Zoals gebruikelijk bij stations aan doorgaande lijnen werd het Haar
lemse stationsgebouw aan de stadszijde van de spoorbaan gebouwd. Net
zoals bij het station Hollands Spoor in Den Haag voorzag de plattegrond
van het complex in een voorgebouw met eilandperron.") Echter één
belangrijk en zeer opvallend verschil trad daarbij naar voren. In Haarlem
werden aan het Stationsplein niet één maar twee aparte hoofdgebouwen
opgetrokken, waarin respectievelijk de toegang naar en de uitgang van de
perrons waren opgenomen. Een logische reden lag aan dat concept ten
grondslag: de uitgang van het station sloot aan op de toegangsweg naar
-82- het oude stadscentrum (de Kruisweg) en de ingang lag in het verlengde
van de uitvalsweg van de Grote Markt af richting station (de Jansweg).
Het ingangsgebouw is in architectonisch opzicht het 'mooiste' van de
twee. Boven de drie toegangsdeuren is een enorm halfrond venster met
glas-in-loodramen dat voor extra licht in de vierkante hoge stationshal
zorgt. Deze ramen, gemaakt door het bekende atelier Prinsenhof in Delft,
beelden de gemeentewapens van diverse Nederlandse steden uit, zoals
Den Helder, Alkmaar, Amsterdam, Enkhuizen, Leeuwarden, Roosen
daal, Oldenzaal, Rotterdam, Haarlem en Amersfoort. Erboven staat
onder een balustrade (in Art Nouveaustijl) de aanduiding H.IJ.S.M., in
zandsteen uitgehouwen met aan weerszijden een reliëf waarin twee kas
tanjeboompjes zijn gebeeldhouwd. Een tweetal torens omsluiten het half
ronde glas-in-loodvenster van het ingangsgebouw. In de linker toren is
een stationsklok opgenomen. Op het punt waar de toren boven het dak
uitsteekt wordt deze gesierd door een vliegende Victorie met in de rech
terhand bliksemschichten en in de linkerhand een hoorn des overvloeds.
De contouren van het hoofdgebouw aan het Stationsplein worden vorm
gegeven door nog een tweetal hoektorens die als ware blikvangers funge
ren. De hoektoren aan de linkerzijde, met Rijnleien gedekt, loopt af in
een pyramide-achtige punt, terwijl de rechter hoektoren met zink is
gedekt en kegelvormig van aard is.45> In de laatste toren is voor gehaaste
reizigers die uit de richting van de Jansweg komen een tweede stations
klok ingebouwd.
De architect heeft het linkergebouw als uitgangsgebouw bedoeld. De
architectuur is hier minder imponerend. De reizigers konden door drie
deuren het station verlaten. Boven de linkerdeur stond de aanwijzing
'uitgang' weergegeven. Net zoals bij het ingangsgebouw werden op de
bovenetage dienstwoningen voor het personeel van de H.IJ.S.M. ontwor
pen. Zij vallen op door de toepassing van balkons, raampartijen en toren
tjes op de bovenste verdieping. Een belangrijk architectonisch element bij
het uitgangsgebouw is de hoge schoorsteen aan de zijgevel, waardoor de
omtrekken extra worden benadrukt.
Haerlem Jaarboek 1999
