we naar de
schuur van Tholen gegaan'.
Warmerdam bevestigde dit verhaal van Van der Heijden. Hij had na de fu
sie veel bezwaren tegen de nieuwe redacteuren en hun plannen. Ze deden
die laatste oorlogsmaanden wel erg stoer. Tijdens een bijeenkomst schoot
één van hen in het plafond. Brinkmann liep opzichtig in laarzen, waarin hij
een pistool verborg. En ze maakten plannen voor een naoorlogse uitgave.
Ze bouwden aan hun toekomst, terwijl Warmerdam vond dat met de be
vrijding het werk moest stoppen.
Het met De Patriot verwante opiniërende illegale weekblad De Vrije
Wereld had een religieus geïnspireerde linkse strekking, maar als je nu -
het RIOD en ook de Openbare Bibliotheek in Heemstede bewaart ze die
afleveringen doorleest, is het heel gematigd links. Warmerdam vond dat
maar niks: 'Wij hadden behoefte aan nieuws, niet aan commentaar. Daar
mocht je geen levens voor wagen'. Voor de anderen moet juist dat com
mentaar zwaar hebben gewogen. Die mening laat zich slechts raden, de
meest betrokkenen zijn overleden.
De Vrije Wereld bracht opiniërende artikelen, vaak over hoe het be
vrijde Nederland zou moeten worden ingericht. De illegale Patriot be
perkte zich doorgaans tot wereld- en oorlogsnieuws dat uit de radio werd
geplukt, ontleend aan de bbc en de Eindhovense zender Herrijzend Neder-
KEES SIPKES
