Begraven in Haarlem tot 1800
Van oudsher werd er in christelijk Nederland bij voorkeur in of bij de
kerken begraven. In Haarlem zien we dit in en bij de Grote Kerk. Wie
zich daar een eigen graf kon veroorloven kocht er een in de kerk zelf.
Voor de anderen en dat waren vooral de armen, was er sinds 1480 daar
buiten een begraafplaats op het kerkhof ten Noordoosten van de kerk,
dat zich uitstrekte vanaf de pomp bij de Jansstraat tot de Damstraat." In
de Bakenesserkerk waren eveneens graven te koop. De vele Haarlemse
kloosters kregen in de loop der tijd het recht om hun kloosterlingen in
eigen kerk, kapel of begraafplaats te begraven. Ook burgers, die beslist
daar begraven wilden worden, konden in en bij de kloosters hun laatste
rustplaats vinden. Men moest alleen de inkomsten die de pastoor uit het
begraven had niet vergeten. Zo werd een begrafenis natuurlijk wel duur
der. Van een aantal kloosters is het bekend wanneer zij een eigen
begraafrecht kregen. De Carmelieten (tussen de Grote Houtstraat en de
Warmoesstraat) in 1459, St Cecilia (achter de Jansstraat) in 1468, de
Predikheren (achter het stadhuis) in 1477, St Anna (Nieuwe Kerk) in 1485,
de Cellebroeders in 1496." Ook instellingen als het Elisabeth's Gasthuis,
het Weeshuis, het St Gangolfsgasthuis en het Leprooshuis hadden een
eigen begraafrecht en begraafplaats. Andere gemeenschappen zoals de
Begijnen hadden eveneens hun eigen begraafrecht verworven. In de klei
ne stad Haarlem waren er zo heel wat kerkhoven.
De Hervorming en de overname van de kloosters door het stadsbe
stuur betekenden hun einde - alleen de Commanderij van St Jan bleef
nog een aantal jaren als klooster bestaan. Alleen de begraafplaats van het
klooster van St Anna bleef bestaan, met de bijbehorende kerk die - even
als de St Bavo - voor de Hervormde eredienst werd ingericht. De ande
re begraafplaatsen werden in de loop der tijd samen met de kloosters
opgeruimd. Een exact jaartal weten we alleen van het Barrevoetenkerk-
hof dat in 1662 voor 3000,- aan de aangelegen buren werd verkocht.3'
De resterende begraafplekken bleven gehandhaafd en bleven voor ie
dereen bestemd. Hoewel de St Bavo voor de Hervormde eredienst werd
ingericht was het toch een openbare begraafplaats voor alle gezindten al
JAAP TEMMINCK
