boek (On) begrensd land breng ik deze mozaïek tot op perceelsni
veau in kaart.2» Het grondgebruik bleek sterk beïnvloed door de lig
ging en bereikbaarheid vanuit Haarlem en de vier omliggende
gemeenten. Daarnaast speelde de fysieke ondergrond en de al aan
wezige functies een belangrijke rol. Grofweg waren er rondom de
stad vier verschillende stukken stadsrand te onderscheiden, ieder
met hun eigen mix van grondgebruik en karakteristieken. Deze
karakteristieken zouden samen met de verkaveling, het grondge
bruik, de bereikbaarheid, de locatie en het grondeigendom invloed
hebben op de igde-eeuwse ontwikkelingen.
Wat er zich tussen 1832 en 1900 aan veranderingen in de stads
rand voltrok kan met recht worden aangeduid als een transfor
matie. Onder invloed van mondiale sociaal-economische en maat
schappelijke veranderingen werd Haarlem een moderne industrie
stad. Tegelijkertijd verdubbelde de bevolking in nog geen dertig jaar
tijd. In hoog tempo waren de muren en poorten rondom de stad
afgebroken. Zo kon de stad van een scherp afgebakend geheel in
het omringende landschap in nog geen zeventig jaar tijd visueel
vervloeien met het ommeland. Bovendien was de stadsrand goed
toegankelijk geworden door de introductie van nieuwe communi
catie- en vervoersmogelijkheden. Deze hadden de mobiliteit en
bewegingsvrijheid van de stadsbewoners en plattelandsbewoners
sterk vergroot
In de laatste dertig jaar van de negentiende eeuw kon zo rondom
Haarlem de igde-eeuwse ring tot stand komen. Deze ring bestond
uit de wijken en buurten die nu bekend staan als achtereenvolgens:
het Kleverpark, het Frans Halsplein en omgeving, de Amsterdamse
buurt, het Rozenprieel, Frederikspark, Florapark, Wilhelminapark,
de Emmalaan en omgeving, de Wilhelminastraat en omgeving, de
Leidsebuurt en de Zijlweg-Oost. De ring werd gecompleteerd door
het industriegebied in de Veerpolder ten oosten van het Harmen
Jansveld.
Uitsortering
In de bouw van de woonwijken werd in de 19de eeuw uitdrukkelijk
gekozen voor een scheiding naar inkomen. Zo ontstonden er apar
te arbeiderswijken, villaparken en woonwijken voor de midden
klasse en meer gegoeden. In de keuze voor een locatie hebben de
verschillen in fysieke ondergrond een belangrijke rol gespeeld.
Figuur 2 geeft deze relatie weer.3»
JAARBOEK HAERLEM 2007
