Duitse predikant in opspraak
Hieronymus Durer: zijn geloof, zijn kerkenraad en zijn 'dienstmaagd'.
Aan één conclusie over het conflict tussen dominee Durer en zijn kerken
raad valt niet te ontkomen: het daalde af tot het niveau van een ordinai
re rel. De Duitse Lutherse predikant Hieronymus Durer werd er in 1683
achtereenvolgens van beticht dat hij zijn dienstmaagd zwanger had
gemaakt, dat hij in persoonlijke gesprekken (en in zijn catechisatie) het
geloof verkeerd uitlegde en dat hij ooit iemand in een confrontatie dode
lijk had verwond. Alsof dit nog niet genoeg was werd daaraan in een later
stadium van het conflict nog openbare dronkenschap en het onzedelijk
betasten en toespreken van vrouwelijke lidmaten toegevoegd. Naar zijn
eigen gevoelen werd hem verweten 'den lichtvaerdigsten Vagebondt
Hoerejager Dronchert en Fielt' te zijn 'die op voeten gaen mochte'.1' En
het waren niet de eerste de besten die hem dit voor de voeten wierpen,
het waren de leden van zijn eigen kerkenraad. Het waren de mensen met
wie hij in goede harmonie leiding moest geven aan de geloofsgemeen
schap.
Het conflict bleef ook niet beperkt tot de Lutherse gemeenschap in
Haarlem. Het speelde zich al snel af in de volle openbaarheid. De ruziën
de partijen bestookten elkaar met brochures die ze op eigen kosten lieten
drukken en verspreiden. Al naar gelang hun persoonlijke voorkeuren kon
iedereen in Haarlem mee genieten of gruwen. In laatste instantie werd
het conflict dan ook uitgevochten voor de schepenbank. Dominee Durer
won op alle fronten en vertrok, met een forse financiële genoegdoening,
naar zijn geboorteland, naar Duitsland.
Over dit conflict staan ons in hoofdzaak buitengewoon partijdige
bronnen ter beschikking. Zaken die de ene partij met grote stelligheid
beweert, worden door de andere partij even stellig ontkend. Of er van alle
beschuldigingen ten minste nog iets op waarheid berust kan meer dan
driehonderd jaar na dato nog maar ten dele achterhaald worden. In dit
conflict stonden twee partijen tegenover elkaar. Aan de ene kant stond de
beschuldigde, dominee Durer, aan de andere kant stond het kerkbestuur.
Dit kerkbestuur bestond officieel uit twee lichamen. Enerzijds was daar
de kerkenraad - een college van predikanten en ouderlingen ander-
JAAP VOGEL
