10 J.J.F. Hartman, in 1862 lid geworden
Bevolkingsregister: Jean Jaques Frédéric Hartmann, geboren 1821 in Neuveville
(Zwitserland), gehuwd met kinderen.
Adresboek 1881-82: Grote Houtstraat 94, leraar aan de HBS en vertaler.
11 J. Winkler, lid 1875
Bevolkingsregister: Johannes Winkler, geboren Leeuwarden 1840, chirurgijn en
schrijver, woont samen met twee zonen en een oudere weduwe.
Adresboek 1881-82: Kleine Houtweg 61.
12 Mr. M.G.P. Delcourt lid voor 1881
n6— Bevolkingsregister: mr. M.G.P. del Court van Krimpen, geboren Haarlem 1841,
gehuwd met kinderen.
Adresboek 1881-82: Kenaupark 19, rechter arrondissementsrechtbank.
Noten
1. Dit artikel is deels gebaseerd op het doctoraalonderzoek van Femke van der
Meulen, met name de gegevens van paragraaf 4 zijn ontleend aan de scriptie,
getiteld: Van stuiverroman tot De Gids. Een onderzoek naar het leengedrag
van de vrouwelijke leden van het Haarlems Leesmuseum in de periode 1880-
1890, (Leiden 1997, ter inzage Archiefdienst voor Kennemerland avk]).
Boudien de Vries werkt aan een monografie, getiteld: Een stad vol lezers.
Haarlemse leescultuur 1850-1914. De auteurs bedanken drs. Willemijn Ruberg
voor aanvullend onderzoek in het Stadsarchief Haarlem. Door herberekening
verschillen cijfers genoemd in de scriptie enigszins van die in dit artikel. Wij
bedanken tevens dr. Florence Koorn van de Archiefdienst voor Kennemerland,
die het onderzoek deed ten behoeve van de bijlage.
2. NRC Handelsblad18 september 1997.
3. Wim Knuist en Gerbert Kraaykamp, Leesgewoonten. Een halve eeuw onder
zoek naar het lezen en zijn belagers (Rijswijk 1996) 150-152 en 168-172.
4. Dit is de titel van een baanbrekend artikel van B. Luger, 'Wie las wat in de
negentiende eeuw? Een verkenning', De Negentiende Eeuw 6 (1982) 107-132.
5. Uit een raadgevingsboek, eind achttiende eeuw. Geciteerd bij Marita Ma-
thijsen, Gij zult niet lezen. De geschiedenis van een gedoogproces (Amsterdam
1996) 21-22.
6. Het navolgende is gebaseerd op Mathijsen, Gij zult niet lezen en op Berry
Dongelmans, 'Niet geschikt voor vrouwen. Wat mochten vrouwen lezen in de
negentiende eeuw?', Literatuur 13 (1996) 326-334.
7. Zie Mathijsen, a.w., 20-21. Interessant is in dit verband ook Toos Streng,
Geschapen om te scheppen? Opvattingen over vrouwen en schrijverschap in
Nederland 1815-1860 (Amsterdam 1997) 10-18, 48-53.
8. Zie bijvoorbeeld het boeiende boek van Kate Flint, The woman reader 1837-
1914 (Oxford 1993).
Haerlem Jaarboek 1998
