De spoorwegen en de Haarlemse
stations
Van de Oude Weg tot het Dynamisch Kantoor
Het Haarlemse stationsgebouw van architect D.A.N. Margadant, veelal -65-
omschreven als 'het mooiste station' in Nederland, is een hoogtepunt in
de geschiedenis van de landelijke spoorwegarchitectuur. De hoofdlijnen
van het stationscomplex zijn sterk beïnvloed door H.P. Berlage, die op
dat moment door de oplevering van de Beurs in Amsterdam (1903) enor
me belangstelling genoot. In de vrije bouwvolumen, zoals de perronbe
bouwing, is bij de afwerking veel terug te vinden van de Jugendstil. Dat
komt met name tot uitdrukking in de vele tegeltableaus en het houtsnij
werk dat in de interieurs is verwerkt.
Haar bijzondere plaats in de architectuurgeschiedenis dankt het sta
tion aan het feit dat hier het enige voorbeeld is te vinden waar de Art
Nouveaustijl als leidinggevende architectuurstroming bij het toepassen
van de veelvuldige decoraties is verwerkt. Dit station heeft daardoor
nationale betekenis verworven en is in Haarlem één van de grootste (jon
gere) monumenten.1' Omdat we het in feite over het vierde stationsge
bouw van Haarlem hebben, keren we even terug in de tijd.
De introductie van de spoorwegen
De opkomst van de spoorwegen in Nederland hangt nauw samen met de
industriële revolutie die in Engeland begon. Door de aanleg van een
spoorwegennet werden daar de vervoersproblemen, die een gevolg van
de industriële ontwikkelingen waren, opgelost. De eerste goederenspoor
lijn van Stockton naar Darlington in het graafschap Durham werd in 1825
aangelegd. Nog geen vier jaar later werd deze gevolgd door de eerste
spoorwegverbinding voor personenvervoer tussen Liverpool en Man
chester. In Nederland was men nog niet zo overtuigd van de voordelen
die de spoorwegen konden bieden. Men kende hier een goed systeem van
diligences en trekschuiten die lijndiensten tussen de steden onderhielden
en uitstekend functioneerden.
Het was dan ook het Belgische voorbeeld dat Nederland langzamer
hand tot inkeer bracht. In 1835 openden onze zuiderburen hun eerste
HENRI SPIJKERMAN
