-59-
De beide gevelgedeelten zijn bij *no. 15 namelijk in beginsel vier venster
assen breed, daarvan de beide binnenste aan weerskanten van de doorgang
met rechthoekige ramen onder vierkante spaarvelden; de ramen in de
beide buitenste moesten ingevolge de aansluiting van de woonvleugels wel
iswaar achterwege blijven, maar de spaarvelden daarboven worden slechts
voor de helft door de zadeldaken over deze vleugels afgedekt, zodat het
ritme van de 'volwaardige' binnenste vensters wordt voortgezet en zo toch
van een gevelindeling in vier stroken van gelijke breedte sprake is. De com
binatie van rechthoekige vensters en vierkante spaarvelden daarboven lijkt,
samen met het strenge Dorische fries, de strakke ongebroken borstwering
en de detaillering van de redelijk plompe schoorstenen, in eerste instantie
samenhang met *no. 8 te suggereren, maar op deze tekening telt het ge
bouw aan de voorzijde geen vier maar drie vensterassen, waarvan de bui
tenste breder en als risaliet in blokwerk zijn uitgevoerd.
Op zichzelf hoeft dit een koppeling niet uit te sluiten, daar ook het uitge
voerde gebouw aan de straatzijde twee maal drie wijd uiteengeplaatste, en
aan de hofzijde twee maal twee (van 'in beginsel' vier) dichtopeen-
gedrongen ramen bezit. Wezenlijk is echter dat de ritmisering van de porti-
cozuilen een andere is - bij *no. 10 voor de buitenzijde 2:6:2 als uiteindelijk,
bij *no. 15 voor de binnenzijde evenwel 3:4:3 - zodat uitgesloten moet wor
den dat het hier twee zijden van hetzelfde ontwerp betrof. De onderlinge
verhouding der intercolumnia komt overeen met die van *no. 9, de opbouw
der zijgedeelten in vier vensterassen met die van *no. 8, maar verder hou
den de overeenkomsten op: *no. 9 telt drie vensters, en mist de gesloten
borstwering, bij *no. 8 is sprake van andere zuilenintervallen en van twee
vensterrijen, die beide staand rechthoekig zijn, en niet van één rechthoe
kige vensterrij onder vierkante spaarvelden. Of men *no. 15 vroeger of later
moet dateren dan de vermoedelijk gelijktijdig in september 1784 aan Direc
teuren aangeboden trits *no. 8, *no. 9 en *no. 10, staat daarbij open. Mis-
*14- Een zeer schetsmatige tekening in pen, potlood en rood krijt van het linker
en centrale gedeelte van het poortgebouw, ongesigneerd en ongedateerd.
(Teylers Museum)
THOMAS H. VON DER DUNK
