Lutherse Kerk met preekstoel, ca. 1780 (foto Kennemer Atlas).
lidmaten. Dit bestuur beheerde de financiën en de gebouwen, was mede
verantwoordelijk voor de juiste uitleg die de predikant gaf aan de geloofs
leer, beriep zelf predikanten en in veel Lutherse gemeenten in Nederland
nam dit bestuur kandidaten voor een beroep ook zelf een examen af.23'
Voor Duitse predikanten was die situatie, zacht gezegd, nogal onwennig.
In de Duitse staten waar de Lutherse kerk de officiële staatskerk was, en
uit die landen kwamen de meeste Duitse predikanten, was het beheer van
financiën en gebouwen in handen van de wereldlijke overheid (meestal
de landsheer, soms het stadsbestuur). De Lutherse predikanten maakten
daar deel uit van een hiërarchisch gestructureerde kerkgemeenschap
waarin zij ondergeschikt waren aan superintendenten en bisschoppen,
ondergeschikt dus aan mensen die evenals zij een theologische opleiding
achter de rug hadden. Als er in een kerkgemeente problemen ontstonden
over de geloofsuitleg van predikanten, waren zij als eerste aangewezen
om een uitspraak te doen.24'
In Nederland mochten alleen leden van de gereformeerde kerk func-
Haerlem Jaarboek 1999
